مكران، سيلاب و وزارت نيرو
محسن موسوي‌خوانساري
در چند هفته اخير بازديدهاي مكرر مقامات ارشد دولت چهاردهم و توجه و نظارت بر اجراي زيرساخت‌هاي اساسي منطقه مكران و چابهار مانند راه‌آهن، بيمارستان، پتروشيمي نيروگاه و صنايع فولادي در رسانه‌هاي خبري بازتاب گسترده‌اي داشت به‌طوري كه نسبتا اميد به رشد اقتصادي منطقه محروم مكران را حداقل براي مردم آن ديار مجددا زنده كرد ولي آيا اجرا و سپس بهره‌برداري از اين‌گونه طرح‌هاي اساسي براي منطقه كفايت مي‌كند؟ مكران، منطقه‌اي است از جغرافياي سرزمين ايران و در ساحل درياي عمان كه از گواتر در جنوب شرقي استان سيستان و بلوچستان شروع شده و به ميناب در شرق استان هرمزگان خاتمه مي‌يابد. اين منطقه با وسعتي حدود ۷۰ هزار كيلومترمربع يا ۴ درصد از مساحت ايران به قول مقام معظم رهبري يك گنج در كنار درياي عمان محسوب شده و البته در ساليان اخير همواره مورد توجه دولت‌هاي مختلف نيز قرار داشته خصوصا در دولت فعلي كه به‌طور جدي روي اجراي زيرساخت‌هاي اين منطقه و با هدف ارتقاي اقتصاد دريامحور تمركز شده است. اما با تمام تلاش‌هايي كه دولت دكتر پزشكيان براي رشد اقتصاد مكران به انجام رسانده متاسفانه هنوز اقدامات ملموسي براي كنترل سيلاب‌هايي كه هر از چند گاهي در منطقه رخ داده و خسارت‌هاي سنگيني به بار مي‌آورد به عمل نياورده است . اجراي پالايشگاه و پتروشيمي و نيروگاه برق در چنين منطقه مهمي از نظر رشد اقتصاد دريامحور كاملا صحيح و از يك سياست اصولي تبعيت مي‌كند ولي فراموش نكنيم كه مناطق فراساحل يا پسكرانه كه عمدتا محل اجراي اين طرح‌هاي زيربنايي هستند در آماج سيلاب‌هاي مخربند . اگر تا سال ۱۴۰۰ سيلاب‌ها بين ۲ تا ۵ سال يك‌بار رخ مي‌داد ولي از سال ۱۴۰۰ به بعد و تشديد پديده تغيير اقليم هر ساله يك سيلاب مخرب كه هزينه‌هاي خسارت چند هزار ميليارد توماني به دولت‌ها تحميل كرده، رخ داده و لذا محتمل است كه سال جاري نيز سيلاب‌هاي مخربي در منطقه حادث شده و مشكلاتي براي صنايع، نيروگاه برق، پتروشيمي، پالايشگاه و راه‌آهن كه در حال ساخت هستند، ايجاد كند . اينكه اقدامات آبخيزداري مي‌تواند سيلاب‌هاي مانسوني را مهار كند به يك شرايط نسبي وابسته است، زيرا سيلاب‌هايي از نوع سيلاب سال ۹۸ و سيلاب اسفند ۱۴۰۲ توسط اقدامات آبخيزداري قابل مهار و كنترل نخواهد بود و بايد دستگاه‌هاي ديگري مثل وزارت نيرو اقدامات زيربنايي همچون ساخت سدهاي مخزني انجام دهند. در اين رابطه طبق بند «چ» ماده ۳۸ لايحه برنامه هفتم، وزارت نيرو مكلف به تهيه برنامه‌اي براي طرح جامع پيشگيري و پايش سيلاب كشور شد. سوالي كه اينجا مطرح است اينكه اگر اين طرح جامع توسط وزارت نيرو تهيه شده و اولويت هم در برنامه هفتم حوضه‌هاي آبريز خطرپذير بوده تاكنون چه اقدامي براي جلوگيري از تحميل خسارت‌هاي ناشي از سيلاب در مكران انجام شده است. در اين رابطه دو پيشنهاد به وزارت محترم نيرو ارايه مي‌شود:
- همواره مخازن سدهاي در حال بهره‌برداري مانند سد پيشين، زيردان، كهير و جگين داراي حجم حداقلي باشند تا بتوانند قسمتي از سيلاب‌ها را مهار كنند.
- سدهاي مخزني كه در مكران مطالعات آنها خاتمه يافته به سرعت وارد فاز اجرايي شوند تا حداقل در سال‌هاي آتي بتوان سيلاب‌هاي مخرب را مهار كرد.
فعال آب و محيط زيست