بارش‌ها و تغييرات اقليمي
مجيد شفيع‌پور
بارش باران‌هاي سيل آسا يا برف سنگين در برخي استان‌ها اين سوال را دوباره مطرح كرده كه آيا مي‌توان اين اتفاقات را در چارچوب پيامدهاي تغييرات اقليمي ارزيابي كرد يا خير؟ براي پاسخ به اين سوال بايد گفت هر گونه اظهارنظر در حوزه هواشناسي بايد مبتني بر مطالعه روندها باشد. براي بررسي اين موضوع هم لازم است حداقل مدل بارشي سه دهه گذشته را بررسي كنيم. در اين صورت مي‌توانيم بگوييم آيا بارش‌هاي اينچنيني در مدت‌هاي كوتاه و تخليه زياد ابرها نتيجه تغييرات اقليمي است يا خير؟ البته سال گذشته هم در برخي از مناطق كشور شاهد چنين مدلي از بارش‌ها بوديم. اين اتفاق مي‌تواند وابسته به پاره‌اي از جبهه‌هاي هواي كم فشار باشد يا نشان‌دهنده شكل‌گيري پديده ال‌نينو در منطقه تلقي شود. اما در مجموع براي ارزيابي دقيق دلايل بروز اين‌بارش‌ها و تعيين مدل آنها به داده‌هاي قابل اتكا نيازمنديم. براي قضاوت دقيق درباره اينكه آيا ميان نوع بارش سنگين برف يا بارش‌هاي سيل‌آسا و تغييرات اقليمي رابطه قطعي برقرار است، بايد داده‌هاي مربوط به ايستگاه‌هايي كه در اين مناطق وجود دارند و ...
تواتر دوره‌هاي بارشي را بررسي كنيم. به هر روي به طور كلي آنچه اكنون مي‌توان به يقين گفت اين است كه شواهد بارش‌ها نشان مي‌دهد اين رخدادها از جنس تغييرات اقليمي است. مدل اين پديده به گونه‌اي است كه يك منطقه براي مدت خيلي زيادي از نبود بارش‌ها رنج مي‌برد به طوري كه رطوبت سطحي خاك‌ها تبخير و زمين خشك مي‌شود. آنگاه بارش‌هايي اتفاق مي‌افتد كه خاك سطحي را مي‌شويند و توليد سيلاب مي‌كنند. يكي از اتفاقات نادر سال گذشته در عربستان سعودي رخ داد كه برف باريد. جايي كه حداقل در نيم قرن گذشته گزارشي از بارش برف نشده بود. به نظر مي‌رسد اينها متاثر از پديده تغييرات اقليمي باشد اما براي ارزيابي دقيق بررسي پيشينه اين وقايع لازم است.
اين مطالعات موجب مي‌شود بتوانيم يك روند طولاني را شناسايي كنيم و بر اساس آن نوسان را رويداد غيرعادي تلقي كنيم. در اينجا لازم مي‌دانم نكته‌اي را هم يادآوري كنم. اگر به مدل بارشي امسال در استان تهران و استان‌هاي همجوار آن توجه كنيم متوجه مي‌شويم كه امسال بارش باران بيشتر از برف بوده است. معنايش اين است كه دماي هوا به اندازه كافي زير صفر نرفته است و ابرها به جاي بارش برف به بارش باران منتهي شده است كه اين اتفاق نشانه‌اي از افزايش گرمايي زمين است.