دبير ستاد احياي درياچه اروميه در مراسم امضاي تفاهمنامه
با جايكا و فائو:
باور داريم درياچه اروميه قابل احياست
اعتماد| تفاهمنامه‌اي بين دولت ژاپن، فائو و ستاد احياي درياچه اروميه بر سر نجات اين درياچه امضا شد، تفاهمنامه‌اي كه خبر از پروژه‌اي تحقيقاتي مي‌داد، كه اگر به موقع پژوهش‌ها انجام شود، شايد به فاز اجرايي هم برسد. كوباياشي سفير ژاپن، ناكوزي رييس دفتر نمايندگي فائو در ايران و عيسي كلانتري دبير و مجري ستاد احياي درياچه اروميه، براي امضاي اين تفاهمنامه دور هم جمع شدند تا پروژه با امضاي سه نفر، آغاز به كار كند، پروژه‌اي در پنج بند كه معيشت جايگزين يكي از بندهاي آن محسوب مي‌شود.
پنج محور تفاهمنامه مشترك شامل توسعه سيستم پيشرفته پايش مصرف آب براي كل حوضه درياچه اروميه، ايجاد سيستم مديريت خشكسالي مبتني بر ارزيابي ريسك، آسيب‌پذيري و ارايه واكنش و آمادگي مواجهه با آن، اجراي برنامه‌هاي اجتماعي اقتصادي در راستاي معيشت جايگزين پايدار براي فعاليت‌هاي كشاورزي با هدف حفظ منابع آبي و ايجاد درآمد كافي براي جوامع محلي، مديريت يكپارچه آب حوضه و برنامه توسعه ظرفيت براي تقويت ذي نفعان در سطوح متفاوت با مسووليت‌هاي مختلف اهداف اين پروژه‌اند. كلانتري در خصوص معيشت جايگزيني كه كارشناسان فائو، جايكا و ستاد احيا هر كدام براي اين منطقه درنظر گرفته‌اند، در پاسخ به «اعتماد» گفت: قرار است در اين پروژه مطالعاتي به ما بگويند كه چه اقداماتي بايد انجام دهيم. در مناطقي 16 واحد درصد از آب رودخانه زرينه‌رود كه 50 درصد آب درياچه را تامين مي‌كند، را كم كرديم، نه تنها محصولات‌شان كم نشد، بلكه طبق گزارش وزارت جهاد كشاورزي با وجود كاهش 19 درصدي آب مصرفي، 17 درصد افزايش توليد داشتيم چون آب در آنجا به علت زيادي عرضه به‌شدت هدر داده مي‌شود. بر اساس بررسي‌هايي كه شده به جاي 8/0 (ضريب تخريب و تعرق در آبياري) 4/1 واحد تبخير تعرق آب در آبياري اين مناطق داشتيم، در واقع بيش از 45 درصد آب اضافي مصرف مي‌شد. اين نه تنها كمكي به افزايش محصول نمي‌كرد كه بهره‌وري را هم پايين مي‌آورد. در بحث معيشت جايگزين، آنجاهايي كه احياي درياچه باعث كاهش درآمد مردم بشود، معيشت جايگزين در آنجا به كار مي‌آيد. شايد همه جا نيازي به معيشت جايگزين نداشته باشيم. او همچنين در ادامه در پاسخ به اينكه در صورت اصلاح روش كشاورزي نياز به معيشت جايگزين از بين مي‌رود، گفت: اين نياز از بين مي‌رود، چون آب در اختيار كشاورزان بوده و فكر مي‌كردند هر چه بيشتر به زمين آب بدهند، محصول بيشتري مي‌گيرند، اين شد كه درياچه خشكيد و محصولات هم كم شد. او همچنين در خصوص مخالفتش با تعطيلي كشاورزي گفت: من موافق تعطيلي كشاورزي نيستم، موافق اين هستم كه آب كمتر مصرف شود. اگر قرار باشد كشاورزي تعطيل شود بعدا مشخص مي‌شود كه چه معيشتي را بايد جايگزين كنيم. رييس دفتر نمايندگي فائو در ايران نيز در ادامه در پاسخ به «اعتماد» از روش‌هايي گفت كه در اين پروژه بر اساس معيشت جايگزين طراحي خواهد شد. ناكوزي در اين خصوص گفت: يكي از روش‌هايي كه هدف پروژه است، معيشت جايگزين است. معيشتي كه در درياچه دارد انجام مي‌شود در راستاي توسعه پايدار زمين و كشاورزي نيست. آنچه به‌طور مشخص روي آن تمركز داريم، بحث اجتماعي اقتصادي است. در اين راستا مي‌خواهيم كاهش مصرف آب را كه هدف اصلي‌مان است، داشته باشيم. اقتصاد كشاورزي و فعاليت‌هاي اقتصادي اجتماعي، در كنار فعاليت‌هايي چون تجزيه تحليل‌ها در خصوص فعاليت‌هاي كشاورزي، مسائلي است كه بايد در اين پروژه در جامعه محلي به آن رسيدگي شود. اين سناريوها با كمك فائو روي كاهش ريسك و انتقال تكنولوژيكي بر اساس مديريت تغيير اقليم پيش مي‌رود.
