بررسي عوامل تاثيرگذار
بر كاهش نرخ ارز
بازگشت دلار به كف قيمت 7 ماهه
گروه اقتصادي
چهارمين افت پياپي نرخ دلار، اين هفته رخ داد و سطح حمايتي 11هزار و 200 تومان نيز براي ساعاتي شكسته شد تا نرخ دلار وارد كانال 10 هزار توماني شود. هرچند پس از طي شدن فضاي توفاني ابتداي معاملات، دلار بار ديگر روي نرخ 11هزار و 200 ايستاد؛ 300 تومان كمتر از نرخي كه روز يكشنبه ثبت كرده بود. اين رقم در 7 ماه اخير بي‌سابقه است. آخرين بار، در هفته‌هاي مياني بهمن‌ماه سال گذشته بود كه رقم 11هزار و 500 توماني براي نرخ دلار ثبت شده بود و يك ماه است كه نرخ دلار در منحني ثابتي حركت مي‌كند. تا اينكه در يكي، دو روز گذشته، بار ديگر نزولي شده است.
همزمان با كاهش نرخ دلار و رسيدن به كف قيمتي 7 ماه پيش، اين سوال نزد فعالان بازار مطرح بود كه چه اتفاقي در بازار افتاده است؟ در روزي كه شاخص بورس اوراق بهادار تهران به اخبار حضور ناگهاني وزير امور خارجه در نشست سران G7 واكنش مثبت نشان داد و نزديك به 6هزار واحد صعود كرد؛ روزي كه تمامي شاخص‌هاي بورس تهران به اصطلاح فعالان بازار، «سبزپوش» شدند و شاخص كل در عدد 274 هزار واحد ايستاد. برخي ديدگاه‌ها مذاكرات ابتدايي محمدجواد ظريف با امانوئل مكرون رييس‌جمهور فرانسه را زمينه‌ساز نگاه مثبت بازار سرمايه به آينده اقتصادي ايران و خروج سرمايه‌ها از بازار ارز مي‌دانند. اما به نظر مي‌رسد كه عوامل ديگري نيز در كاهش نرخ ارز طي دو روز گذشته اثرگذار باشند.
بازار متشكل ارزي
اولين متغير تاثيرگذار بر نرخ ارز، جدي شدن راه‌اندازي بازار متشكل ارزي است. به تازگي يك مقام مسوول در بانك مركزي اعلام كرده كه «پرونده صرافان و بانك‌ها براي حضور در بازار متشكل ارزي تكميل شده است.» اين خبر به نوعي در ميان صرافان و فعالان بازار ارز، نشانه‌اي براي نزديك بودن راه‌اندازي اين بازار تعبير شده است. با راه‌اندازي اين بازار توسط بانك مركزي، قرار است صرافان بزرگ با مبلغي وارد معامله با تامين‌كننده ارز شوند و براي اين مبلغ نيز يك «كف» تعيين شده است.
كاهش تقاضا
بخش ديگري از تحولات بازار ارز بي‌ارتباط با كاهش تقاضا در اين بازار نيست. ديروز كامران سلطاني زاده، رييس كانون صرافان در نشست خبري خود با رسانه‌ها از اين موضوع صحبت كرد و هرگونه دخالت بانك مركزي در بازار را «رد» كرده است. به گفته وي «قيمت انواع ارز در بازار براساس عرضه و تقاضا تعيين مي‌شود و ديگر مانند سابق نيست كه بانك مركزي براي كنترل بازار، ارز وارد بازار كند.» او توضيح داده كه «وضعيت بازار ارز در ماه‌هاي اخير با مديريت بانك مركزي و همكاري صرافي‌ها مطلوب بوده و منجر به خروج تقاضاي كاذب از اين بازار شده است.»
