وزير نفت: آنچه مي خواستيم نبود اما از تصميم اوپك ناراحت نيستيم
اوپك، بهاي نفت را پايين نگه داشت
نرگس رسولي |«ميزان توليد ثابت مي‌ماند»؛ سرد، خشك و رسمي. شايد تنها خبري كه مي‌توانست آتش نزول قيمت نفت در بازارهاي جهاني را برافروخته‌تر كند همين تصميم بود. اعضاي اوپك در نشستي كه تمام نگاه‌ها را به خود جلب كرده بود، تصميم خود مبني بر «تثبيت توليد نفت» را تكرار كردند تا بازار جهاني و تحليلگران نفتي را با شرايطي غير‌قابل تحليل و بهت‌آور مواجه كنند. گويا اعضاي اوپك در عهد و پيماني پنهاني قول داده‌اند تا در فراز و فرودهاي تصميم‌گيري خود تنها به فكر دوربرگردان‌ها باشند و با بازگشت به خانه اول تصميم جديدي را اتخاذ نكنند.
البته پيش از اين نيز مي‌شد پيش‌بيني كرد كه اتحادهاي پنهاني سران عرب اوپك هيچگاه اجازه نخواهد داد تا تصميم‌گيري در اوپك به سمتي پيش برود كه دلخواه شيخ‌نشينان نباشد اما تحليل‌هاي بازار جهاني و ادامه روند سقوط بهاي نفت، اين پيش‌بيني‌ها را كمي با نگاه شك و ترديد مي‌نگريست، و در تحليلي اميدوارانه معتقد بود كه اعضا با كاهش ميزان توليد بر روند قيمت‌گذاري بازار تاثير خواهند گذاشت. اما اختلاف ديدگاه‌ها و كاهش تاثيرگذاري اوپك در بازار جهاني همان‌طور كه تاكنون بارها از سوي برخي كارشناسان عنوان شده بود از سنبه پر‌زورتري نسبت به منطق و عقلانيت برخوردار بود و موجب شد تا نشست 166 اوپك در پشت درهاي بسته به يك نتيجه تكراري ديگر ختم شود. نيم نگاهي به آنچه در نشست اوپك تصميم‌گيري شد نشان مي‌دهد كه شرايط نابسامان داخل اوپك با تحولات مختلفي در جهان انرژي نابسامان‌تر هم شده است؛ توسعه ذخاير نامتعارف نفت در سال‌هاي اخير به خصوص در امريكا و كانادا جايگاه اثرگذاري اوپك بر بازار جهاني نفت را كمتر از قبل هم كرده است. حالا ديگر عربستان، ايران و حتي عراق مي‌دانند به جز رقابت با يكديگر بايد پنجه در پنجه رقيبان تازه‌نفسي بيفكنند كه ديگر جاي آنها را به عنوان تاثيرگذاران انحصاري بر قيمت نفت تنگ كرده‌اند. همين چند سال قبل كه قيمت نفت در مرز 60 دلار پرسه مي‌زد تصور رسيدن دماسنج قيمت به نقطه جوش 100 دلاري براي خيلي‌ها غيرممكن بود، تا جايي كه با هر سنت بالاتر رفتن قيمت، خبرگزاري‌هاي دنيا ذوق زده از ركوردشكني قيمت‌ها تيتر مي‌ساختند، اما با تثبيت قيمت‌ها در محدوده سه‌رقمي و تداوم اين شرايط براي چند سال، ديگر تصور دوباره دورقمي شدن بهاي طلاي سياه دشوار شده بود، چه رسد به اينكه معاملات نفت در محدوده 80 دلاري ثبت شود و بازهم آب از آب تكان نخورد. بايد گفت كه بعيد است ديگر خبري از نفت 100 دلاري باشد. حالا ديگر اوپك قادر نيست تاثيرگذاري خود در بازار نفت را احيا كند تا سبقت گرفتن اعضايش در ارزان‌فروشي نفت و يافتن مشتريان جديد ادامه داشته باشد.
