تجارت مقوم همسايگي
محمدحسين بني‌اسدي
پاكستان، همسايه شرقي با قريب دويست ميليون جمعيت و ۹۳۰ كيلومتر مرز مشترك با ايران، نامي آشنا و سرود ملي به زبان پارسي و داراي قرابت‌ها و پيوندهاي مشترك تاريخي و فرهنگي نامي مانوس براي همه ايرانيان است به علاوه اينكه ايران اولين كشوري است كه پاكستان را به رسميت شناخته است. پاكستان حوزه مشترك ميراث فرهنگي و تمدني با ايران محسوب ميشود. قبل از جنگ جهاني دوم با اوج‌گيري مبارزات ضداستعماري و ضرورت تشكيل كشوري جديد براي مسلمانان شبه‌قاره نخستين‌بار اقبال لاهوري در سال۱۹۳۰ با طرح تئوري دو ملت و برخوردار شدن مسلمانان از كشوري مستقل، سرانجام كشوري جديد با هويت و نام پاكستان پا به عرصه حيات گذاشت. با تشكيل پاكستان، چهره ادبي وقت آقاي حفيظ جلندري سرودي ملي براي اين هويت جديد سرود كه سراسر متشكل از واژگان زيباي فارسي است. زبان فارسي تا سال 1836 ميلادي زبان رسمي شبه‌قاره بود و از آن زمان به مرور كم‌فروغ شد و سرانجام جاي خود را به زبان انگليسي داد.
علامه اقبال لاهوري فيلسوف و اديب و دانشمند شهير آن چنان شيفته زبان فارسي بود كه ۷۰ درصد اشعار خود را به زبان فارسي سروده است. وي در پاسخ به سوالي كه چرا به زبان فارسي شعر مي‌گويي جواب داد «اشعار به زبان فارسي به من الهام ميشود.» علامه اقبال لاهوري به‌رغم اينكه هرگز به ايران سفر نكرد ولي عشق و علاقه وصف‌ناپذيري نسبت به ايران و ملت ايران دارد كه در شعر معروف تجلي مي‌يابد:
چون چراغ لاله سوزم در خيابان شما
اي جوانان عجم جان من و جان شما
غوطه‌ها زد در ضمير زندگي انديشه‌ام
تا به دست آورده‌ام افكار پنهان شما
حلقه گرد من زنيد اي پيكران آب و گل
آتشي در سينه دارم از نياكان شما
اكنون از ديار علامه اقبال يك گروه متشكل از اعضاي اتاق بازرگاني لاهور از ۲۰ تا ۲۶ فوريه (اول لغايت هفت اسفندماه) به منظور ملاقات و مذاكره با تجار عضو اتاق بازرگاني تهران اصفهان، مشهد و زاهدان به كشورمان سفر مي‌كند باشد كه تجار دو كشور گامي در جهت همكاري‌هاي تجاري و اقتصادي بين دو كشور بردارند و روابط اقتصادي دوجانبه را ترفيع بخشند. انتظار مي‌رود اعضاي اتاقهاي بازرگاني فوق‌الذكر با استفاده از پيشينه و مشتركات فرهنگي، با پذيرايي و ميزباني شايسته از هيات پاكستاني سنگ تمام گذاشته و روابط تجاري و اقتصادي بين دو كشور دوست و برادر را در جهت همكاري مشترك به ويژه در پرتو تحريم‌هاي ايران به حد اعلا برسانند. البته دو طرف بايد بدانند كه مبادلات تجاري دوجانبه متناسب با توان دو كشور نيست ولي زمينه همكاري بين دو كشور در سطح وسيع و درخور دو كشور بزرگ منطقه وجود دارد و اين‌گونه مراودات و تعامل مي‌تواند راهگشاي دورنماي روشن روابط تجاري بين دو كشور شود. همچنين دو طرف بايد بدانند كه اين آغاز راه است و به قول علامه اقبال:
گمان مبر كه به پايان رسيد كار مغان
هزار باده ناخورده در رگ تاك است
به خود خزيده و محكم چو كوهساران زي
چو خش مزي كه هوا تيز و شعله بي‌باك است
روابط ايران و پاكستان طي هفت دهه حيات پاكستان از فراز و نشيب زيادي برخوردار بوده و در مقطعي شاهد «دوران طلايي» روابط بوده است، در اين دوران مي‌توان از ايراني بودن دو بانوي اول پاكستان، خانم نصرت صابونچي همسر ذوالفقار علي بوتو مشهور به نصرت بوتو و ديگري خانم ناهيد افخمي همسر اسكندرميرزا ياد كرد. افسوس كه ابر و باد و مه و خورشيد و فلك دست به هم دادند و عصر طلايي روابط دو كشور را به روابط عادي و بعضا با برخي تنش‌هاي محدود و بي‌اعتمادي تبديل كردند. اكنون بازگشت به عصر طلايي روابط نه ممكن است و نه لازم ولي سوار كردن روابط بر ريل جديد متناسب با نيازهاي روز، امري واجب و ضروري
به شمار مي‌رود. به ضرس قاطع مي‌توان گفت كه دو كشور از حوزه ميراث مشترك و با بيشترين قرابت و پيوندهاي فرهنگي و تاريخي در جهان بي‌مانندند.
