امريكا وعده داد خاك افغانستان را تا ارديبهشت ۱۴۰۰ ترك كند
نخستين‌گام لرزان براي‌صلح
رسانه‌هاي افغانستان آزادي ۵ هزار زنداني طالبان را از زندان‌هاي دولت افغانستان، در برابر آزادي ده‌ها نيروي امنيتي افغانستان از زندان‌هاي طالبان، بخشي از اين توافقنامه معرفي كرده‌اند
شهاب شهسواري
دولت امريكا، عاقبت يك سال و نيم بعد از آغاز مذاكراتش با گروه شبه‌نظامي طالبان، توافق موعودش با اين گروه شبه‌نظامي را امضا كرد. بعد از نزديك به ۱۹ سال جنگ امريكا با طالبان، واشنگتن با اين گروه شبه‌نظامي توافق كرد كه در طول ۱۴ ماه آينده كل نظاميان خارجي را از خاك افغانستان خارج كند. يك هفته بعد از اجراي توافق كاهش خشونت موقت امريكا و طالبان، مايك پمپئو، وزير خارجه امريكا مدعي شده است كه اجراي اين توافق به‌رغم برخي نقص‌ها بسيار موفق بود و در طول يك هفته گذشته سطح خشونت در افغانستان از همه
۴۰ سال گذشته كمتر بود. مايك پمپئو وعده داده است كه در صورت موفقيت اجراي توافقنامه اخير با طالبان، جنگ افغانستان بعد از ۱۸ سال در طول يك سال و دو ماه آينده كاملا پايان مي‌يابد. هر چند پايان طولاني‌ترين جنگ فرامرزي تاريخ امريكا، همچنان به آينده و شروط نامعلوم توافقي موكول شده است كه معلوم نيست در طول
14 ماه آينده همچنان پابرجا خواهد ماند يا نه. امضاي توافقنامه جديد امريكا در قالب دو مراسم موازي در كابل و دوحه انجام شد. در كابل، مارك اسپر، وزير دفاع امريكا و ينس استولتنبرگ، دبير كل سازمان پيمان آتلانتيك شمالي (NATO) با حضور اشرف غني، رييس‌جمهور اسلامي افغانستان، توافق امنيتي جديد امريكا و افغانستان را امضا كردند؛ توافقي كه در ۱۳ ماده تهيه شده است و از يك‌سو به ادامه عمليات نظامي مشترك امريكا و افغانستان براي مبارزه با گروه‌هاي تروريستي به‌ويژه شاخه خراسان گروه تروريستي داعش اشاره شده است و از سوي ديگر از كاهش نيروهاي امريكايي در ماه‌هاي آينده خبر مي‌دهد. همزمان با امضاي توافق، ذبيح‌الله مجاهد، سخنگوي طالبان خبر داد كه شبه‌نظاميان اين گروه از هرگونه عمليات تهاجمي خودداري خواهند كرد. به گفته اين مقام طالبان، هر چند اين گروه از پروازهاي آزاردهنده و تحريك‌آميز جنگنده‌هاي امريكايي بر فراز قلمروز تحت سلطه طالبان به‌شدت ناراحت است، اما فعلا از خشونت خودداري مي‌كند.
گفت‌وگوهاي بين افغاني
ملاعبدالغني برادر، ضمن تشكر از دولت قطر، ميزبان مذاكرات صلح با امريكا و دولت‌هاي همسايه افغانستان ازجمله ايران، ازبكستان، روسيه و پاكستان، از دولت‌هاي اروپايي نروژ و سوئد هم تشكر كرد. به نوشته رسانه‌ها احتمال زيادي دارد كه دولت نروژ ميزبان مذاكرات بين‌افغاني باشد كه قرار است ميان طالبان و نمايندگان دولت و جامعه مدني افغانستان برگزار شود. معاون وزير خارجه نروژ، از آمادگي كشورش براي برگزاري اين مذاكرات خبر داده است، اما هنوز تاريخي براي اين گفت‌وگوها اعلام نشده است. شيرمحمد استانكزي، عضو دفتر سياسي طالبان در قطر، در جمع خبرنگاران اعلام كرد كه گفت‌وگوها ميان طالبان و طرف‌هاي ديگر افغان، در مهلتي ۱۰ روزه از زمان آزادي ۵۰۰۰ نيروي زنداني طالبان نزد دولت افغانستان آغاز خواهد شد. اين در حالي است كه به گفته مقام‌هاي امريكايي مذاكرات بين‌افغاني قرار است ۱۰ روز بعد از امضاي توافق اجرايي شود. برداشت طالبان و امريكا از زمان آغاز گفت‌وگوهاي بين‌افغاني متفاوت است و در حالي كه مقام‌هاي امريكايي زمان آغاز گفت‌وگوها را
۱۰ روز بعد از امضاي توافق اعلام كرده‌اند، طالبان زمان آن را ۱۰ روز بعد از آزادي زندانيانش توسط دولت افغانستان اعلام مي‌كند. برخي منابع اعلام كرده‌اند كه براساس توافق گفت‌وگوهاي بين‌افغاني قرار است ۲۰ اسفند ماه آغاز شود. اين در حالي است كه دولت افغانستان كه بر اثر انتخابات جنجالي مهر ماه بسيار وضعيت شكننده‌اي دارد، هنوز هياتي براي مذاكرات بين‌افغاني اعلام نكرده است. همزمان طالبان همچنان تاكيد مي‌كند كه با هيچ هياتي كه به صورت رسمي نماينده دولت افغانستان در كابل باشد مذاكره نخواهد كرد.
