وزير خارجه بريتانيا
به عنوان رهبر حزب محافظه‌كار و نخست‌وزير آينده بريتانيا انتخاب شد
ليز تراس
وارث بحران‌هاي بوريس جانسون
محمدحسين لطف‌الهي
ليز تراس، وزير خارجه دولت بوريس جانسون روز دوشنبه و در پي اعلام نتايج انتخابات درون حزبي در حزب محافظه‌كار به عنوان رهبر اين حزب و نخست‌وزير آينده بريتانيا انتخاب شد؛ او پنجاه و ششمين نخست‌وزير اين كشور و سومين نخست‌وزير زن تاريخ بريتانيا خواهد بود.
او گزينه مدنظر نمايندگان محافظه‌كار پارلمان بريتانيا نبود. او حتي گزينه چندان محبوبي در جامعه بريتانيا هم به حساب نمي‌آمد. براساس نظرسنجي‌ها بيشتر بريتانيايي‌ها معتقدند كه او يك نخست‌وزير «ضعيف» يا حتي «فاجعهبار» براي اين كشور خواهد بود اما آنچه باعث شد ليز تراس بتواند به عنوان جانشين بوريس جانسون و نخست‌وزير بريتانيا انتخاب شود، محبوبيتش در ميان اعضاي حزب محافظه‌كار بود كه در انتخابات درون حزبي راي خود را به نفع او به صندوق انداختند.
تراس اين حمايت مردمي را با وعده‌هايي نظير كاهش ماليات و نشان دادن وفاداري به بوريس جانسون، نخست‌وزير پيشين بريتانيا به دست آورد. جانسون به دليل رسوايي‌هاي متعدد مجبور به كناره‌گيري از نخست‌وزيري شد اما در ميان مردم عادي و به ويژه بدنه مردمي حزب محافظه‌كار همچنان چهره محبوبي به شمار مي‌رود. نخست‌وزير جديد بريتانيا در سخنراني پيروزي خود نيز فراموش نكرد تا از بوريس جانسون تقدير كند و البته به حزب رقيب كنايه بزند: «بوريس تو برگزيت را به سرانجام رساندي، تو جرمي كوربين را نابود كردي، مردم را واكسينه كردي و در برابر ولاديمير پوتين ايستادي. از كي‌يف تا كارلايل تو را تحسين مي‌كنند.»
رقيب او، ريشي سوناك وزير دارايي دولت بوريس جانسون -كه از نگاه نمايندگان حزب محافظه‌كار در پارلمان گزينه بهتري براي نخست‌وزيري به حساب مي‌آمد- در جلب آراي اعضاي حزب محافظه‌كار ناكام بود و نتوانست آنها را قانع كند كه مقابله با تورم و جلوگيري از افزايش آن نسبت به كاهش ماليات در اولويت است. بسياري از اعضاي حزب محافظه‌كار سوناك را به دليل نقشي كه او در ماجراي منجر به كناره‌گيري بوريس جانسون ايفا كرد، سرزنش مي‌كنند و به طعنه او را «بروتوس» مي‌خوانند. ماركوس يونيوس بروتوس معروف به بروتوس سياستمداري در اواخر دوران جمهوري روم بود كه به دليل ايفا كردن نقشي اساسي در ماجراي قتل ژوليوس سزار شناخته مي‌شود.
ريشي سوناك، وزير دارايي و ساجد جاويد، وزير بهداشت وقت بريتانيا دو نفر از ارشدترين مقام‌هايي بودند كه با استعفاي‌شان موجي از استعفاها را در درون دولت بريتانيا به راه انداختند و سرانجام افزايش فشارها عليه بوريس جانسون به كناره‌گيري او از نخست‌وزيري منجر شد.
از آنجايي كه اين يك انتخابات سراسري به حساب نمي‌آمد، بيشتر مردم بريتانيا در گوشه‌اي به نظاره نشسته بودند تا ببينند «سلكتورها» يا همان انتخاب‌كنندگان حزب محافظه‌كار (اعضايي از حزب محافظه‌كار كه حق عضويت مي‌پردازند) كه جمعيتي حدود 150 هزار الي 200 هزار نفره دارند -معادل 0.3درصد جمعيت كل بريتانيا- چه كسي را به عنوان نخست‌وزير جديد اين كشور انتخاب مي‌كنند.