از تصميم اوپك ناراحت نيستم
در پي تصميم اعضاي اوپك مبني بر تثبيت ميزان توليد اعضاي اين سازمان وزير نفت اعلام كرد كه «نتيجه نشست آنچه ما مي‌خواستيم نبود، اما از تصميم اوپك ناراحت نيستم. مطلب مهمي كه بازار اوپك بر آن تاكيد كرد، اين بود كه به يقين براي نزديك كردن ديدگاه‌هاي‌مان به مشورت‌هاي بيشتر نياز داريم.» البته وي يك روز پيش از برگزاري نشست اوپك اعلام كرده بود صرف نظر از هر تصميمي كه در نشست وزراي اوپك گرفته شود، ايران توليد نفت خود را كاهش نخواهد داد. زيرا در حال حاضر به شكل قابل توجهي كمتر از ظرفيت خود توليد مي‌كند.»
هيچ‌وقت كاهش توليد نمي‌دهيم
هرچند كه در چند هفته گذشته بارها وزراي نفتي اوپك از تصميم‌گيري كارشناسانه و عاقلانه براي توليد صحبت مي‌كردند اما بيژن نامدار زنگنه، وزير نفت كشورمان چه در تمام مصاحبه‌هاي خود در ايران و چه در نخستين اظهارنظرش در وين تاكيد كرده بود كه «هر‌گز از توليد نفت خود كم نمي‌كنيم، ما خيلي كمتر از سهميه خود توليد مي‌كنيم. وي همچنين بر لزوم پايبندي اعضاي اوپك به سقف توليد اين سازمان تاكيد كرد. دنبال جنگ در اوپك نيستيم؛ اعضاي اوپك در مقابل عرضه بيش از حد نفت به بازار بايد اتحاد داشته باشند و توليدكنندگان غير عضو اوپك نيز بايد در هرگونه تصميم براي كاهش توليد مشاركت كنند. بر اساس پيش‌بيني كارشناسان انتظار مي‌رود مازاد عرضه نفت در بازارهاي جهاني سال آينده بيشتر شود.» وي حتي نخستين ديدار‌ش را نيز ملاقات با وزير امور خارجه ونزوئلا رافائل راميرز، قرار داد و پس از ديدار نيم ساعته خود با وي به سراغ علي النعيمي، وزير نفت عربستان رفت و 40 دقيقه نيز با وي ديدار كرد. گويا عدم ارسال هيچ پيامي از سوي راميرز به زنگنه به نيابت از النعيمي، وزير نفت عربستان؛ ديدار زنگنه و النعيمي را به پرحاشيه‌ترين و مهم‌ترين ديدار اين نشست تبديل كرد. البته زنگنه در مورد مذاكرات 40 دقيقه‌يي‌اش با النعيمي را تنها بحث و مذاكره در مورد اوضاع بازارهاي جهاني نفت خام ذكر كرد و پس از آن با عادل عبدالمهدي، وزير نفت عراق ديدار و گفت‌وگو كرد. زنگنه در عين حال با نماينده شركت يي يونيت اينترنشنال تركيه نيز ديدار كرد و پس از پايان ديدار با نمايندگان شركت‌هاي بزرگ نفتي در پاسخ به سوالي درباره اينكه آيا پس از نرسيدن به توافق نهايي در ضرب‌الاجل ٢٤ نوامبر (سوم آذرماه) در جريان مذاكرات تهران و كشورهاي عضو گروه ١+٥ در وين كه تا تيرماه تمديد شد، آيا فكر مي‌كنيد شركت‌هاي غربي شانسي براي حضور در پروژه‌هاي نفت و گاز ايران دارند، گفت: قطعا.