حواشي امضاي دو توافق موازي
از ويژگي‌هاي مراسم امضاي دو موافقتنامه موازي حضور عبدالله عبدالله، رييس اجرايي دولت افغانستان در مراسم امضاي موافقتنامه امنيتي جديد با امريكا در مراسم بود. عبدالله عبدالله از زماني كه نتايج نهايي انتخابات جنجالي رياست‌جمهوري افغانستان اعلام شد، مشروعيت انتخابات را زير سوال برده بود و اعلام كرد كه يك دولت موازي تشكيل خواهد داد. عبدالله و غني، قرار بود كه هر دو در طول هفته گذشته مراسم تحليف رياست‌جمهوري خود را به عنوان پيروز انتخابات برگزار كنند، اما به خواست امريكا، هر دو نامزد انتخابات جنجالي مهر ماه، مراسم تحليف خود را به تاخير انداختند. مشخص نيست اين دو رقيب سياسي كه تاكنون در قالب يك حكومت وحدت ملي با يكديگر حضور داشتند، قرار است تا كي اختلاف‌هاي خود را كنار بگذارند و به اجراي توافق اخير ميان امريكا و طالبان ادامه دهند.در دوحه هم به‌رغم حضور مايك پمپئو وزير خارجه امريكا، عاقبت توافق ميان طالبان و امريكا ميان زلمي خليل‌زاد نماينده ويژه امريكا در امور افغانستان و ملا عبدالغني آخوند برادر، نفر دوم و مذاكره‌كننده ارشد گروه شبه‌نظامي طالبان امضا شد. محمد بن عبدالله آل‌ثاني، وزير خارجه قطر و مايك پمپئو، وزير خارجه امريكا پيش از امضاي توافقنامه ميان ملا برادر و زلمي خليل‌زاد، سخنراني كوتاهي انجام دادند. پمپئو، از طالبان خواست كه به جنگ با داعش ادامه دهد، به كاهش خشونت در افغانستان پايبند باشد و گفت‌وگوهاي خود را با دولت افغانستان و جامعه مدني افغانستان آغاز كند. شاه محمود قريشي، وزير خارجه پاكستان ازجمله مهمانان ويژه مراسم امضاي توافق امريكا با طالبان در هتل شرايتون دوحه بود. سخنگوي دفتر سياسي طالبان پيش از اين گفته بود كه نمايندگاني از ۳۰ كشور جهان در اين مراسم شركت خواهند كرد.
زمان‌بندي خروج نظاميان خارجي از افغانستان
براساس توافقي كه در كابل امضا شد، ايالات‌متحده امريكا تا ۱۳۵ روز ديگر تعداد نظاميان خود را به عدد قبل از آگوست ۲۰۱۷ كاهش خواهد داد. تعداد نظاميان امريكايي تا تابستان سال ۱۳۹۶ در افغانستان ۸۶۰۰ نفر بود كه بعد از اعلام استراتژي جديد امريكا در افغانستان توسط دونالد ترامپ رييس‌جمهور با افزايش ۵۰۰۰ نيروي جديد به بيش از ۱۳ هزار نفر افزايش يافت. حال امريكا وعده داده است كه در طول ۴ ماه و نيم آينده اين نيروهاي نظامي جديد را از خاك افغانستان خارج كند. اما نكته جديد در توافق امريكا با دولت افغانستان اعلام خروج مشروط كليه نيروهاي نظامي خارجي از افغانستان در طول ۱۴ ماه آينده، يعني تا ارديبهشت سال ۱۴۰۰ است. به گفته وزراي دفاع و خارجه امريكا، شرط اجراي اين توافق اين است كه طالبان كليه تعهداتش را براساس توافق موازي كه در دوحه ميان امريكا و طالبان امضا شد ازجمله همكاري در مبارزه با گروه‌هاي تروريستي ازجمله داعش و مشاركت در گفت‌وگوهاي بين‌افغاني، رعايت شود. وزراي دفاع و خارجه امريكا گفته‌اند هر زمان كه احساس كنند مواد موافقتنامه از سوي طالبان رعايت نمي‌شود، خروج نظاميان خارجي را متوقف خواهند كرد.