براساس نتايج اعلام شده در روز دوشنبه پنجم سپتامبر، رهبر جديد محافظه‌كاران بريتانيا بيش از ۸۱ هزار راي اعضاي حزب را به دست آورد و در مقابل ريشي سوناك رقيب او بيش از ۶۰ هزار راي كسب كرد. آخرين نظرسنجي موسسه يوگاو، تفاوت چشمگير ميان نگاه انتخاب‌كنندگان حزب محافظه‌كار و مردم عادي در بريتانيا را به خوبي نشان مي‌دهد. براساس اين نظرسنجي 12درصد از شهروندان بريتانيايي معتقدند تراس مي‌تواند نخست‌وزيري «خوب» يا «عالي» براي بريتانيا باشد اما 52درصد شهروندان باور دارند كه او نخست‌وزيري «ضعيف» يا «فاجعهبار» براي اين كشور خواهد بود.
يك زن نه چندان قابل پيش‌بيني
پاسخ دادن به اين سوال كه ليز تراس نخست‌وزير جديد بريتانيا چه برنامه‌هايي را در دستور كار اصلي دولت قرار خواهد داد و با چه شيوه‌اي بر بريتانيا حكم خواهد راند كار آساني نيست. روزنامه واشنگتن پست او را «يك سياستمدار تغيير شكل‌دهنده» توصيف مي‌كند، زيرا نخست‌وزير جديد تا به حال بارها نظرات خود را درخصوص مسائل حساس و حياتي تغيير داده است. تراس در دوران جواني خود هوادار حزب ليبرال دموكرات و استقرار نظام جمهوري بود. او با اين حال طي سال‌هاي بعد عضو حزب محافظه‌كار شد و پله‌هاي ترقي را در دولت‌هاي محافظه‌كار ديويد كامرون، ترزا مي و بوريس جانسون، نخست‌وزيران بريتانيا طي كرد. او هر چند در جريان كارزار همه‌پرسي برگزيت از هواداران بقاي بريتانيا در اتحاديه اروپا بود اما پس از راي اكثريت بريتانيايي‌ها به خروج از اين اتحاديه به يكي از هواداران سرسخت برگزيت تبديل شد. يورونيوز درباره او مي‌نويسد: يكي از دوستان نزديك ليز تراس با وجود عدم ثبات در مواضع سياسي وي بر اين باور است كه رهبر جديد محافظه‌كاران را مي‌توان يك «تاچري نئوليبرال» يعني مخالف بخش دولتي بزرگ، طرفدار كاهش ماليات‌ها و مخالف نزاكت سياسي رايج دانست. اين در حالي است كه ليز تراس در خانواده‌اي با گرايش سياسي چپ متولد شده است. مادر او از فعالان جنبش خلع سلاح هسته‌اي بود. ليز تراس اخيرا در پاسخ به اين پرسش كه آيا والدينش به او و محافظه‌كاران راي مي‌دهند يا خير، گفت: «به نظرم مادرم راي مي‌دهد، در مورد پدرم مطمئن نيستم.» ليز تراس در سال ۲۰۱۰ براي اولين‌بار به مجلس عوام بريتانيا راه يافت. او كه دانش‌آموخته رشته‌هاي فلسفه، علوم سياسي و اقتصاد است سابقه فعاليت در بخش خصوصي و شركت نفت و گاز «شل» را دارد. جانشين بوريس جانسون در مقام نخست‌وزيري بريتانيا دو فرزند دختر دارد. او پس از افشاي رابطه خارج از ازدواجش با يكي از نمايندگان محافظه‌كار پارلمان در بين سال‌هاي ۲۰۰۴ و ۲۰۰۵ براي حفاظت از زندگي خصوصي خود تلاش زيادي كرد. به همين دليل ليز تراس به ندرت در انظار عمومي با همسر و دخترانش ظاهر مي‌شود. ليز تراس، ۴۷ ساله روز سه‌شنبه با حضور در قلعه بالمورال در اسكاتلند به‌طور رسمي از سوي اليزابت دوم، ملكه بريتانيا به عنوان نخست‌وزير جديد معرفي خواهد شد. انتظار مي‌رود كه او ساعاتي بعد پس از بازگشت به لندن به تدريج وزراي دولتش را معرفي كند.
