پمپئو : آماده‌ايم بدون« هيچ پيش‌شرطي» با ايران گفتوگو كنيم
عقب‌نشيني امريكا
ظریف در پاسخ به «اعتماد» : ملاک سنجش برای جمهوری اسلامی ایران توقف جنگ اقتصادی علیه مردم ایران است
سارا معصومي
پيام جديد مايك پمپئو، وزير خارجه ايالات متحده امريكا به ايران اين‌بار از «برن»، پايتخت سوييس شنيده شد و آن هم كمتر از ده روز پس از پيامي كه دونالد ترامپ، رييس‌جمهور اين كشور از «توكيو»، پايتخت ژاپن به تهران فرستاده بود. مايك پمپئو در حقيقت همان مسيري را در سوييس ادامه داد كه مافوق وي در ژاپن آغاز كرده بود. دونالد ترامپ در ديدار با آبه شينزو، نخست‌وزير ژاپن كه قرار است تا ده روز ديگر براي نخستين‌بار به تهران سفر كند به صراحت اعلام كرد كه واشنگتن به دنبال تغيير نظام در ايران نيست و تنها مي‌خواهد ايران به بمب اتمي دست پيدا نكند. اين اظهارنظر ترامپ در شرايطي كه تهران و واشنگتن روزهاي پرتنشي را در منطقه غرب آسيا و خليج‌فارس تجربه مي‌كنند به بمب خبري تبديل شد و رسانه‌هاي غربي از سيگنال جدي واشنگتن براي مذاكره با ايران خبر دادند. ايران واكنش چنداني به اين موضع‌گيري شفاهي دونالد ترامپ نشان نداد و محمدجواد ظريف، وزير خارجه اعلام كرد كه معيار براي تهران، عمل است نه گفتار. دونالد ترامپ 3 روز پيش در كاخ سفيد در جمع خبرنگاران باز هم از تمايل واشنگتن براي گفتوگو با ايران سخن گفت اما همزمان ادعا كرد كه فشارهاي اقتصادي ايران را به پاي ميز مذاكره خواهد آورد. در چنين فضايي مايك پمپئو، وزير خارجه امريكا براي ديدار و رايزني با مقام‌هاي آلمان، سوييس و بريتانيا راهي اروپا شد و همان‌طور كه پيش‌بيني مي‌شد ايران در راس محورهاي رايزني وي بود. پمپئو در برلين با همتاي آلماني و همچنين آنگلا مركل صدراعظم اين كشور ديدار كرد و در هر دو اين ديدارها تاكيد كرد كه اگر اينستكس به مبادله كالاهاي غيرتحريمي با ايران مرتبط باشد، مشمول تحريم‌هاي امريكا قرار نخواهد گرفت. اين موضع‌گيري پمپئو در فضاي رسانه‌اي به سيگنال مثبت ديگري تعبير شد. سفر پمپئو به سوييس در رسانه‌هاي امريكايي با اما و اگرهايي انعكاس پيدا كرد و به عنوان نمونه واشنگتن‌پست اقامت سه روزه وزير خارجه اين كشور در برن را غيرعادي خواند. پمپئو در حالي به سوييس رفت كه وزير خارجه اين كشور مي‌گويد: «برن» كانال ارتباطي واشنگتن با تهران است و در چند هفته گذشته در سطح مقام‌هاي عاليرتبه ميان دو طرف ميانجيگري كرده است. رييس‌جمهور سوييس پس از بالا گرفتن تنش ميان ايران و امريكا در دو ماه اخير به خصوص پس از درج نام سپاه پاسداران انقلاب اسلامي در ليست گروه‌هاي تروريستي خارجي و عمل متقابل ايران در قرار دادن نام سنتكام در ليست تروريستي راهي واشنگت ن شد و ديداري خصوصي با دونالد ترامپ در كاخ سفيد داشت. ديداري كه طبيعتا اصلي‌ترين محور آن، ايران بود. به گزارش «اعتماد»، سفير سوييس در ايران نقش حافظ منافع امريكا را ايفا مي‌كند و در پرونده‌هايي نظير مبادله زندانيان ميان ايران و امريكا در سال 2016 هم نقش‌آفريني كرده بود. با چنين سابقه‌اي اظهارنظر روز گذشته مايك پمپئو، در نشست خبري با همتايش در برن معناي خاص خود را پيدا مي‌كند. مايك پمپئو، وزير خارجه‌اي كه طراح
