چگونگي اطلاع‌رساني جرايم
سميه توحيدلو
اين روزها با انتشار اخبار و اظهارنظرهاي متعدد درباره پرونده آزار دانش‌آموزان در يكي از دبيرستان‌هاي غرب تهران، در فضاي مجازي جدل‌ها و بگو‌مگوهايي بر سر چگونگي شيوه اطلاع‌رساني در اين موارد شكل گرفته است. مثلا عده‌اي مي‌گويند انتشار فيلم و عكس از خانواده دانش‌آموزان قرباني اخلاق ي نبوده و در مقابل عده‌اي ديگر از اين كار دفاع مي‌كنند. يا مثلا گفته مي‌شود كه براي پيشگيري از رفتار هيجاني و دفاع از حقوق قربانيان و متهمان لازم است كه تنها به اطلاع‌رساني رسانه‌هاي رسمي اكتفا كرد و فعاليت بدون ملاحظه شهروند- خبرنگاران را در اين باره نهي مي‌كنند. اما آيا براي جلوگيري از تبعات بعضا منفي و هيجانات ناشي از اين اطلاع‌رساني، بايد فعاليت شهروند- خبرنگاران را طرد كرد؟ به نظرم خير. فعاليت شهروند- خبرنگاران هم سويه مثبت دارد و هم سويه منفي. بايد بدانيم كه افكار عمومي از اينكه در جريان اطلاعات قرار بگيرد نه تنها آزرده‌خاطر نمي‌شود بلكه احساس رضايت هم مي‌كند. چيزي كه در جريان اخبار همين پرونده هم مشخص است. از منظر مثبت اطلاع‌رساني در فضاي مجازي از تيغ سانسور رهاست و از همين رو هم در بسياري اوقات آن چيزي كه از درگاه‌هاي خبري رسمي حذف مي‌شود را مي‌توان از زبان شهروند- خبرنگاران و فضاي مجازي شنيد. پس رسانه‌هاي رسمي به تنهايي توان اين را ندارند كه وظيفه اطلاع‌رساني را به دوش بكشند. اما در مقابل، واكنش‌هاي مجازي به پرونده‌هاي حقوقي خصوصا در مواردي كه ما با جرايمي مانند تجاوز يا امثال آن مواجه‌ايم موجب بر انگيخته شدن هيجانات و بعضا توليد و انتشار اطلاعاتي مي‌شود كه ممكن است به حقوق فردي افراد لطمه وارد كند. از منظر جامعه‌شناختي اين اتفاقات و پيامدهاي‌شان بسيار پيچيده و چند‌وجهي هستند و نمي‌توان دستورالعمل «صفر و يكي» براي‌شان صادر كرد. به هر حال انتشار خبرهايي از اين دست و واكنش‌هاي كاربران در فضاي مجازي معمولا وجدان جمعي را خدشه‌دار مي‌كند كه ممكن است موجب شود افراد مرتبط با اين پرونده‌ها از لحاظ حقوقي زيان ببينند. چنان كه هر چه دايره دربرگيري اين خبرها بيشتر باشد تاثيرشان بر جامعه هم بيشتر است. از منظر حقوقي معتقدم ما با نبود نهادهاي كنترلي مدرن روبه‌رو هستيم.
دستگاه‌هاي نظارتي كه بتوانند بر مبناي قوانين مدرن و نيازهاي روز از حقوق افراد در فضاي مجازي حراست كنند. درباره عملكرد شهروندان در فضاي مجازي نمي‌توان گفت چه كسي اشتباه مي‌كند. به هر حال همه بخشي از حقيقت نزدشان است. فقط بايد حواس‌مان باشد آنكه قرباني است قرباني‌تر نشود. از همين رو ما نيازمند ارايه آموزش‌هاي شهروندي هستيم. وظيفه اين آموزش هم به عهده نهادهاي مدني است. چنان كه همين روزها مي‌بينيم افراد و تشكل‌هاي غيردولتي اطلاعات آموزشي مناسبي را درباره پيشگيري از آزار جنسي كودكان و نوجوانان توليد مي‌كنند و عملا خانواده‌ها در معرض آموزش غيرمستقيم و موثر قرار گرفته‌اند.
جامعه‌شناس