منابع مالي در راه است
ورود جايكاي ژاپن به احياي درياچه و تامين بودجه آن از نيم درصد بودجه دولت ژاپن، راه را براي احياي درياچه باز كرده است. شايد هزينه كرد يك ميليون دلاري سالانه توسط جايكا در مقابل بودجه 500 ميليون دلاري كه دولت ايران بايد داشته باشد، فرصت مقايسه اين دو را بگيرد، اما مي‌توان اين سرمايه‌گذاري را درازمدت ديد. كلانتري معتقد است: دولت ژاپن كه وظيفه احياي درياچه ما را ندارد، اما ورود آنها به اين پروژه باعث مي‌شود بعد از اتمام فاز تحقيقات، خودشان هم وارد فاز اجرايي شوند. آن موقع كمك‌هاي‌شان هم قطعا بيشتر خواهد شد. كلانتري در ادامه به «اعتماد» گفت: بودجه جايكا نيم درصد از توليد ناخالص داخلي ژاپن است كه مي‌شود 30 ميليارد دلار؛ به اندازه فروش نفت سالانه ما. مصر كشاورزي‌اش را با پول جايكا درست كرده. ما مي‌خواهيم نظر اينها را براي سرمايه‌گذاري آينده جلب كنيم. اگر مطالعات‌شان را انجام دهند به نتيجه برسند به اجرا هم مي‌رسند. كوباياشي، سفير ژاپن نيز در خصوص ادامه همكاري ژاپن بعد از چهار سال، گفت: بودجه‌اي كه ما در اين پروژه گرفتيم بر خلاف روال سابق كه بودجه پروژه‌ها سالانه داده مي‌شد، در خصوص اروميه بودجه چهار سال را گرفتيم. ما تلاش داريم بعد از چهار سال هم پروژه را ادامه دهيم. اروميه، درياچه‌اي كه در طول دوسال گذشته كه ستادي براي زنده كردنش تشكيل شده، كمي جان گرفته، كلانتري به عنوان دبير ستاد اميدوار است به نجات اروميه به شرط تداوم تامين سرمايه. او معتقد است: برخلاف برخي دوستان دانشگاهي كه در يكي، دو سال گذشته اعلام كردند درياچه قابليت احيا ندارد، ما بر اساس بررسي‌هاي دوران تثبيت خلاف اين عقيده را داريم و از نظر علمي به اين نتيجه رسيديم كه درياچه قابليت احيا دارد به شرط تامين منابع مالي. تخصص تشخيص قابليت احياي درياچه با هيدرولوژيست‌ها و زمين‌شناسان است نه كويرشناسان. ما در اروميه نه تنها افزايش سطح داشتيم كه عمق درياچه هم اضافه شده. اگر عمق اضافه نمي‌شد، شايد مي‌شد گفت كه درياچه احيا نمي‌شود، اما عمق درياچه در سال گذشته 15 سانت افزايش داشت، به دليل اينكه آب توانايي حل نمك‌ها را پيدا كرد. اين نشان‌دهنده قابليت احياي درياچه بود. به قول كلانتري، حجم آب درياچه در سال اول، 900 ميليون مترمكعب بود و سال دوم به 4/1 ميليارد مترمكعب رسيد. امسال اين حجم به 2/2 ميليارد رسيده است. افق 10 ساله نجات اروميه در سال 1402-1403، رسيدن به 15 ميليارد مترمكعب است و 4300 كيلومتر مربع. اما اگر منابع مالي تامين نشود برنامه متوقف مي‌شود. دولت‌هاي آينده مجبورند درياچه را احيا كنند، چون هزينه احيا شش تا هفت ميليارد دلار است اما هزينه‌هاي خشك شدن درياچه (جابه‌جايي شهرهايي مثل تبريز) بيش از هزار ميليارد دلار است.
او درباره منابع مالي تامين شده گفت: كل بودجه حدود 1900 ميليارد تومان (نزديك به 500 ميليون دلار) است كه دولت بايد تامين كند. سال گذشته حدود 50 درصد منابع مالي تامين شد، امسال اما فقط از آب‌هاي مرزي حدود 200 ميليارد تومان پول گرفته شده است. همچنين مبلغي كه دولت ژاپن كمك مي‌كند، سه ميليون و هشتصد هزار دلار است.