شش دلار كاهش ثمره تصميم اوپك
به دنبال تصميم اوپك براي حفظ سقف توليد خود قيمت جهاني نفت شش دلار كاهش يافت و به ۷۲ دلار و هشت سنت در هر بشكه رسيد. به نظر مي‌رسد در حالي كه اوپك پس از عدم اعمال تغيير در سقف توليد خود، به استقبال يك جنگ قيمت با توليدكنندگان نفت شيل در امريكا رفته است، قيمت نفت در مسير ثبت بزرگ‌ترين كاهش قيمت هفتگي خود از مه2011 تاكنون قرار گرفته است. در پي تصميم اوپك براي حفظ سقف توليد خود در سطح 30 ميليون بشكه در روز قيمت جهاني نفت شش دلار كاهش يافت و هر بشكه نفت برنت درياي شمال در معاملات روز جمعه به 72 دلار و هشت سنت در هر بشكه رسيد. سقوط شش دلاري قيمت نفت بيشترين سقوط قيمت نفت در يك روز از سال 2011 به اين سو است. هر بشكه نفت سبك امريكا نيز در روز جمعه در برابر 68 دلار و 59 دلار معامله مي‌شود. قيمت نفت برنت و نفت خام امريكا در اين هفته 10 درصد كاهش داشته است. علي النعيمي، وزير نفت عربستان پس از اتمام نشست اوپك در وين به خبرنگاران گفت: «اوپك ميزان توليد خود را در حد 30 ميليون بشكه در روز حفظ خواهد كرد.»به گفته لئونيد فدون، معاون شركت او اي آو لوك اويل روسيه، اتخاذ اين خط مشي از سوي اوپك خرد شدن صنعت توليد نفت شيل امريكا را تضمين خواهد كرد. قيمت نفت طي ماه‌هاي اخير به‌شدت كاهش يافته است كه يكي از دلايل آن رسيدن ميزان توليد نفت امريكا به بالاترين رقم در سه دهه اخير و تضعيف تقاضاي جهاني بوده است. عبدالله البدري، دبيركل اوپك نيز گفت، اوپك خواهان قيمتي عادلانه است و «در حال ارسال هيچ سيگنالي به هيچ كس نيست. » اوپك كه 40 درصد نفت مورد نياز جهان را تامين مي‌كند، روز پنجم ژوئن مجددا در وين تشكيل جلسه خواهد داد. مارك كينان، تحليلگر بازار نفت در اين باره گفت: «به دنياي جديد بازار نفت خوش آمديد... اوپك از نقش خود در تعادل بخشي به بازار صرف نظر كرد. اگر آنها توليد را كاهش مي‌دادند و قيمت‌ها بالا مي‌رفت، آن موقع سهم خود از بازار را از دست مي‌دادند. در آن صورت آنها از توليد نفت شيل در امريكا بيشتر حمايت مي‌كردند. اكنون آنها درد كوتاه‌مدت را براي به دست آوردن منافع بلندمدت تحمل مي‌كنند.»
