احترام به خرد جمعي
علي اميدي
مساله اف‌اي‌تي‌اف بيش از دو سال است كه در سپهر سياسي كشور مطرح است و موافقان و مخالفان اين سازوكار بين‌المللي له و عليه آن مي‌نويسند و سخنراني مي‌كنند. پيام اصلي اف‌اي‌تي‌اف، شفافيت مالي است. شفافيت در تراكنش‌هاي مالي، عدم كمك مالي به جريان‌هاي تروريستي و در نهايت مقابله با پولشويي است. در اين راستا مخالفان اف‌اي‌تي‌اف روي دو محور تمركز دارند كه به نظر مي‌رسد از استدلال‌هاي موافقين قانع نشده‌اند. نخست مساله دور زدن تحريم‌هاست. هم‌اكنون كشور در شديد‌ترين دوره تحريم‌هاي امريكا قرار دارد. شبكه بانكي، مالي و بيمه كشور به كل تحت نظام تحريم‌هاي يكجانبه امريكا قرار گرفته است. در اين شرايط اگر قرار بر شفافيت مالي و پيوستن به كنوانسيون‌هاي مربوط به اف‌اي‌تي‌اف باشد، اندك راه‌هاي باقي مانده در دور زدن تحريم‌ها نيز از دست مي‌رود. در پاسخ بايد گفت كه اين ايراد صد درصد وارد نيست. اول اينكه امريكا تنها مي‌تواند تراكنش‌هاي مالي مربوط به دلار را رصد و رهگيري كند. معاملات غيردلاري اعم از يورو، يوآن و روپيه يا معاملات تهاتري قابل رصد براي سيستم‌هاي اطلاعاتي و مالي امريكا نيست. از طرف ديگر مي‌توان با انجام معاملات پاياپاي مانع از اعمال نفوذ كامل امريكا در عرصه تجاري كشور شد. بر فرض مثال صدور نفت در ازاي واردات ماشين‌آلات صنعتي و ساير نيازهاي اقتصادي كشور مي‌تواند، بخشي از مشكلات اقتصادي كشور را در همين شرايط تحريمي حل كند. ضمن اينكه پذيرش مقررات اف‌اي‌تي‌اف ضرورتا به معناي افشاي تراكنش‌هاي بانكي نيست. ايراد دومي كه مخالفان اف‌اي‌تي‌اف مطرح مي‌كنند مساله كمك به سازمان‌ها و نهادهاي اسلامي، انقلابي و آزاديبخش مثل حماس، انصارالله و حزب‌الله لبنان است. اينكه در صورت پيوستن به اف‌اي‌تي‌اف امكان ارسال كمك به اين سازمان‌ها ميسر نخواهد شد يا شديدا محدود مي‌شود.
در پاسخ به اين ايراد هم بايد گفت كه كمك به اين سازمان‌ها بيشتر از نوع انساني و بشردوستانه است. اين جريان‌ها براي حراست و دفاع از خاك كشورشان مي‌جنگند. از سوي ديگر اين گروه‌ها در ليست سازمان‌هاي تروريستي سازمان ملل نيستند. براي اف‌اي‌تي‌اف در تعريف تروريسم ملاك، عرف بين‌المللي و سازمان ملل است و در عرف بين‌المللي گروه‌هايي مثل حماس، گروه‌هاي رهايي‌بخش محسوب مي‌شوند و عرف بين‌المللي و نظرات سازمان ملل ضرورتا با امريكا يكسان نيست. با عطف به همين امر مي‌توان به اين گروه‌ها در چارچوب مصوبات مجمع عمومي كمك كرد. نكته مهم ديگر اين است كه نمي‌شود مصوبه مهمي مثل اف‌اي‌تي‌اف را كه حدود 95 درصد اعضاي سازمان ملل به آن ملحق شده‌اند، به بهانه عدم حمايت از گروه‌هايي مثل حماس و... كنار گذاشت. رسالت اصلي اف‌اي‌تي‌اف؛ شفافيت مالي جهت ارتقاي سلامت مالي يك كشور است. جلوگيري از اختلاس‌هاي بزرگ مالي و فرارهاي مالياتي كه امروز اتفاقا اقتصاد و سرمايه اجتماعي كشور را نشانه گرفته است. اينكه ورودي و خروجي سرمايه‌هاي يك كشور مشخص شود؛ في‌نفسه امر مثبت و پسنديده‌اي است. از سوي ديگر بايد توجه داشته باشيم كه شركاي سياسي ما مثل روسيه و چين هم عضو اصلي كارگروه اف‌اي‌تي‌اف هستند و هم اسناد بين‌المللي مربوطه را تصويب كرده‌اند. بانك‌هاي اين كشورها اعلام كرده‌اند كه براي انجام تراكنش‌هاي مالي با ايران بايد تاييديه اف‌اي‌تي‌اف باشد. اين بانك‌ها اكنون به سبب نامشخص بودن وضعيت‌مان در اف‌اي‌تي‌اف از تجارت و معامله با تهران اكراه دارند. اين مساله در صورت تداوم باعث مي‌شود كه عملا تجارت بين‌المللي ايران با محدوديت‌هاي جدي مواجه شود. مخالفين اف‌اي‌تي‌اف بايد با در نظر گرفتن جميع عوامل تاثيرگذار بر تصميم‌سازي استراتژيك اظهارنظر كنند. نبايد مسائل را به گونه مطلق ديد. هيچ چيزي شر مطلق يا خير مطلق نيست. هر تصميم بزرگ سياسي مزايا و معايب خاص خود را دارد. بايد از گزينه‌هاي مختلف بهترين شق ممكن را براي تامين منافع ملي انتخاب كرد. نكته پاياني اين است كه بايد به خرد جمعي احترام گذاشت. خرد جمعي يك فضيلت است و حاصل تجربه بشري است. امروز در مساله اف‌اي‌تي‌اف بايد توجه داشت كه چه كشورهايي عضو و چه كشوري مخالف اين سازمان هستند. تنها در دنيا،
كره شمالي در ليست سياه اين نهاد بين‌المللي قرار دارد و تنها چند كشور مثل كره شمالي، سودان جنوبي، سومالي، چاد، توالو، اريتره و بروندي كنوانسون‌هاي مربوطه را نپذيرفته‌اند. اين واقعيتي بزرگ است كه كشورهاي توسعه يافته و دموكراتيك دنيا يا عضو اف‌اي‌تي‌اف بوده يا مقررات مربوطه را پذيرفته‌اند و اين نشان از آن دارد كه اين سازوكار مزايا و سود بيشتري نصيب كشورهاي عضو مي‌كند.