پياده‌راه‌هاي شهر!
بهروز مرباغي
بسياري از ما‌ها «پياده‌راه» را با «پياده‌رو» اشتباه مي‌كنيم. البته اين خطا مختص ايران نيست. در بسياري از كشورهاي عالم، از اروپا و امريكا تا آسيا و آفريقا، اصطلاح و مفهوم «پياده‌راه» چندان تبيين و مشخص نشده است. خوشبختانه در ايران حدود سه دهه پيش اين مفهوم شهرسازي وارد ادبيات شهري ما شد. باخبر هستيم كه يك طرح مطالعاتي مقبول با مضمون «طرح مطالعات جامع پياده‌راه‌هاي تهران» توسط مشاوري خوشنام انجام شد كه نتايج خوبي هم داشت. اما همان زمان هم همه مي‌دانستند تحقق و اجرايي‌شدن اين مطالعه چندان قريب‌الوقوع نيست. در آن زمان تنها 23 شهر اروپا چنين مطالعاتي داشتند و برخي از آنها به مرحله اجرا رسيده‌بود. اما همين كه چنين مفهومي وارد ادبيات معماري و شهرسازي ما شد، نتايجي هم به بار آورد. از جمله تعريف چند «پياده‌راه» فرهنگي و گردشگري در شهر. مثلا فاصله بين ميدان فردوسي و ميدان انقلاب به دليل وجود مراكز و كانون‌هاي فرهنگي و دانشگاهي متعدد درآن به عنوان «محور فرهنگي» تعريف شد و پيشنهادهايي هم براي ارتقاي منزلت فرهنگي آن ارايه شد. مضمون طرح اين بود كه يك شهروند ايراني مي‌تواند در اين محور حركت كند و لذت فرهنگي ببرد. آن هم به دليل وجود فعاليت‌هاي متنوع فرهنگي و هنري در آن محور يا محور «تالار تا تالار» تعريف شد كه پياده‌راهي بود بين تالار رودكي و تالار شهر و چند محور ديگر. اما فرق بين «پياده‌راه» با «پياده‌رو» چيست؟ پياده‌رو يعني خطي بين سواره و جداره. كاركردش جدا كردن مسير پياده از مسير سواره است. اما «پياده‌راه» محوري است كه ابتدا و انتهاي تعريف‌شده و معنادار دارد و براي رسيدن از اين سر به آن سر، از ايستگاه‌هايي معنادار و مشخص رد مي‌شويم. پياده‌راه قطعا پياده‌محور است اما «محور» مي‌تواند تركيبي از سواره و پياده باشد. مثلا اگر محور «موزه تا موزه» را كه موزه فرش را به موزه ملي وصل مي‌كند، در نظر داشته‌باشيم، محوري تركيبي است. در اين نوع محورها تنوع عملكردي هم وجود دارد. مثلا آيا دلتان مي‌خواهد اين فاصله را با كاربري‌ها و فعاليت‌هاي فرهنگي طي كنيد يا مسيري مي‌خواهيد كه فضاهاي تجاري و اداري در آن غالب است. طبيعي است بر حسب نوع فعاليت‌هاي موجود از يك نقطه به نقطه ديگر مسيرهاي متفاوت تعريف مي‌شود. مثلا مي‌توانيد از موزه فرش راه بيفتيد و خيابان فاطمي را طي كنيد و سپس وليعصر و بعدش حافظ و سپس توپخانه و در انتها موزه يا مي‌توانيد از موزه فرش و از كنار پارك لاله وارد خيابان 16 آذر شويد كه پر از كانون‌هاي فرهنگي است، از آنجا راسته كتابفروشي‌ها را طي كنيد و از بغل پارك دانشجو به تالار وحدت و سپس تالار معرفت و چارسو... كه همگي كاركرد فرهنگي دارند برسيد و نهايتا موزه. اينها مفاهيم مدرن در شهرسازي امروز جهان است. توجه داشته‌باشيم و لذت ببريم.
معمار و مدرس دانشگاه