ادامه روند نزولي قيمت
اين تصميم اوپك كه با كاهش شش دلاري قيمت نفت همراه شد موجب شده است تا تحليلگران، به واكنش منفي بازار به اين تصميم اشاره كنند؛ موضوعي كه محمدعلي خطيبي طباطبايي، نماينده سابق ايران در اوپك نيز به آن اشاره مي‌كند و مي‌گويد: «تثبيت توليد اوپك به ميزان 30 ميليون بشكه به معناي ادامه وضع موجود و احتمالا ادامه روند نزولي قيمت‌ها خواهد بود، اگر‌چه اميدواريم قيمت نفت باز هم كاهش نيابد، اما با توجه به اينكه ميزان تقاضا براي نفت اوپك 2/29 ميليون بشكه برآورد شده و اعضاي اوپك بيش از 30 ميليون بشكه توليد مي‌كنند، اضافه عرضه موجود به قيمت‌ها فشار وارد مي‌كند.» وي با بيان اينكه اكنون ميزان توليد توسط اعضاي اوپك حدود 4/30 ميليون بشكه است، خاطرنشان مي‌كند: «انتظار مي‌رفت كه اعضاي اوپك در جلسه خود در راستاي كاهش عرضه تصميم بگيرند، اما متاسفانه چنين تصميمي گرفته نشد و شاهد ادامه وضع موجود خواهيم بود. در اين اجلاس از كاهش توليد نفت غير اوپك صحبت شده است. گفته مي‌شود كه با توجه به كاهش قيمت نفت توليد نفت شيل صرفه اقتصادي نخواهد داشت اما اين اظهارات در حالي مطرح مي‌شود كه آنچه سرمايه‌گذاري روي نفت شيلي كه اكنون در بازار انجام مي‌شود در گذشته صورت گرفته و كاهش قيمت نفت مي‌تواند سرمايه‌گذاري‌هاي آتي بر روي توليد نفت شيل را تحت تاثير قرار دهد.» نماينده سابق ايران در اوپك با تاكيد بر اينكه به اعتقاد من كاهش قيمت نفت نمي‌تواند ميزان توليدات فعلي شيل اويل را تحت تاثير قرار دهد، مي‌گويد: «اگر بنا بود نفت شيل از بازار خارج شود در دهه‌هاي گذشته كه حتي قيمت نفت به زير 10 دلار نيز سقوط كرد نفت شيل از بازار خارج مي‌شد. به نظر مي‌رسد اين اظهارات و تاكيد بر كاهش توليد غيراوپك از سوي كساني مطرح مي‌شود كه طي سال‌هاي اخير اضافه توليد داشته و در واقع اين اضافه توليد را زير پوشش توليد غيراوپك پنهان كرده‌اند و اكنون موضوع افزايش توليد غيراوپك را برجسته مي‌كنند.» وي در ادامه با اشاره به اينكه اگر چه از كاهش قيمت نفت همه كشورهاي توليدكننده متضرر مي‌شوند، تصريح مي‌كند: «برخي حاضرند منافع خود را به قيمت از بين بردن منافع ديگران زير پا بگذارند. به عبارت ديگر عربستان و ساير كشورها اگر ميزان كمتري توليد كنند، اما با قيمت بالاتري نفت خود را به فروش برسانند سود بيشتري كسب خواهند كرد.»خطيبي با اشاره به اينكه منكر نقش نفت شيل در بازار نفت نمي‌شوم، خاطرنشان كرد: تا زماني كه مازاد عرضه از بازار نفت خارج نشود و تعادل بين عرضه و تقاضا برقرار نشود شاهد روند كاهشي قيمت نفت خواهيم بود. رقم 29 ميليون سقف مناسبي براي ميزان توليد اعضاي اوپك است، اگر كشورها به سهميه‌هاي قبلي خود بازگردند تعادل در بازار برقرار خواهد شد.»
بيانيه پاياني: نگرانيم
اوپك در بيانيه پاياني خود از وجود نفت مازاد در بازار و سقوط قيمت نفت ابراز نگراني كرده و نوشته است: «با اين نظر موافق است كه ثبات در قيمت نفت براي سلامت اقتصاد جهاني ضروري است.»در اين بيانيه ضمن تشريح وضعيت بازار نفت از اجماع اعضاي اوپك بر حفظ سقف توليد اين سازمان در سطح 30 ميليون بشكه در روز، تمديد دوره دبيركلي البدري براي شش ماه و انتخاب وزير نفت نيجريه به عنوان رييس جديد اوپك براي يك سال آينده خبر داده شده است. اوپك در بيانيه خود آن جايي كه به وضعيت بازار نفت اشاره مي‌كند از وجود نفت مازاد در بازار و چشم‌انداز تشديد اين مشكل سخن مي‌گويد و حتي از وضعيت قيمت‌ها ابراز نگراني مي‌كند. حفظ سقف توليد اوپك با چنين توصيفي از بازار نفت هماهنگ به نظر نمي‌رسد و اين مساله وجود ملاحظات غيراقتصادي در اتخاذ مواضع برخي اعضا و تحميل اين تصميم به ساير اعضا را آشكار مي‌سازد.
