راهي به سوي پرواپيشگي
سيد محمد مهدي جعفري
روزه گرفتن اوج قدرت خودمهار كردن انسان و نيرومندترين وسيله براي رسيدن به پرواپيشگي است. انسان پرواپيشه كسي است كه همه غريزه‌هاي حيواني و طبيعت‌هاي بشري خود را مهار كرده است و با در دست گرفتن مهار آنها بر نفس سركش غلبه دارد. روزه گرفتن دستورالعملي از طرف خداوند براي همه امت‌ها بوده است، براي تربيت و تزكيه آنان. چنان كه در آيه 183 سوره بقره مي‌فرمايد: «يا أيها الّذين آمنُوا كتِب عليكمُ الصِّيامُ كما كتِب علي الّذين مِنْ قبْلِكمْ لعلّكمْ تتّقُون»، يعني
اي كساني كه ايمان آورده‌ايد، بدانيد كه شرط ايمان حركت به سوي كمال انسانيت است و براي رسيدن به آن كمال، راه‌ها و وسايلي لازم است، از جمله روزه گرفتن و اين روزه گرفتن آييننوشت و قانوني بر عهده شما شده است، همان‌طور كه بر كساني كه پيش از شما بوده‌اند، آييني سرنوشت‌ساز بوده، باشد كه شما بدين وسيله به پرواپيشگي دست يابيد. در اين جا «لعل» به معناي شايد ترديد نيست، بلكه به معناي شايستگي و سزاواري است. يعني روزه به صورت يك قانون و آييننوشت براي انسان‌هايي تعيين شده كه...
سزاوار رفتن به سوي كمال و تعالي هستند و بدين وسيله شايسته مي‌توانند خود را به اوج قله انسانيت برسانند. از اين جهت است كه مي‌گويند انسان روزه‌دار، نه‌تنها بايد در يك وقت معين از خوردن و آشاميدن خودداري ورزد، بلكه بايد از نظر چشم و گوش نيز روزه باشد. يعني بايد نگاه كردنش انتخابي و از روي آگاهي باشد و آگاهانه به اموري بنگرد و از اموري ديگر رويگردان شود. به عبارت ديگر نگاه روزه‌دار تنها از صورت نامحرم رويگردان نيست، بلكه نگرش و ديد چنين انساني عوض مي‌شود. زبان او نيز بايد روزه باشد، يعني انسان بايد در گفتار خود كمال دقت را داشته باشد و سخني به زبان آورد كه براي تعالي و تكامل انسانيتش سودمند باشد و از همه مهم‌تر اينكه قلبش بايد روزه باشد. صوم القلب يكي از مراحل عالي سلوك و رسيدن به تعالي و تكامل است. يعني احساسات دروني انسان بايد كامل تحت نظارت و اختيار خودش باشد. انسان روزه‌دار بايد به اموري در درون قلبش احساس ورزد كه براي كمال انسانيتش مفيد باشد و او را به سوي مقام قرب الهي نزديك سازد. روزه يكي از وظايف بسيار گرانبها و با ارزش انساني است كه خداوند براي همه گروه‌ها و اديان و امت‌ها تعيين كرده و در بين مسلمانان به صورت سي روز در ماه مبارك رمضان از اذان صبح تا اذان مغرب در نظر گرفته شده است. البته در ميان مكتب‌ها و اديان غير توحيدي نيز روزه هست، اما روزه‌اي كه در اسلام و اديان توحيدي واجب شده، بايد با نيت قرب الهي باشد. يعني براي نزديكي به خداوند بايد روزه گرفت. اين روزه نه فقط خواص ظاهري دارد، بلكه انسانيت انسان را به سوي تعالي و كمال سوق مي‌دهد و انسان را در جهان ديگري مي‌برد. در روزه انسان در جهاني سير مي‌كند كه جايگاه رفيع اوست. به همين دليل است كه خداوند تبارك و تعالي در اين آيه تعبير «لعلكم تتقون» را به كار مي‌برد. يعني روزه گرفتن سزاوار و شايسته انساني است كه مي‌خواهد خود را به خداوند نزديك كند و پرواي خدا در همه حالات و رفتار داشته باشد.