اكنون ضروري است با تكيه بر پيشينه روابط فرهنگي و تاريخي و حسن همجواري بين دو كشور تلاش‌هاي دوجانبه براي كاهش بي‌اعتمادي و ريل‌گذاري روابط جديد بنا نهاد و روابط اقتصادي و تجاري دو كشور را وارد فاز جديد مقتضي با نيازهاي زمان كرد.
پاكستان توانايي دارد كه در حوزه‌هايي از جمله نساجي، كشاورزي و محصولات دامي و كشاورزي و برخي حوزه‌هاي صنعتي با ايران همكاري كند و ايران نيز در حوزه‌هاي ديگري از جمله نفت و گاز و انرژي و پتروشيمي و محصولات مربوطه و برخي حوزه‌هاي صنعتي با پاكستان همكاري كند، بديهي است كه ماحصل اين همكاري حاصل جمع مثبتي براي دو كشور در بر دارد.
گرچه نمي‌توان روابط دو كشور را به عصر طلايي بازگردانيد ولي مي‌توان با گسترش و ترفيع همكاري‌هاي اقتصادي و دخيل كردن بخش خصوصي دو كشور و فراهم كردن تسهيلات توسط دولت‌ها با وضع مقررات آسان و روان، به اين مهم كمك كرد.
ايرانيان فعال در بخش خصوصي به ويژه اتاقهاي بازرگاني تهران، مشهد، اصفهان و زاهدان مطمئنا آگاه هستند كه پاكستاني‌ها نسبت به ايران و ايراني سمپاتي و همدردي قلبي دارند و رجاي واثق دارم كه با ميزباني شايسته طرف ايراني اين سفر به فرصتي براي تحكيم پيوندهاي بين دو كشور استفاده كنند و نگراني‌هاي پاكستاني‌ها را در حد ممكن رفع نمايند. يكي از نگراني‌هاي پاكستاني‌ها اين است كه تفكر حاكم بر بخش خصوصي و دولتي ايران برمبناي غرب‌محوري استوار است ولي در نتيجه تحريم‌هاست كه به پاكستان چراغ سبز داده ميشود، مناسب است اين نگراني را با گام‌هاي عملي مرتفع و اراده براي تحكيم و توسعه روابط تجاري بين دو كشور را به نمايش گذاشت. انتظار مي‌رود هيات تجاري پاكستاني در اين سفر نيز با دست پر به پاكستان باز گردد و پيام تمايل و تصميم تجار ايراني براي تحكيم همكاري را به گوش مردم پاكستان برساند.
اين مقاله چهار نهاد را مورد خطاب دارد؛ اول بخش خصوصي پاكستان براي عزم جزم در ترفيع تجارت با ايران، دوم وزارتخانه‌ها و نهادهاي اقتصادي پاكستان به منظور فراهم‌كردن تسهيلات براي روان‌سازي تجارت، سوم بخش خصوصي ايران به منظور توجه و تمركز بيشتر به كشور ۲۰۰ ميليوني پاكستان، چهارم وزارتخانه‌ها و نهادهاي اقتصادي ايراني براي تعامل و گفت‌وگو با طرف‌هاي پاكستاني و امضاي اسناد جديد روان و آسان به دور از مقررات دست و پا گير.
درنهايت اميد است اين سفر هيات تجاري پاكستاني از شهر لاهور قرين به موفقيت و مثمر به ثمر باشد و دلگرمي جهت تشويق بقيه تجار پاكستان به مراوده با ايران، به كشور خود باز گردند و تحفه ادبي ذيل از زبان ملك‌الشعراي بهار را به ديار علامه اقبال منتقل كنند:
هميشه لطف خدا باد يار پاكستان
به كين مباد فلك با ديار پاكستان
ز سوي مردم ايران هزار گونه درود
به ساكنان سعادتمند پاكستان
گمان مبر كه بود بيشتر ز ايراني
كسي به روي زمين دوستدار پاكستان