در متن بيانيه پاياني اوپك آمده است: «كنفرانس چشم‌انداز بازار نفت را آن‌گونه كه توسط دبيركل ارايه شده بود، به خصوص پيش‌بيني‌ها در مورد عرضه و تقاضا براي سال 2015 با تمركز بر نيمه اول سال آينده را مرور كرد. كنفرانس همچنين پيش‌بيني‌ها در مورد چشم‌انداز اقتصاد جهاني را از نظر گذراند و ملاحظه كرد كه روند ترميم اقتصاد جهاني هرچند بسيار كند و به صورت غير ناهمگون، ادامه يافته است و رشد اقتصاد جهاني براي سال‌هاي 2014 و 2015 به ترتيب 2/3 و 6/3 درصد پيش‌بيني شده است.
كنفرانس همچنين ملاحظه كرد كه هرچند تقاضاي جهاني براي نفت بر اساس پيش‌بيني‌ها در طي سال 2015 افزايش خواهد يافت، اما اين افزايش با پيش‌بيني افزايش 36/1 ميليون بشكه‌يي عرضه نفت كشورهاي غير عضو اوپك خنثي خواهد شد. افزايش ميزان ذخاير نفت در كشورهاي سازمان همكاري‌هاي اقتصادي و توسعه‌يي كه به بالاي متوسط پنج ساله اخير رسيده است، در كنار افزايش فعلي حجم ذخاير كشورهاي غير عضو اين سازمان، نشانه‌هايي از فزوني شديد عرضه در بازار نفت است. كنفرانس با اعلام نگراني از كاهش سريع قيمت نفت در ماه‌هاي اخير، با اين نظر موافق است كه ثبات در قيمت نفت – در سطحي كه تاثير منفي‌اي بر رشد اقتصاد جهاني نداشته، و در عين حال، به توليدكنندگان اجازه دهد تا درآمد معقولي را به دست بياورند و براي تامين تقاضاهاي آينده سرمايه‌گذاري كنند- براي سلامت اقتصاد جهاني ضروري است. بر اين اساس، در راستاي بازگرداندن تعادل به بازار، كنفرانس تصميم گرفته است تا سطح توليد خود را در رقم 30 ميليون بشكه در روز، همان‌گونه كه در دسامبر 2011 در مورد آن توافق شده بود، حفظ كنند. همچون هميشه حين اتخاذ اين تصميم، كشورهاي عضو آمادگي خود براي واكنش به تحولاتي كه ممكن است تاثير منفي بر حفظ نظم و تعادل بازار داشته باشد، را تاييد كردند. با اتفاق نظر در مورد ضرورت هوشياري با توجه به نامشخص بودن وضعيت و ريسك‌هاي مربوط به تحولات آينده اقتصاد جهاني، كنفرانس به دبيرخانه دستور داد كه رصد دقيق تحولات عرضه و تقاضا و همچنين عوامل غيرپايه‌يي نظير فعاليت‌هاي احتكاري را ادامه دهد و كشورهاي عضو را كاملا در جريان تحولات قرار دهد.»