توافق محرمانه و شروط پنهاني
مواد و شروط توافقنامه امريكا با طالبان از سوي هيچ يك از طرفين به صورت دقيق اعلام نشده است. طرفين به ادعاهاي كلي ازجمله همكاري در مبارزه با تروريسم، جلوگيري از اجراي عمليات تروريستي عليه منافع امريكا و متحدانش از خاك افغانستان، آزادي زندانيان طالبان، كاهش خشونت‌ها و آغاز گفت‌وگوهاي بين‌افغاني به عنوان مواد توافق اشاره كرده‌اند، اما نحوه دقيق اجراي اين مفاد مشخص نيست. مايك پمپئو در پاسخ به سوال خبرنگار خبرگزاري فرانسه در مورد اينكه دقيقا چه نقض تعهداتي باعث قطع اجراي توافق توسط امريكا خواهد شد، به هيچ مورد خاصي اشاره نكرد و فقط گفت تعهداتي امضا شده است كه در صورت اجرا نشدن آنها رييس‌جمهور امريكا به تناسب اقدام خواهد كرد. رهبر طالبان، ملاهيبت‌الله هم بعد از امضاي توافق با امريكا در بيانيه‌اي اعلام كرده است؛ اگر امريكايي‌ها توافق را نقض كنند طالبان با تمام توان از كشور دفاع خواهد كرد. شير محمد عباس استانكزي، عضو دفتر سياسي طالبان و مذاكره‌كننده ارشد اين گروه هم توافق امضا شده را يك پيروزي بزرگ براي طالبان و ملت افغانستان اعلام كرده است، هر چند مايك پمپئو وزير خارجه امريكا در سخنراني خود گفته بود كه در هر طرفي ممكن است تمايل به ادعاي پيروزي احساس شود، اما «پيروزي براي همه زماني خواهد بود كه صلح و ثبات به افغانستان بازگردد.» با اين حال ملاهيبت‌الله، رهبر طالبان هم در پيامي امضاي اين توافق را پيروزي طالبان توصيف كرده است.
اختلاف‌نظر كابل و واشنگتن
پيش از اين رسانه‌هاي امريكايي مدعي شده بودند كه اشرف غني، رييس‌جمهور اسلامي افغانستان، در گفت‌وگويي با نمايندگان كنگره امريكا در حاشيه كنفرانس امنيتي مونيخ، اعلام كرده است كه اين توافقنامه ۴ ضميمه محرمانه دارد كه كسي از متن آنها با خبر نيست. رسانه‌هاي افغانستان آزادي ۵ هزار زنداني طالبان را از زندان‌هاي دولت افغانستان، در برابر آزادي ده‌ها نيروي امنيتي افغانستان از زندان‌هاي طالبان، بخشي از اين توافقنامه معرفي كرده‌اند. حمدالله محب، مشاور امنيت ملي رييس‌جمهور افغانستان، در گفت‌وگو با شبكه خبري طلوع گفته است كه دولت كابل با بخشي از مفاد اين توافقنامه موافق نيست. اين مقام افغانستان از جمله مواد مورداختلاف را اشاره به نام طالبان با عنوان « امارت اسلامي افغانستان» (نام دولت خودخوانده طالبان در افغانستان) اعلام كرده است. او اشاره‌اي به مسائل مورد اختلاف ديگر در توافقنامه نكرد.در متون منتشر شده از پيش‌نويس توافق امريكا با طالبان، نام اين گروه به شكل «امارت اسلامي افغانستان كه توسط امريكا به عنوان يك دولت به‌رسميت شناخته نشده و از سوي امريكا با عنوان طالبان شناخته مي‌شود» ياد شده است. در بخشي از پيش‌نويس ادعايي، دولت امريكا به طالبان وعده داده تا تابستان سال آينده كليه تحريم‌هاي اين گروه را توسط دولت امريكا مورد تجديدنظر قرار دهد. براساس اين پيش‌نويس ادعايي، تا خرداد ماه سال آينده، در صورت موفقيت مذاكرات بين‌افغاني، نام رهبران طالبان از فهرست تحريم‌هاي شوراي امنيت سازمان ملل متحد حذف خواهد شد.
توافق با طالبان و انتخابات امريكا
دولت امريكا در حالي با گروه شبه‌نظامي طالبان در افغانستان به توافق مي‌رسد كه ۸ ماه به انتخابات رياست جمهوري در امريكا بيشتر باقي نمانده است. پايان دادن به جنگ‌هاي بي‌پايان فرامرزي، يكي از شعارهاي انتخاباتي دونالد ترامپ رييس‌جمهور امريكا بود كه قرار است آبان ماه سال آينده در مقابل رقيبي از حزب دموكرات امريكا براي ادامه رياست‌جمهوري‌اش رقابت كند. او كه خود را يك معامله‌كننده ماهر مي‌دانست، بعد از ناتواني در امضاي توافقي پايدار با كره‌شمالي، جايگزيني توافق هسته‌اي با ايران با معامله جديد، اجراي موفق معامله قرن براي معامله فلسطين با اشغالگرانش و توافق جامع تجاري با چين، حالا با توافقي كه با پيگيري‌هاي يك سال و نيمه زلمي خليل‌زاد با طالبان امضا شده است، مي‌تواند مدعي شود كه دست‌كم اولين گام را در پايان دادن به جنگ افغانستان برداشته است.