بين اتحاديه اروپا و روسيه

در خلأ امنيتي و ضعف روند همگرايي كشورهاي صربستان، بوسني و هرزگوين، مقدونيه، آلباني و مونته‌نگرو با اتحاديه اروپا، روسيه دوباره به عنوان يك بازيگر سياسي و اقتصادي در اين مناطق ظاهر مي‌شود. حضور الكساندر ‌مدودوف، نخست‌وزير روسيه در مانور «آزادي 2019» در روز شنبه به مناسبت هفتاد و پنجمين سال آزادي بلگراد يكي از بزرگترين مانورهاي نظامي صربستان در چند سال اخير بود. در اين مانور 8 هزارنفر از نيروهاي نظامي صربستان به همراه هواپيماها و هلي‌كوپترهاي جنگنده از جمله ميگ شركت كردند. بخشي از تجهيزات نظامي اين مانور اهدايي ارتش روسيه بود و در آن چندين هلي‌كوپتر روسي و ساير تجهيزات پيشرفته شركت كردند. سفر ‌مدودوف به صربستان تنها از بعد همكاري نظامي اهميت ندارد بلكه روسيه خواهان حضور اقتصادي قوي‌تر در بالكان غربي است. اطلاع از نحوه پيشرفت ساخت خط لوله گازي «جريان تركيه» دومين خط لوله گازي تركيه به اتحاديه اروپا يكي از اهداف سفر بود. اين خط لوله گازي با عبور از بلغارستان، صربستان به مجارستان و ساير كشورهاي اتحاديه اروپا وصل مي‌شود. از اين طريق وابستگي روسيه به خط لوله گازي كه از اوكراين مي‌گذرد كمترمي‌شود و شاهد افزايش همكاري بين روسيه و تركيه در اين بعد خواهيم بود.

هدف مهم براي روسيه اطمينان از امضاي توافق تجارت آزاد صربستان با اتحاديه اقتصادي اوراسيا است. اين اتحاديه به عنوان رقيبي در مقابل اتحاديه اروپا خودنمايي مي‌كند. اتحاديه اوراسيا شامل كشورهاي آسياي ميانه، آسياي شمالي و شرق اروپا؛ 180 ميليون نفر جمعيت و با مساحت بيش از 20 ميليون كيلومتر مربع است. هدف روسيه توسعه اين منطقه اقتصادي تا صربستان در مقابله با اتحاديه اروپا است. ‌مدودوف بعد برگزاري مانور نظامي با سخناني در مجلس نمايندگان صربستان از ثبات بالكان و تمايل براي همكاري با تمامي كشورهاي بالكان سخن گفت. او با انتقاد از اتحاديه اروپا گفت، نبايد كشورها را بين ماندن در بين كشورهاي شرق يا غرب تحت فشار گذاشت. اين سخنان ‌مدودوف دقيقا وضعيت صربستان را توضيح مي‌دهد. در فقدان تمايل اروپا براي سرعت بخشيدن به همگرايي كشورهاي بالكان غربي، روسيه به تدريج با اعطاي كمك‌هاي نظامي خواستار نفوذ دوباره نظامي، سياسي و اقتصادي در بالكان است. هفته پيش فرانسه امكان هر گونه گسترش اتحاديه اروپا در بالكان غربي را رد كرد و در بروكسل، مقر اتحاديه اروپا هلند و دانمارك از طرح فرانسه استقبال كردند. صربستان اكنون در فرصت مناسبي به سر مي‌برد. به خاطر تحريم‌هاي اقتصادي اتحاديه اروپا عليه روسيه، اين كشور يكي از مهم‌ترين كشورهاي صادرات مواد غذايي و دارو به روسيه است. تاجران صربي از كشورهاي اتحاديه اروپا خريد كرده و اجناس را با واسطه به روسيه صادر مي‌كنند. صربستان برخلاف ساير كشورهاي بالكان سياست مستقل‌تري از خود نشان داده و به تهديدات امريكا يا اتحاديه اروپا وقعي نمي‌گذارد. عضويت احتمالي صربستان در اتحاديه اقتصادي اوراسيا در گسترش اين اتحاديه بسيار مهم است. سرعت نفوذ روسيه در بالكان از چند سال قبل شتاب گرفته است. روس‌ها نتوانستند مانع از عضويت مونته‌نگرو در ناتو بشوند و طبق برنامه‌ريزي، مقدونيه تا اواخر سال جاري ميلادي به عضويت ناتو در مي‌آيد. روس‌ها اكنون با نفوذ فرهنگي رسانه‌اي و مالي از طريق اسبر بانك، تامين انرژي و همكاري نظامي درصدد تقويت جايگاه خود در بالكان هستند. مشخصا رقابت بين امريكا و روسيه براي نفوذ هر چه بيشتر در كشورهاي بالكان چه كشورهايي كه عضو ناتو نيستند و چه كشورهاي عضو ناتو بيشتر چهره خود را مي‌نماياند. اين رقابت در بوسني هرزگوين بيشتر ديده مي‌شود و دو بخش فدراسيون و جمهوري صربسكا در بين عضويت يا عدم عضويت در ناتو با هم اختلاف اساسي دارند. ولي صربستان به دنبال تجديد قواي نظامي است تا كمي پاسخي رواني به تحقير شكست در مقابل ناتو به سال 1999 در جريان جنگ كوزوو را بدهد. در فقدان گسترش سريع اتحاديه اروپا در كشورهاي باقي مانده منطقه، روسيه فرصت براي نفوذ اقتصادي و نظامي دارد ولي مشخصا اين مساله بستگي به واكنش‌هاي امريكا و اتحاديه اروپا دارد.