اقدامات سياست‌گذار
در عين حال يك نكته جالب توجه نيز در بازار ارز ديده مي‌شود: قيمت ارز در بازار آزاد از قيمتي كه بانك‌ها هر روز اعلام مي‌كنند كمتر شده است. گفته مي‌شود كه ديروز، صرافي‌هاي بانكي نرخ خريد دلار خود را بالاتر از قيمت بازار آزاد تعيين كردند؛ وقتي اين استراتژي از طرف نهاد بازيگر مهم بازار يعني صرافي‌هاي بانكي در پيش گرفته مي‌شود به معناي آن است كه سياست‌گذار پولي قصد دارد ارزهاي وارد شده به بازار را جذب كند. با اين اقدام، كساني كه براي فروش ارز به بازار مراجعه مي‌كردند مجبور بودند براي فروش با نرخ بالاتر به بانك‌ها مراجعه كنند. از طرف ديگر، دلالان و فعالان ارزي نيز براي جا نماندن از اين قافله مجبورند قيمت‌ها را با صرافي‌هاي بانكي هم راستا كنند. در واقع اين اقدام سياست‌گذار پولي موجب شد تا ارزهاي سرگرداني كه در بازار بودند، با نرخ‌شكني به سمت بانك‌ها و صرافي‌هاي رسمي سرازير شوند. اين اقدامات را در كنار ديگر سياست‌ها و استرات‍ژي‌هاي بانك مركزي بايد قرار داد؛ از جمله كاهش سقف تراكنش‌ها، ممنوعيت پشت‌نويسي چك‌ها يا تعيين سقف 5 ميليون توماني براي هر كارت بانكي در انتقال پول بين شبكه بانكي و ... كه به كاهش سفته بازي ريالي در بازار كمك كرده است. فراموش نكنيد كه تا همين يك سال پيش، خريد ارز با استفاده از دستگاه‌هاي كارت‌خوان مستقر در كشورهايي مثل تركيه، افغانستان، كانادا و كردستان عراق مقدور بود و با اين اقدامات پيشگيرانه بانك مركزي، اين امكان به‌شدت محدود شده است.
فضاي سياسي
تجربه ماه‌ها و سال‌هاي اخير نشان داده كه هر بار خبر مهم سياسي در بازار ارز مي‌پيچد، قيمت‌ها با نوسان صعودي و نزولي مواجه مي‌شوند؛ اين اتفاق ديروز هم تكرار شد و با سفر وزير امور خارجه به فرانسه قيمت دلار حدود 200 تومان كم شد. فعالان بازار معتقدند كه گرچه سفر ظريف به فرانسه و ديدار با مكرون و اخبار اميدواركننده درباره مذاكرات، فضاي مثبت و اميدواركننده‌اي در بازار ايجاد كرده اما نبايد به اين نوسانات كه بر اثر اخبار سياسي بروز مي‌كند زياد توجه كرد.
در ساعاتي از ديروز كه نرخ دلار به كانال 10 هزار توماني نيز وارد شده بود قيمت خريد دلار در صرافي‌ها ۱۱ هزار و ۲۵۰ تومان اعلام شد اما با اين حال دلالان در بازار و صرافان فعال نرخ پيشنهادي‌شان را در كانال ۱۰ هزار تومان قرار دادند. حتي برخي دلالان حاضر بودند دلار را به قيمت ۱۰ هزار و ۸۰۰ تومان و برخي به قيمتي تا ۱۰ هزار و ۹۵۰ تومان خريداري كنند. دلالان ارز مي‌گويند: دلار تا ۱۰ هزار تومان پايين مي‌آيد، ممكن است تحت تاثير فضاي سياسي و ديپلماسي دلار ريخته باشد و زماني كاهش قيمت‌ها ماندگار است كه داده‌هاي اقتصادي كاهش قيمت را سبب شوند.
نظر رييس سازمان برنامه و بودجه
در همين حال، محمد باقر نوبخت، رييس سازمان برنامه و بودجه با لحني طنزآميز گفته كه « باد قيمت‌ها را پايين نياورده» بلكه به گفته وي « آنچه در بازار ارز مشاهده مي‌كنيد محصول تدبير است و قيمت‌ها نسبتا با ثبات شده و كاهنده هم بوده است.» نوبخت اضافه كرده كه «با وجود فشار‌هايي كه دشمنان از لحاظ اقتصادي ايجاد كرده‌اند اقدامات زيادي را انجام داده‌ايم. آثار تحريم‌ها بر روي منابع مالي ما محسوس است؛ بودجه ۴۴۸ هزار ميليارد توماني تقليل پيدا كرده، ولي با همين منابع محدود از طريق اولويت‌بندي كار‌ها را انجام مي‌دهيم.»
سكه در آستانه كانال 3 ميليوني
اين را هم بايد در پايان اين گزارش اضافه كرد كه با وجود افزايش قيمت طلا در بازارهاي جهاني، نرخ سكه در بازار داخلي به مانند نرخ دلار ريزش كرد و در آستانه كانال 3 ميليون توماني ايستاد. هر قطعه سكه تمام بهار آزادي به ۴ ميليون و ۴۴ هزار تومان رسيد كه نسبت به روز ماقبل كاهشي قابل توجه را نشان مي‌دهد. برخي فعالان بازار مي‌گويند قيمت‌ها در آستانه ورود به كانال سه ميليون توماني است و پيش‌بيني مي‌شود روند كنوني اين اتفاق را رقم بزند.