تصميمات ملوكانه

بر من فرض است كه آقاي رييس‌جمهور از رنجي كه مردم مي‌برند عاصي است و خواهان اقداماتي است كه اين رنج را بكاهد. او اقدامات را واجب مي‌داند و براي آنها تلاش مي‌كند. اما به اصطلاح علما، مقدمه اقدام واجب، خود واجب است. يعني اگر قصد نماز واجب مي‌كنيد، طهارت و وضو هم واجب است. يك اصل مهم در مملكت‌داري اين است كه وقتي تو توسط برنامه‌ريزان موفق، برنامه‌ريزي نكني براي شكست خود و دولت و كشور برنامه‌ريزي شكست خورده كرده‌اي. بله در اطراف ما كارشناساني وجود دارند كه يكي از دو گرايش را دارند. يا نماينده گروه‌هاي كوچك ذي‌نفع هستند يا مسوول توجيهات فني خسارت‌بار ما. همه ملوك در تاريخ چنين كارشناساني دارند. يكي از اقدامات اصلاحي اين است كه علت شكست‌ها را از همان دايره بسته نجوييم. گاهي بدنه كارشناسي يك كشور گاهي ندايي ديگر دارند كه ترغيب يا نكوهش و امتناع را توصيه مي‌كنند. گوش‌هاي دولت‌ها كجا هستند؟ مسووليت شنيدن را به همان اطرافيان سپرده‌ايم؟  اينكه رييس‌جمهور قول داده‌اند كه اقداماتي انجام دهند كه حال اقتصاد ما در هفته جاري خوب شود امري پسنديده است. اما مقدمات اين تصميم چيست؟ كسي از آن اطلاع دارد؟ بدنه كارشناسي كشور حتي با گمانه‌زني هنوز نتوانسته‌اند اين تصميمات را حدس بزنند. اين افتخاري است كه ما آن تافته جدا بافته‌ايم كه حتي حيرت بدنه كارشناسان كشور و دانشگاهيان و علماي اقتصاد را در حيرت فرو ببريم كه دستمريزاد به دولت!
نه چنين دستمريزادي وجود ندارد. بلكه يك خطاي محاسباتي در كار دولت هستند كه از هفته بعد از شوك تصميم‌گيري خودش را نشان مي‌دهد.  در تمام طول دوران رياست‌جمهوري آقاي روحاني، يك تلقي اشتباه از شوك درماني براي اقدامات با دامنه پيش‌بيني محدود، ديگر از حالت استثنا خارج شد و به يك روال مبدل گشت. 

تلخ‌ترين و غيرقابل كنترل‌ترين اقدام دولت شوك بنزيني ۹۸ بود كه گويا همه را غافلگير كرد. آنچنان كه مسوولان ما مجبور شدند بپذيرند كه شورش‌هاي مزبور برنامه‌ريزي شده و عن‌قريب بوده است. به گمانم اين‌چنين نبود.‌ حاكميت ما در محاسبه تاثيرات شوك دچار خود فريبي و كمبود نگاه كارشناسي شد. از رييس‌جمهور كه جمعه فهميد تا وزير كشور تا قواي امنيتي. چراكه 10 جلسه محرمانه براي بررسي تاثير شوك بنزيني برگزار نشده بود‌ كه يكي از آينده پژوهي‌هاي سناريوهاي در حال وقوع، همان سناريوي اعتراضات گسترده باشد كه برايش تمهيد و آمادگي و مهم‌تر از همه آمادگي مردم را ضروري كند. اين تصميمات خلق‌الساعه و ايجاد انتظار؛ نيازمند جلسات دقيق بررسي كارشناسانه است وگرنه امر ملوكانه، چه در مصوبه قير مجلس، چه در مساله شوك بنزين، چه در توافقات با بلوك شرق و غرب، پنهانكاري غيرقابل كنترل عكس العمل‌هاي تصميمات خواهد بود. يعني مي‌خواهي دماغش را پاك كني، چشمش را كور مي‌كني. بعد مجبوري بگويي دشمن خارجي پانصد هزار نفر را اجير كرده است كه كشور را به‌هم بريزد. مگر با دستگاه امنيتي ما اين سازماندهي امكان‌پذير است؟ نه غير ممكن است. ولي با امر ملوكانه امكان‌پذير است چون دامنه تراكنش تاثيرات بد توسط دولت پيش‌بيني نشده است. در همه قواي كشور گوش‌هاي تيزي براي شنيدن مجموعه نظرات كارشناسي بايد باشد كه به جاي رصد و جاسوسي از مخالف‌خواني‌ها، علت‌هاي مخالفت با بعضي تصميمات را دسته‌بندي و صلاح و صرفه كشور را راستي آزمايي و جمع بندي كند. ‌متاسفانه در بسياري مواقع ما با ناشنوايي حاصل از نيت‌خواني از كارشناسان روبه‌رو هستيم. مي‌خواهند دولت يا فلان قوه تصميمات بزرگ نگيرد! نه اين تلقي اشتباه است. تصميم بزرگ بگيريد ولي مقدمه واجب آن يعني نگاه بدنه كارشناسي و سناريوهاي محتمل را قبل از امر ملوكانه بررسي بفرماييد.

فال نيك بزنيم كه در ايام كرونا دولت جلسات كارشناسي مخفي دارد كه اقداماتي كارشناسي براي حال خوب هفته‌هاي آينده درنظر گرفته‌اند و رييس دولت در وضعيت اعلام آن است. اين گرچه بي‌اعتنايي ملوكانه به بدنه كارشناسي جامعه و افكار عمومي است و نهايتا نتايج تلخ متاخر ولي بزرگ‌تر را در پي خواهد داشت، اما اميدواريم كه شانس ملوكانه به همراه اين تصميمات ملوكانه ياريگر باشد.