بازآفريني لاله‌زار

احيا و ساماندهي خيابان لاله‌زار سال‌هاست مورد توجه نخبگان و دغدغه‌مندان حوزه شهري بوده و به همين منظور نيز قريب به 25 جلد كتاب، 19عنوان مقاله و مجله و 12 عنوان پايان‌نامه در‌اين‌باره تهيه و تدوين شده است. علاوه بر اينها «طرح بهسازي و بازسازي خيابان لاله‌زار» در سال 1373 توسط مهندسين مشاور صفامنش و همكاران، «طرح ساماندهي، بهسازي و نوسازي محورهاي لاله‌زار و فردوسي» در سال 1389 توسط اداره كل پژوهش‌هاي فرهنگي دانشگاه تهران و «طرح خيابان لاله‌زار تا باغ و خانه اتحاديه» در سال 1395 توسط مهندسين مشاور پويا مهر انجام شده است. همچنين يكي از پروژه‌هاي 8‌گانه اولويت‌دار دكتر پيروز حناچي، شهردار منتخب تهران ساماندهي محور لاله‌زار بود و در همين راستا با پيگيري معاونت شهرسازي و معماري شهرداري تهران و به كارفرمايي مديريت بافت و بناهاي تاريخي، مشاور بعد پويا شهر اقدام به تهيه طرح ساماندهي محور لاله‌زار نمود كه اين مطالعات حاصل فراتحليلي از مجموعه مطالعات گذشته بوده و با پيگيري كميته شهرسازي شورا و به منظور نقد و بررسي و ارايه پيشنهادات در حضور كليه ذي نفعان به بحث گذاشته شد. آنچه در جريان بررسي طرح تهيه شده فهم شد، تمركز عمده بر اقدامات كالبدي و تهيه طرح‌هاي اجرايي براي جداره و كف بوده در حالي كه...

اين واقعيت غيرقابل انكار را نبايد ناديده انگاشت كه صرف چراغ‌هاي روشن و رفت و آمد افراد به هر دليل و عنواني يك معبر يا فضاي شهري داراي سرزندگي، پويايي و جريان زندگي نخواهد شد، بلكه توجه توامان به وجوه مختلف اقتصادي، اجتماعي، فرهنگي و سياسي در كنار كالبد و معماري فضا، بستر لازم را براي شكل‌گيري جريان زندگي فراهم مي‌آورد. محور لاله‌زار (شامل لاله‌زار شمالي و جنوبي) با به كارگيري فعاليت‌هاي متنوع فرهنگي و فراغتي مي‌تواند به عنوان يك پهنه فرهنگي در شهر حضور فعال داشته باشد. به عبارت ديگر رويكرد بنيادين حاكم بر برنامه ساماندهي محور لاله‌زار، بايستي متمركز بر حوزه اجتماعي باشد. بديهي است فعاليت‌هايي همچون موزه‌هاي سينمايي، كتابخانه‌هاي تخصصي، مراكز آموزشي، دفاتر خدمات سينمايي، استوديو توليد فيلم، كافه‌ها و پاتوق‌ها و فعال شدن دفاتر مجلات و روزنامه‌ها در اين محدوده به خوبي قدرت تغيير خيابان را به عنوان يك محدوده زنده و پويا دارد. تنها در چنين وضعيتي است كه محور لاله‌زار به يك مقصد شهري فعال بدل خواهد شد در اين راستا كاربري‌هاي خدماتي مكمل فرهنگي مي‌توانند در قطعات پيراموني و در طول محور يا در درون بافت اتفاق افتد. براي جريان داشتن زندگي در خيابان بايستي كاربري‌هايي را پيشنهاد كرد كه در تمام اوقات شبانه روز مورد استفاده قرار گيرند. بدين منظور ايجاد پانسيون‌هاي دانشجويي و غيردانشگاهي به علت نزديكي خيابان به دانشگاه تربيت معلم و آزاد اسلامي و... نيز مي‌تواند مفيد باشد. در همين راستا ضمن تاكيد بر اثرگذاري مثبتِ اقدامات مديريت شهري در رابطه با تملك خانه اتحاديه و تئاتر نصر، بايد اذعان داشت مادامي كه رويكرد طرح از بازآفريني محور لاله‌زار مبتني بر پتانسيل‌ها و ظرفيت‌هاي موجود به دور بوده و متمركز بر مباني نظري احياي مجدد و باز زنده‌سازي باشد، به دلايل متعددي از جمله وجود ذي‌نفعان قدرتمند، عدم وجود بسترهاي لازم فرهنگي و تعارضات جدي در اين زمينه و... دستيابي به اهداف و