12 پيش‌شرط براي برداشته شدن تحريم‌هاي ايران و همچنين مذاكرات با تهران بود، يك سال و دو هفته پس از اين شرط‌گذاري، رسما اعلام كرد كه امريكا، آماده مذاكره بدون پيش‌شرط با ايران است. بر اساس ترجمه خبرگزاري فارس، پمپئو در نشست خبري مشترك با «ايگنازيو كاسيس» وزير امور خارجه سوييس در «برن» تاكيد كرد كه واشنگتن براي مذاكره بدون پيش‌شرط با ايران آمادگي دارد. البته چاشني اين تغيير موضع هم اظهارات تكراري پيرامون ايران بود. پمپئو در آغاز اين كنفرانس خبري در توجيه تحريم‌هاي امريكا عليه ايران مدعي شد كه مشكلات ايران نه به واسطه تحريم‌هاي امريكا بلكه به واسطه رژيم 40 ساله جمهوري اسلامي بوده است. پمپئو در حالي ادعا كرد واشنگتن آماده مذاكره بدون پيش‌شرط با تهران است كه وي در ادامه اظهاراتش همچنان بر تلاش‌هاي امريكا در خصوص آنچه تغيير رفتار ايران خواند، تاكيد كرد. وزير خارجه امريكا تصريح كرد كه واشنگتن همچنان به تلاش‌هاي خود براي تغيير اساسي فعاليت‌هاي بدخواهانه ايران و سپاه پاسداران ادامه خواهد داد.
وزير امور خارجه امريكا درباره گزارش اخير آژانس بين‌المللي انرژي اتمي درباره برنامه هسته‌اي ايران گفت: «نمي‌خواهم اظهارنظري درباره اين گزارش كنم فقط اينكه ما محصول كار آژانس را از نزديك دنبال مي‌كنيم. ما اطلاعات مستقل خود را درباره آنچه آنجا (ايران) اتفاق مي‌افتد، در اختيار داريم. جهان بايد متوجه باشد كه ما به دقت پايبندي ايران به مفاد برجام را رصد مي‌كنيم؛ نه فقط مساله آب سنگين، بلكه ذخيره‌سازي اورانيوم غني شده و همچنين سانتريفيوژهايي كه دارند نصب مي‌كنند.... ما كاملا به اين مسائل توجه داريم. ما آژانس را ترغيب مي‌كنيم تا تاييد كند كه آنها (ايران) در مسير درستي قرار گرفته‌اند و تمامي كارهاي لازم را انجام مي‌دهند اما مستقل از آن ما كار خود را انجام مي‌دهيم تا تضمين كنيم كه ايران هرگز در مسير دستيابي به سلاح هسته‌اي قرار نمي‌گيرد.»
سخنان مايك پمپئو درباره مذاكره بدون پيش‌شرط با ايران بلافاصله در رسانه‌هاي بين‌المللي و فضاي مجازي به بمب خبري تبديل شد. عقب‌نشيني از شروط 12گانه، شكست سياست فشار حداكثري، نااميدي از مذاكره با كره شمالي و امتحان كردن شانس مذاكره با تهران، سرفصل‌هايي بود كه در تحليل اقدام ناگهاني وزيرخارجه امريكا به چشم مي‌خورد. در دو ماه اخير تقريبا هر روز يكي از مقام‌هاي ايران يا امريكا اظهارنظري درباره مذاكرات داشته‌اند. مايك پمپئو درست يك روز پس از آنكه حسن روحاني اعلام كرد در صورتي كه واشنگتن از خود احترام نشان دهد، ايران احتمالا به مذاكره تمايل داشته باشد اما وادار به مذاكره نخواهد شد اين سخنان را در پايتخت سوييس به زبان راند. محمدجواد ظريف، وزير خارجه نيز در مجموعه موضع‌گيري‌هايي كه در اين رابطه داشته سياست واحدي را پيش برده و تاكيد كرده كه توقف تحريم‌ها عليه ايران و بازگشت امريكا به ميز مذاكراتي برجام اصلي‌ترين شرط‌هاي ايران براي مذاكره هستند.
