ميان اسراييل و غزه چه گذشت؟
صابر گل‌عنبري
تا نيمه‌هاي شب سه‌شنبه شاهد دور جديد حملات ميان اسراييل و شاخه نظامي حماس و جهاد اسلامي بوديم. همين تنش نگاه‌ها را از سوريه و حرف‌وحديث‌ها درباره حضور ايران و توافقات احتمالي مسكو و تل‌آويو به سمت باريكه غزه شيفت داد و پرسش‌هايي در ذهن ناظران و پيگيران اوضاع منطقه برانگيخت. عده‌اي دنبال ارتباطي ميان اين تنش و تحولات اخير سوريه بودند. پاسخ دقيق به اين پرسش كه در غزه چه گذشت، مي‌تواند ما را به پاسخ پرسش‌هاي ديگر در اين رابطه به ويژه ارتباط آن با حوادث سوريه رهنمون كند. از ۳۰ مارس سالگشت روز زمين، فلسطيني‌ها تظاهراتي تحت عنوان بازگشت در نقاط مرزي نوار غزه به راه‌انداختند كه هر جمعه بر دامنه آن افزوده مي‌شد و در چهاردهم مه سالروز نكبت (اعلام موجوديت اسراييل) به اوج خود رسيد. بعد از آن نيز ادامه يافت و ستاد برگزاري تظاهرات توقف آن را مشروط به برآورده شدن چند خواسته و در راس آنها لغو محاصره باريكه غزه كرد. برخورد خشن اسراييل با تظاهرات فلسطيني‌ها تا به حال ۱۳۰ قرباني و نزديك به ۱۳ هزار مجروح بر جاي گذاشته است. اين برخورد تند هزينه سياسي و حقوق بشري زيادي براي تل‌آويو ايجاد كرد. برخي كشورها سفراي خود را از تل‌آويو فراخوانده و تركيه سفير آن رژيم را اخراج كرد. شوراي حقوق بشر سازمان ملل نيز در نشست اخير خود به‌شدت واكنش نشان داد و سازمان‌هاي حقوقي ديگر چون ديده‌بان حقوق بشر و عفو بين‌الملل از وقوع جنايت جنگي سخن گفتند. نگاه‌ها دوباره به سمت درد و رنج فلسطيني‌ها، محاصره غزه و اشغالگري سوق پيدا مي‌كرد و مساله فلسطين مي‌رفت از حاشيه حوادث منطقه و جهان بار ديگر به متن آنها بيايد. اين چيزي نبود كه اسراييل مي‌خواست. آنچه اين رژيم را در تنگناي بيشتري قرار داده بود، اين بود كه در كنار تلفات بسيار بالاي فلسطيني‌ها خوني از دماغ هيچ اسراييلي نيامده بود. تل‌آويو خود را در مقابل معادله جديدي در نوار غزه مي‌ديد كه هزينه‌هاي سنگيني به همراه داشت. حماس وارد فاز مقاومت مردمي مسالمت‌آميز شده و مي‌خواست اين‌بار با اين نوع مقاومت دولت نتانياهو را به چالش بكشاند و بتواند به محاصره ۱۲ ساله غزه پايان دهد.
اين وضعيت خوشايند نتانياهو نبود و با حملاتي پراكنده در دو ماه اخير ابتدا مي‌خواست حماس را وارد يك تقابل نظامي محدود كند تا بتواند به مقاومت مردمي مسالمت‌آميز فلسطيني‌ها رنگ و بوي نظامي دهد و از اين طريق از شدت فشارهاي خارجي بكاهد. اما حماس وارد اين بازي نشد و با وجود تداوم اين حملات و بالارفتن آمار قربانيان به خويشتنداري ادامه داد و به انتظار خود براي به ثمرنشستن مقاومت مردمي ادامه داد. در اين ميان، حملات دولت اسراييل با تصور اينكه حماس سكوت خود را نخواهد شكست، به روند حمله به پايگاه‌هاي اين جنبش و جهاد اسلامي شدت بخشيد. اين روند مي‌رفت كه به معادله جديدي منجر شود؛ يعني بازگشت به قبل از جنگ ۲۲ روزه ۲۰۰۸؛ زماني كه تل‌آويو روزانه به اهدافي در نوار غزه حمله مي‌كرد.
حماس و ديگر گروه‌هاي نظامي تحمل چنين وضعيتي را نداشتند و تصميم به حمله موشكي هماهنگ و گسترده گرفتند. اين حملات ديروز سه‌شنبه انجام شد و اسراييل شديدتر از روزهاي قبل حمله كرد. از نوع حملات دو طرف مشخص بود كه جنگي گسترده رخ نخواهد داد.
از يك طرف، فعلا كل انرژي نتانياهو بر روي سوريه متمركز شده و نمي‌خواهد با جنگي در غزه توجه‌ها را به سمت نوار غزه شيفت دهد. از سوي ديگر، بيشتر سامانه‌هاي ضدموشكي گنبد آهنين به مرزهاي شمالي و جولان منتقل شده و تعداد اندكي در مرزهاي غزه باقي‌مانده بود كه اين مساله در صورت وقوع يك جنگ، تهديد امنيتي بزرگ بود. همچنين، نتانياهو در آستانه انتخابات نمي‌توانست ريسك جنگ جديدي با غزه را تقبل كند.
در همين حال، حماس هم منتظر نتايج مقاومت مردمي (تظاهرات بازگشت) است و وقوع جنگي گسترده را به صلاح نمي‌داند. مصر پس از شدت تظاهرات بازگشت قول‌هايي براي بهبود اوضاع نوار غزه داده و براي اولين‌بار در ۱۲ سال گذشته گذرگاه رفح را فعلا براي يك ماه باز كرد و احتمال تداوم فعاليت آن وجود دارد. پس از اين كنش و واكنش‌ها، طرف‌هاي متعددي به ويژه مصر براي آرام كردن اوضاع، رايزني فشرده‌اي با حماس و جهاد اسلامي انجام دادند و به توافقي براي بازگشت آرامش به نوار غزه بر اساس تفاهمات قبلي ختم شد. اين توافق از نيمه‌هاي ديشب به اجرا درآمد.