چشم‌انداز مورد وفاق، در هاله‌اي از ابهام خواهد بود. لذا ضرورت دارد با توجه به حساسيت‌هاي متعددي كه در فرآيند انجام كار وجود دارد، همه ذي‌نفعان (كه به تناسب حوزه نفوذ و ميزان اهميت و نقش، هر كدام وزن معيني مي‌گيرند) به مشاركت طلبيده شوند و بازآفريني لاله‌زار به عنوان محصول نهايي، از تقريب ادراك بين‌الاذهاني پديدآيد. بررسي‌ها نشان مي‌دهد كه سهم قابل‌توجهي از املاك با هويت خيابان لاله‌زار تحت مالكيت ستاد اجرايي فرمان امام(ره) و دانشگاه تهران قرار دارد، اين دو گروه در كنار صنف الكتريكي و ساكنين حاضر در وضع موجود خيابان، از مهم‌ترين ذي‌نفعان طرح محسوب مي‌شوند و مقتضي است كه اصول مانيفستي محور لاله‌زار با مشاركت تمامي ذي‌نفعان تهيه و تدوين شود. در اين رويكرد توجه به ايجاد فضاهاي تعاملي قابل دسترس براي عموم موجب مي‌شود ضمن مقصد‌گونه بودن لاله‌زار شاهد فضاهاي تعاملي در هر نقطه از آن باشيم. موتور حركت در خيابان لاله‌زار از گذشته پيوستگي جدي با ميدان توپخانه و محور جمهوري و بهارستان و فردوسي داشته. اگر اين موتور حركتي در طرح بازآفريني مورد توجه باشد اين امكان را فراهم مي‌كند كه تصويري متعادل از حركت و مقصد و مكث را براي اين حوزه طراحي كند.اساسي‌ترين كانون دربازآفريني محور لاله‌زار ضمن توجه به منافع ذي‌نفعان نه بازگشت به حيات تاريخي آن بلكه بهره‌گيري از اين ظرفيت جهت ايجاد موتوري براي باز‌آفريني است .ازاين رو ستاد ساماندهي لاله‌زار كه به رياست شهردار تهران فعال شده نيازمند تبيين اصول و راهبردها و رويكردها است كه يقينا اين مهم صورت پذيرفته اما نيازمند اطلاع‌رساني و طرح آن براي صاحبنظران و شهروندان است تا بتواند با اتكا به اين ظرفيت‌ها كاركرد لازم اجتماعي – اقتصادي را در اين محور در جهت باز زنده‌سازي تعريف كند . تصوير لاله‌زار كنوني با تصوير گذشته تاريخي‌اش فاصله زيادي دارد و باز‌آفريني آن اين فرصت را به محور لاله‌زار مي‌دهد كه تصوير آينده را در يك رويكرد نوين با اتكا به عناصر تازه زندگي شهري پيوند بزند و خروج ساكنان را كه سال‌هاست دراين محو به چشم مي‌خورد را متوقف ساخته و فضاي بازگشت را براي علاقه‌مندان و ساكنان جديد مهيا كند. كاركرد محور لاله‌زار در پيوند با عناصر بصري و عملكردي وقتي تحقق پيدا مي‌كند كه انتظار از بازگشت را به معناي تعريف زندگي تاريخ آن تعريف نكنيم بلكه تلفيقي از عناصر تاريخي و عناصر جديد تبيين كنيم. خانه اتحاديه فرصتي كم نظير براي ايجاد اين فضاي تعاملي است كه ضمن بازگشايي خيابان براي عموم مردم فرصت بازآفريني حيات شهري را براي لاله‌زار در ضلع جنوبي فراهم مي‌كند اين مهم مي‌تواند در كاربري‌هاي متكي بر اين حوزه تبيين شود و با عناصر احيا‌كننده در كوچه‌هاي عرضي متصل به لاله‌زار فرآيند انرژي‌زايي محله‌اي را تقويت كند و كار‌كرد فرا محله‌اي اين خيابان را با عناصر محله‌اي پيوند بدهد؛ اگر چه اين مهم نيازمند ايجاد كانون‌هاي ديگر نظير سينما نادري و مسجد لاله‌زار نيز هست كه هركدام به عنوان كانوني براي مكث و تعامل اجتماعي باشند. در نهايت لاله‌زار را با هويت جديد آن بايد تعريف كرد و از عناصر سرمايه‌اي آن در گذشته و امروز بايد استفاده كرد تا بتوان با فراتحليل حاصل شده كه در ستاد ساماندهي در دستور كار قرار گرفته بستري از باز‌آفريني را براي رفع فرسودگي و احيا تبيين كرد.