مايك پمپئو و مافوق وي در حالي از آمادگي براي مذاكره سخن مي‌گويند و اين‌گونه القا مي‌كنند كه اكنون توپ در زمين ايران است كه تهران اين موضع‌گيري‌هاي شفاهي يا حتي عقب‌نشيني از شروط 12گانه پيشين را اقدامي لازم اما ناكافي مي‌داند. واشنگتن در حالي تمايل شفاهي به انجام مذاكره را به پنجره‌اي براي ديپلماسي تعبير مي‌كند كه سياست فشار حداكثري عليه ايران همچنان به قوت خود باقي است و مقام‌هاي امريكايي خود را آماده كرده‌اند كه هر گونه مذاكره با ايران در اين مقطع زماني را به موفقيت سياست تحريم و فشار همه‌جانبه دونالد ترامپ تعبير كنند فارغ از آنكه نتيجه هر گونه مذاكره احتمالي چه باشد. به نظر مي‌رسد كه با توجه به اشاره‌هاي صريح محمدجواد ظريف به وجود اختلاف در تيم تصميم‌گيرنده در امريكا، رييس‌جمهور تلاش كرده ولو به شكل نمايشي بر اختلاف‌هاي موجود ميان خود با وزير خارجه و مشاور امنيت ملي پرده انداخته و صداي واحد تمايل براي مذاكره همزمان با حفظ فشارها بر ايران را به گوش برساند. با وجود آنكه در ده روز اخير موضع‌گيري‌هاي مايك پمپئو و جان بولتون هم متمركز بر رد تمايل واشنگتن به گزينه نظامي يا تلاش براي تغيير رژيم در ايران بوده اما تهران سابقه دو سال خصومت‌ورزي بي‌حد و حصر دولت فعلي امريكا با خود را فراموش نكرده و با شك و ترديد به اين موضع‌گيري‌هاي شفاهي نگاه مي‌كند. غيرقابل پيش‌بيني بودن دونالد ترامپ و همچنين موضع‌گيري‌هاي متناقض كه رييس‌جمهور امريكا مي‌گويد حسن آن در ارسال پيام‌هاي متناقض به تهران و گيج كردن آنهاست كه باعث شده هيچ يك از اظهارنظرهاي كاخ سفيدنشين‌ها در تهران با تفسيرهاي جدي روبه‌رو نشود. دونالد ترامپ از توافق هسته‌اي با ايران خارج شده و همزمان تحريم‌هاي هسته‌اي را بازگردانده اما مي‌گويد تنها هدفي كه از اين كار دنبال مي‌كند، ابراز اطمينان از عدم دستيابي تهران به سلاح اتمي است. ادعايي گزاف كه با اقدام وي در خروج از مهم‌ترين توافق هسته‌اي نيم قرن گذشته در تناقض است. بسياري از تحليلگران با استناد به اين ادعاي ترامپ قويا تاكيد دارند كه وي كوچك‌ترين آشنايي با متن توافق جامع هسته‌اي با ايران ندارد، چرا كه تهران در سايه اين توافق بيشترين نظام نظارتي بر برنامه هسته‌اي خود را پذيرفته است. از سوي ديگر اگر فرض بر صحت ادعاي ترامپ هم گرفته شود، اين سوال به وجود مي‌آيد كه آيا دونالد ترامپ به دنبال پايان دادن به غني‌سازي در ايران است؟ درخواستي كه از هم اكنون پاسخ آن مشخص است و تهران تحت هيچ شرايطي دست از حقوق هسته‌اي خود به عنوان كشوري كه عضو معاهده منع تكثير تسليحات هسته‌اي موسوم به ان‌پي‌تي است براي برخورداري از فعاليت صلح‌آميز هسته‌اي برنمي‌دارد. مايك پمپئو در حالي مي‌گويد حاضر به مذاكره بدون پيش‌شرط با ايران هستيم كه در ادامه از لزوم تغيير رفتار ايران سخن مي‌گويد. در ايران اين سوال مطرح است كه تغيير كدام رفتار؟ واشنگتن به دنبال مهار نفوذ ايران در منطقه غرب آسياست و همزمان آزمايش‌هاي موشكي مشروع ايران را هم خط قرمز مي‌داند. اگر واشنگتن به دنبال مذاكره درباره توانمندي موشكي ايران باشد باز هم پاسخ از همان ابتدا مشخص است و رهبر ايران چندي پيش تاكيد كرد كه ايران درباره هر موضوعي مذاكره نمي‌كند و موضوعات اساسي و ناموسي همچون توان دفاعي كشور نمي‌تواند موضوع مذاكره باشد. ابهام در درخواست‌هاي امريكا در حال حاضر يكي از اصلي‌ترين سوال‌ها در داخل ايران است. دونالد ترامپ با اعمال فشار اقتصادي و برهم زدن تمام كانال‌هاي ديپلماتيك موجود ميان تهران و واشنگتن نشان داده كه به اصطلاح عاميانه هم تسليم شدن ايران را مي‌خواهد و هم توافق با تهران را. بازگشت به عقب و چرايي حصول توافق ميان ايران و تركيب 1+5 كه امريكا نيز جزيي از آن بود، نشان مي‌دهد كه دو طرف زماني توانستند به توافقي بالغ بر 130 صفحه دست پيدا كنند كه بر يك موضوع خاص «هسته‌اي» و نه تمام اختلاف‌هاي موجود ميان دو طرف در 40 سال گذشته تمركز كردند.
برخلاف صداهاي متفاوتي كه از واشنگتن به گوش مي‌رسد، موضع‌گيري‌ها در تهران همخوان و همراستا با يكديگر است: تهران تحت فشار مذاكره نمي‌كند. واشنگتن بايد به سياست فشار حداكثري كه با ابزار تحريم و تهديد ايران پيش مي‌‌رود، پايان بدهد. جنگ اقتصادي كه دونالد ترامپ با اعمال شديدترين تحريم‌ها عليه ايران آغاز كرده و در سايه آن كشورها را براي به صفر رساندن خريد نفتي از تهران تحت فشار قرار مي‌دهد بايد متوقف شود. دونالد ترامپ در حال حاضر با تكميل كلكسيون اقدام‌هاي ايران‌ستيزانه كه ابعاد اقتصادي، سياسي و امنيتي هم دارد تنها يك هدف را دنبال مي‌كند: تسليم تهران. هدفي كه در يك سال گذشته با وجود تمام فشارها به نتيجه نرسيده و دوستان و متحدان امريكا را به دردسر انداخته است. تلاطم در قيمت نفت به دليل تلاش امريكا براي خارج كردن نفت ايران از بازارهاي بين‌المللي و سايه تنش بر خليج‌فارس حتي متحدي ديرين چون رژيم اسراييل را هم به ترس و سكوت واداشته است. دونالد ترامپ در حالي كه روياي به ثمر رسيدن سياست فشار حداكثري خود بر تهران را در سر مي‌پروراند تحت شديدترين فشارهاي بين‌المللي آن هم در سايه شكست سياست خارجي تهاجمي در پرونده‌هايي چون ونزوئلا، چين و كره‌شمالي قرار دارد. بنابراين فارغ از موضع‌گيري‌هاي شفاهي دولتمردان امريكايي در تهران قطب‌نما جهت مذاكره را نشان نخواهد داد مگر زماني كه واشنگتن جنگ اقتصادي به راه انداخته عليه تهران را متوقف كند.