احياي اقتصاد عزم ملي مي‌خواهد
سعيد شيركوند٭
ايران وارد مرحله‌اي تازه شده است. حالا گام اول برداشته شده است و گام‌هاي ديگر اگر سخت‌تر نباشد، سهل‌تر نيست. بايد براي ورود به دوران بازسازي آماده شد. امروز تلاش براي رفع اثرات تحريم و ظلم عامدانه غرب بايد مضاعف از پيش باشد چراكه فشارهاي وارد شده بر اقتصاد كشور با هيچ دوره‌اي قابل قياس نيست، هرچند ايران در 36 سال گذشته و از همان سال‌هاي ابتدايي انقلاب درگير تحريم‌ها شد اما تحريم‌هاي سال‌هاي اخير با آنچه در طول سي و اندي سال گذشته اتفاق افتاده بود قابل مقايسه نيست. در سال‌هاي پس از انقلاب فشارهاي وارد آمده بر كشور اثرات دوگانه داشت. از يك سو اثر تحريم‌ها باعث ايجاد محدوديت‌هايي براي اقتصاد ايران شد ولي از سوي ديگر اين فشارها منجر به تحرك بيشتر اقتصاد و تكيه بالاتر به منابع داخلي كشور شد. به عبارت ديگر عدم دستيابي راحت به كالاها و خدمات و بعضا تكنولوژي سبب شد از ظرفيت‌ها و پتانسيل‌هاي موجود در كشور بهره‌مندي بيشتري داشته باشيم. البته نمي‌توان نقش محدوديت‌هاي اعمال شده بر اقتصاد را نيز ناديده گرفت به ويژه در بخش‌هايي كه نيازمند دستيابي به دستاوردهاي علمي و تجهيزات و اتوماسيون مورد استفاده در كشورهاي پيشرفته بوديم. با اين همه اتفاقي را كه در سه سال اخير در جريان بود نمي‌توان با دوره‌هاي قبل مقايسه كرد. تحريم‌هاي اخير گسترده‌تر بود. تا پيش از اين تحريم‌هاي غرب نتوانسته بود فشار سنگيني بر ايران وارد آورد ضمن آنكه هميشه راه‌هايي وجود داشت كه اثرات اين تحريم‌ها را تا حد زيادي خنثي مي‌كرد و دور زدن تحريم‌ها به راحتي امكان‌پذير بود؛ موضوعي كه در سه سال اخير به سختي انجام مي‌شد. بعضا براي دور زدن تحريم‌ها بايد زير بار هزينه‌هاي سنگيني مي‌رفتيم كه به نوبه خود تبعات قابل توجهي نيز براي كشور به دنبال داشت. بنابراين رويارويي با تحريم‌ها به سادگي گذشته نبود و بايد براي آن راه‌حل اساسي پيدا مي‌شد. بايد اين موضوع را نيز در نظر داشت كه تا پيش از تحريم‌هاي هسته‌اي غالبا امريكا به عنوان كشور تحريم‌كننده ايران شناخته مي‌شد اما امروز ارتباط ايران با كل دنيا دچار اختلال و محدوديت شده است و سطح محدوديت‌ها، كالاها و خدمات بسيار گسترده‌تري را نيز دربرمي‌گيرد. امريكا در طول همه 30 سال گذشته به دنبال بهانه‌اي بود تا ساير كشورها را در راستاي وارد كردن فشار بر ديگر كشورها با خود همراستا كند و اين بهانه با به وجود آمدن مساله هسته‌اي پيدا شد و نهايتا در دوران جنگ سرد امريكا موفق به رويارويي با ايران به كمك همدستانش شد. در اين زمينه سوءمديريت‌هاي ما نيز با آنها يار شد به گونه‌اي كه تصميمات و سياست‌هاي اشتباه ما به امريكا كمك كرد جهان را عليه ما بسيج كند. در نتيجه تمام اين اتفاقات محدوديت‌هاي وسيعي ايجاد شد كه توانست مستقيم و غيرمستقيم اقتصاد ايران را متاثر كند.
در طول سال‌هاي گذشته با وجود تلاش‌هاي قابل توجهي كه براي پيشبرد برنامه‌ها انجام شد اما نتيجه دلخواه نبود. بنابراين كشور به طور جدي از برنامه‌هاي توسعه‌اي خود عقب نگه داشته شد.
لذا در شرايط حساس كنوني لازم است با جديت و اهتمام زيادي براي بازگرداندن كشور به ريل اصلي توسعه گام برداشت. با وجود آنكه در دوران جنگ نيز به دليل خسارت‌هاي قابل ملاحظه‌اي كه به كشور وارد آمده بود؛ بازسازي كشور بسيار سخت و پرهزينه قلمداد مي‌شد اما امروز هم اگر بيش از دوران جنگ به اهتمام سختكوشي نياز نباشد كمتر از آن دوران نخواهد بود. ركود عميقي كه امروز بر اقتصاد ايران سايه انداخته در دوره‌هاي ديگر كمتر قابل مشاهده بود و لذا با اتمام جنگ شرايط به خوبي براي بازگردادن رونق به اقتصاد مهيا شد. در شرايط كنوني نبايد انتظار داشت تنها با رفع تحريم‌ها رونق به اقتصاد بازگردد. براي احياي اقتصاد عزم ملي نياز است و بايد زمينه‌هاي لازم را فراهم كرد. اين زمينه‌ها مي‌تواند با كاهش ريسك سرمايه‌گذاري، حمايت تسهيلاتي از توليد يا هر اقدام حمايتي ديگر ايجاد شود.
٭ كارشناس اقتصادي