وزير خارجه نامحبوب ميان اروپايي‌ها
به عنوان يك وزير امور خارجه، تراس كسي بود كه در ناتو به عنوان نماينده خوب يك متحد قابل اتكا و همچنين يكي از جدي‌ترين حاميان اوكراين شناخته مي‌شد. مواضع سختگيرانه عليه روسيه و رييس‌جمهور آن كشور ولاديمير پوتين از او يك چهره ضد روسي ساخته بود و تراس نيز به خوبي در مقاطع حساس نظير تلاش براي تحريم اليگارش‌هاي روس نقش خود را ايفا مي‌كرد.
رهبران اتحاديه اروپا، نگاه متفاوتي به او دارند. كارلا آدام و ويليام بوث در تحليلي مشترك نوشته‌اند: «از نگاه رهبران اتحاديه اروپا او يك چهره ضد اروپاي فرصت‌طلب است كه به قدرت رسيدنش مي‌تواند روابط بريتانيا و اروپا را در دوره پسابرگزيت بدتر كند.»
وارث بحران
ليز تراس نخست‌وزير جديد بريتانيا دولت را با شرايط خوبي از بوريس جانسون تحويل نمي‌گيرد. او در حالي كار خود را آغاز خواهد كرد كه جنگ روسيه عليه اوكراين نه تنها چالشي جدي براي سياست خارجي بريتانياست و بلكه با تاثيرگذاري مستقيم روي اقتصاد بريتانيا شرايط را براي لندن در دوره پسابرگزيت سخت‌تر مي‌كند. او همچنين وارث طيف وسيعي از مشكلات اقتصادي و سياسي از جمله قيمت بالاي انرژي، تورم فزاينده و ركود اقتصادي خواهد بود.
براساس آخرين اعلام مركز آمار بريتانيا كه روز 17 آگوست انتشار يافت، نرخ تورم سالانه در ماه جولاي به 10.1درصد رسيده است؛ اين اولين‌باري است كه بعد از حدود چهل سال اين كشور شاهد تورم دو رقمي است. بريتانيا همچنين اولين اقتصاد بزرگ جهان است كه تورم دو رقمي را تجربه مي‌كند. هفته گذشته گلدمن ساكس هشدار داد تورم انگليس ممكن است از ۲۰درصد نيز فراتر رود. بانكداران گلدمن ساكس معتقدند كه اگر قيمت بنزين همچنان در سطوح بالا باقي بماند، نرخ تورم سالانه در بريتانيا در اوايل سال آينده مي‌تواند از ۲۰درصد فراتر رود. گلدمن ساكس در ارزيابي خود خاطرنشان كرد: در سناريويي كه قيمت بنزين در سطوح فعلي بالا باقي بماند، انتظار داريم سقف قيمت بيش از ۸۰درصد در ژانويه افزايش يابد (در مقايسه با ۱۹درصد پايه فرض شده بانك) و بالاتر از پيش‌بيني اوليه گلدمن ۱۴،۸درصد است.
در صورتي كه ليز تراس نتواند به بحران اقتصادي و تورم غلبه كند، سرنوشت خوبي در انتظار حزب محافظه‌كار در انتخابات سراسري آينده بريتانيا نخواهد بود.
