نخستين پرنده از يكصد
علي دادپي اقتصاددان و استاد دانشگاه
بسياري از ناظران صنعت هواپيمايي و كارشناسان اقتصادي ورود نخستين هواپيماي ايرباس را از سفارش يكصد فروندي شركت هواپيمايي جمهوري اسلامي ايران يا ايران اير به فرودگاه مهرآباد به فال نيك گرفته‌اند. اين ورود نخستين گام در راه شكوفايي اقتصادي و پايان حصري است كه چهار دهه به طول كشيده است.
هر تصميم اقتصادي برگزيدن يك گزينه از ميان گزينه‌هاست و همراه با تحمل هزينه فرصت. از اين ديدگاه نبايد فراموش كرد كه پروژه خريد هواپيماي ايرباس هم هزينه فرصت خود را دارد. قطعا كساني هستند كه مايل بودند اولويت به كارهاي ديگر داده شود و برخي اين تصميم را قابل نقد مي‌دانند. با اين حال پذيرفتن نقدپذيري يك تصميم آن را اشتباه نمي‌كند. برعكس نشان مي‌دهد كه تصميمي بوده است در چارچوب منابع محدود و شرايط اقتصادي. پروژه نوسازي ناوگان هوايي كشور به اين جهت حايز اولويت است كه هدف آن شكوفايي اقتصاد كشور با بيشترين تاثيرگذاري ممكن است.
يكي از انتقادها كه به نظر خواننده عادي وارد مي‌آيد اين است كه تنها چهار درصد از مردم كشور از هواپيما براي سفر استفاده مي‌كنند. اين انتقاد حوزه تاثير و ميدان فعاليت اقتصادي شركت‌هاي هواپيمايي را در نظر نمي‌گيرد. در حال حاضر بيش از ۵۰ فرودگاه در كشور وجود دارند كه ۲۷ فرودگاه داراي مرز هوايي هستند. از جزيره ابوموسي، جنوبي‌ترين قطعه خطه ايران زمين، تا سرخس كشور از پوشش فرودگاهي مناسبي بهره مي‌برد. سرمايه هنگفتي صرف تاسيس اين فرودگاه‌ها شده است. از سوي ديگر پژوهش‌هاي اقتصادي نشان مي‌دهند كه فرودگاه‌هاي فعال به رشد اقتصادي منطقه پيرامون‌شان شتاب مي‌بخشند و مبادلات كالا و خدمات را آسان مي‌كنند. از يك سو توليدكنندگان محلي كالاهاي سبك و پرارزش كه داراي پتانسيل صادراتي هستند دنبال راهي براي دستيابي به بازارهاي جهاني هستند و از سوي ديگر شهرهاي مختلف ايران كه هر يك از آنها جاذبه‌هاي گردشگري منحصر به‌فردي دارند، به دنبال جذب گردشگر و داشتن يك كانال ارتباطي با كلانشهرها و كشورهاي مختلف هستند. فعال شدن اين شبكه فرودگاه همه جمعيت كشور را تحت تاثير قرار خواهد داد. شايد فقط ۴ درصد مردم ايران مسافر سفرهاي هوايي باشند ولي از رانندگان تاكسي تا كسبه هر شهر از افزايش مسافران و سفرهاي هوايي سود خواهند برد.
نكته مهم ديگري كه از نظرها پنهان مانده است و برخي از اشاره به آن خودداري مي‌كنند، اهميت تجاري خريد انجام شده براي اقتصاد كشور است. هواپيما يك كالا نيست بلكه يك دارايي است كه نقش سرمايه را براي شركت‌هاي هواپيمايي ايفا مي‌كند. بهره‌وري اين سرمايه فقط تابع نظام مديريتي شركت‌ها نيست بلكه وابسته به شبكه‌هاي تامين قطعه و خدمات فني است. هر كس كه تجربه كار در صنعت هواپيمايي را داشته باشد، مي‌داند يك صنعت هواپيمايي پويا تنها در چارچوب اقتصاد جهاني موفق و سودآفرين است.
تحريم‌هاي مختلف و سدهايي كه بدخواهان برپا كرده بودند و رقباي منطقه‌اي ايران بيشترين تلاش را كردند تا نهادينه شان كنند پويايي را از صنعت هواپيمايي كشور در بازارهاي جهاني گرفته بود. تسلط دلالان و كاسبان تحريم بر اين صنعت به جايي رسيده بود كه تامين ساده‌ترين قطعات از طريق توليدكنندگان ممكن نبود. تعداد هواپيماهاي زمينگير گواه اهميت اين رابطه و تعامل با بازارهاي جهاني است.
با وجود تلاش شبانه‌روزي مهندسان و نيروي‌هاي فني در بخش تعمير و نگهداري براي يك بهره‌وري حداكثري از ناوگان ارتباطات بي‌خدشه و بي‌مانع بين‌المللي لازم و ضروري است. ورود نخستين هواپيماي ايرباس از يكصد فروند هواپيماي سفارش داده شده خبر مي‌دهد كه آن دوران به پايان رسيده است و دوران شكوفايي و افزايش رقابت و پويندگي فرارسيده است. ايران به جايگاه شايسته خود در اقتصاد جهاني و در صنعت هواپيمايي منطقه نزديك‌تر مي‌شود.
در پايان شايد بد نباشد يادآور شد هنوز يك‌سال از روزهايي كه شركت‌هاي هواپيمايي و توليدكنندگان هواپيما به محض فهميدن مليت ايراني طرف تماس‌شان، ارتباط را قطع مي‌كردند، نگذشته است. دوراني كه دلالان به بازار مسلط بودند و واسطه‌ها با افزودن به حلقه‌هاي ارتباطي بين شركت‌هاي هواپيمايي داخلي و بازار جهاني هواپيما و تامين قطعه به سودجويي مي‌پرداختند.
ولي روز پنجشنبه رييس يكي از دو سازنده جهاني هواپيما به تهران آمد. حذف آن حلقه‌هاي واسطه و برقراري يك كانال ارتباطي بي‌واسطه در چارچوب قوانين بين‌المللي و داخلي كار راحتي نبوده و نيست. خوشحال باشيم، يك گام بلند در حذف واسطه‌گري در اقتصاد كشور برداشته شده است و صنعتي ايراني بال پرواز براي رسيدن به بلندآسمان گشوده است.