رييسي با اتهام 20 ميليارد دلاري
آليسون مادوكه در حالي به عنوان نخستين رييس اوپك منصوب شد كه هر روز زواياي مختلفي از پرونده فساد وي در نيجريه رسانه‌يي مي‌شود؛ كشوري كه فاسد‌ترين شركت ملي نفت جهان را در اختيار دارد. آليسون مادوكه، وزير نفت نيجريه به اختلاس ۲۰ ميليارد دلاري در صنعت نفت اين كشور متهم شده است، مدعيان اين موضوع مي‌گويند در طول چهار سال گذشته ۲۰ ميليارد دلار از درآمدهاي نفتي اين كشور ناپديد شده است. آليسون مادوكه، در نيجريه يك شخصيت دو قطبي به شمار مي‌رود. وي از متحدان نزديك رييس‌جمهور گودلاك جاناتان است. وي به عنوان وزير نفت نيجريه، به دليل سوءمديريت ثروت نفتي كشور و فساد مورد انتقاد مخالفانش قرار دارد. البته سخنگوي وزير نفت نيجريه، اتهامات در مورد ناپديد شدن ۲۰ ميليارد دلار از درآمدهاي نفتي اين كشور طي دو سال از چهار سال وزارت مادوكه را رد كرده است. اين اتهام نخستين بار در ماه فوريه توسط رييس بانك مركزي نيجريه مطرح شد. مادوكه همچنين اخيرا از حضور در مقابل هياتي كه در مورد اتهامات فساد مالي وي تحقيق مي‌كرد، امتناع كرده است. مادوكه در شرايطي به رياست اوپك رسيده كه به عنوان نامزد كشور نيجريه براي تصدي دبيركلي اوپك معرفي شده است و قصد دارد اين كرسي را نيز فتح كند.
ديدارهاي حاشيه‌يي اوپك
همواره ديدارهاي حاشيه‌يي اوپك اگر اهميت بيشتري نسبت به نشست اصلي نداشته باشد كمتر نيست. حضور وزراي نفتي كشورهاي جهان در وين هميشه محفلي است براي ديدارهاي حاشيه‌يي و البته مهم.
در اين راستا نيز بعد از نخستين توافق ژنو و از‌سر‌گيري صادرات نفت ايران حضور وزير نفت ايران در محافل نفتي هميشه با ديدارهايي همراه است كه اهميت فوق‌العاده‌يي دارد. بر اين اساس بيژن نامدار زنگنه، وزير نفت ايران در حاشيه نشست اوپك با دو غول اروپايي (مقامات شركت‌هاي نفتي بريتيش پتروليوم انگليس و توتال فرانسه) ديدار و با آنها در مورد ورود احتمالي شركت‌هاي مذكور به ايران بحث و گفت‌وگو كرد.
ديداري كه هم براي رسانه‌هاي داخلي و هم خارجي‌ها از اهميت بالايي برخوردار بود به گونه‌يي كه پوشش خاصي از اين ديدار توسط رسانه‌هاي خارجي داده شد. در اين رابطه داوجونز نوشت: «وزير نفت ايران در حاشيه نشست اوپك با مقامات شركت‌هاي نفتي بريتيش پتروليوم و توتال ديدار كرد كه تحليلگران اين ديدار را نشانه تمايل مجدد غول‌هاي نفتي اروپا براي حضور مجدد در ايران تفسير مي‌كنند.» زنگنه با تاييد اين ديدار به رسانه‌ها گفته است: «اين ديدارها با هدف بحث در مورد ورود احتمالي شركت‌هاي مذكور به ايران انجام شد.»البته پاتريك پويان، عالي‌ترين مقام توتال كه پس از مرگ مارگري به عنوان مدير اجرايي ارشد اين شركت انتخاب شده است تنها به تاييد انجام اين ديدار پرداخته و در مورد نماينده اين شركت در اين ديدار صحبتي نكرده است. البته ديدار مدير جديد توتال با زنگنه در حالي انجام مي‌گيرد كه اين شركت به اتهام فساد مالي و پرداخت رشوه 60 ميليون دلاري به برخي مقامات ايراني در دولت اصلاحات تحت تعقيب دستگاه قضايي فرانسه قرار دارد. اين شركت متهم است براي دستيابي به امتياز توسعه برخي ميادين نفتي در ايران مبالغي را به عنوان رشوه در ايران طي سال‌هاي 1995 تا 2004 پرداخت كرده است.