چالش اسكاتلند
موضوع استقلال اسكاتلند نيز يكي از چالش‌هاي مهم دوره نخست‌وزيري ليز تراس خواهد بود. روز گذشته، نيكولا استورجن، وزير اول اسكاتلند در پي انتشار گزارشي درباره برنامه‌ريزي ليز تراس براي دشوار ساختن شرايط پيروزي حاميان استقلال در هر گونه همه‌پرسي استقلال بعدي اسكاتلند، نسبت به انجام اين برنامه از سوي ليز تراس در دولت بعدي هشدار داد. روزنامه گاردين روز يكشنبه در گزارشي فاش كرد كه محافظه‌كاران به دنبال مشروط كردن برگزاري همه پرسي استقلال اسكاتلند به دو شرط خواهد بود. اين روزنامه نوشت كه دولت تراس اين الزام را برقرار خواهد كرد كه بايد وجود حمايت 60درصدي از برگزاري يك همه‌پرسي استقلال جديد اسكاتلند قبل از آنكه چنين همه پرسي برگزار شود، نشان داده شود. در اين مطلب نوشته شد، وزيران دولت انگليس احتمالا يك شرط سختگيرانه ديگر خواهند گذاشت و آن اينكه قطعي شدن راي مثبت به استقلال در هرگونه همه‌پرسي را مشروط به راي اكثريت راي‌دهندگان واجد شرايط به جاي اكثريت راي‌دهندگان شركت كرده در همه‌پرسي كنند. از نگاه اسكاتلندي‌ها اين موضوع قابل پذيرش نيست و نيكولا استورجن، وزير اول اسكاتلند آن را ناشي از «ترس از شكست» مي‌داند.
تراس و ايران؛ يك انتخاب نامناسب
ليز تراس، نخست‌وزير جديد بريتانيا مواضع سختگيرانه‌اي عليه جمهوري اسلامي ايران دارد و رژيم اسراييل بارها از مواضع او در قبال تهران ابراز رضايت كرده است. او به عنوان وزير خارجه بريتانيا يك روز پيش از آغاز دور هفتم مذاكرات احياي برجام (اولين دور مذاكرات احياي برجام در دولت سيزدهم) در مقاله‌اي مشترك با يايير لاپيد وزير خارجه وقت اسراييل و نخست وزير فعلي اين رژيم نوشت كه آنها «براي جلوگيري از تبديل شدن ايران به يك قدرت هسته‌اي شب و روز كار خواهند كرد.» در تير ماه 1401 نيز يايير لاپيد كه هنوز وزير خارجه بود پس از گفت‌وگو با ليز تراس از او بابت «موضع مصمم انگليس در قبال مساله ايران» قدرداني كرد. رقيب او نيز مواضع چندان متفاوتي در قبال ايران نداشت. در حالي كه تراس در طول كارزار انتخاباتي خود گفته بود «همه گزينه‌ها» در برابر ايران در صورت شكست مذاكرات هسته‌اي وجود دارد. ريشي سوناك نيز خواستار قرار گرفتن نام سپاه پاسداران انقلاب اسلامي ايران در فهرست گروه‌هاي تروريستي بريتانيا شده بود. چندي پيش، تراس در نامه‌اي كه براي گروه پارلماني «دوستان محافظه‌كار اسراييل» وابسته به حزب محافظه‌كار بريتانيا، ارسال كرد درباره ايران نوشت: «به ايستادگي در برابر دشمني ايران و تلاش آنان [مقام‌هاي جمهوري اسلامي] براي دستيابي به سلاح اتمي متعهد است.» ليز تراس همچنين در نامه خود اعلام كرد كه در صورت رسيدن به مقام نخست‌وزيري بريتانيا، انتقال سفارت بريتانيا به قدس را در نظر خواهد گرفت. كارشناسان معتقدند نزديكي تراس به رويكرد اسراييل در قبال ايران و همچنين خصومت او با روسيه مي‌تواند روي روابط ايران و بريتانيا تاثيرگذار باشد. با اين وجود، در دوره وزارت خارجه تراس پيشرفت‌هايي در زمينه تبادل زندانيان صورت گرفت. همچنين خبرگزاري دولت جمهوري اسلامي ايران نيز در اسفند 1400 گزارش داد بريتانيا بدهي 390 ميليون پوندي خود به ايران را پرداخته است.