كدام صلح !
معصومه ابتكار
اين روزها ديگر نمي‌توان مدعي شد كه به كارگيري كلمه «صلح » در همه جاي جهان و از زبان هر گوينده‌اي، معناي واحد دارد. روز بين‌المللي صلح كه هر سال ۲۱ سپتامبر گرامي داشته مي‌شود، در سال ۱۹۸۱ توسط مجمع عمومي سازمان ملل متحد براي بزرگداشت و تقويت آرمان‌هاي صلح تعيين شد و از سال ۲۰۰۱ نيز به عنوان روز آتش‌بس جهاني و عدم خشونت نام‌گذاري شده است. براي سال ۲۰۲۵، موضوع اين روز «پيشبرد صلح از طريق اهداف توسعه پايدار» است. اين موضوع بر اين تمركز دارد كه چگونه اهداف توسعه پايدار سازمان ملل (SDGs) به علل ريشه‌اي درگيري‌ها مانند فقر، نابرابري، تغييرات اقليمي و بي‌عدالتي مي‌پردازد تا صلح پايدار و برابري براي همه را تقويت كند. امسال اما صحبت از صلح دشوارتر است و بسيار تلخ؛ اين دومين سالي است كه جهان بدون توان توقف، شاهد اجراي يك نسل‌كشي بي‌رحمانه و بي‌شرمانه‌اي در برابر گزارش‌هاي روزانه شبكه‌هاي اجتماعي و خبري است. براساس گزارش‌هاي معتبر بين‌المللي و تحقيقات مستقل، چندين سازمان حقوق بشري، نهادهاي سازمان ملل متحد و انجمن‌هاي علمي، اقدامات اسراييل در غزه را به عنوان نسل‌كشي (genocide) تأييد يا توصيف كرده‌اند. اين اتهام‌ها بر پايه كنوانسيون ۱۹۴۸ سازمان ملل درباره پيشگيري و مجازات جرم نسل‌كشي استوار و شامل كشتار جمعي، ايجاد آسيب‌هاي جسمي و رواني شديد، تحميل شرايط زندگي منجر به نابودي گروه و جلوگيري از زاد و ولد است.
۱. كميسيون مستقل بين‌المللي تحقيق سازمان ملل متحد (UN Independent International Commission of Inquiry on the Occupied Palestinian Territory)
- تاريخ گزارش: سپتامبر ۲۰۲۵
- جزييات: اين كميسيون وابسته به شوراي حقوق بشر سازمان ملل، اسراييل را به ارتكاب چهار مورد از پنج عمل نسل‌كشي متهم كرد: كشتار، آسيب شديد جسمي/رواني، تحميل شرايط نابودكننده (مانند قحطي و محاصره) و جلوگيري از زاد و ولد. گزارش بر اساس مصاحبه با قربانيان، تحليل تصاوير ماهواره‌اي و اظهارات مقامات اسراييلي (مانند نتانياهو، گالانت و هرتزوگ) نتيجه‌گيري كرد كه «نيت نسل‌كشي » وجود دارد. كميسيون خواستار توقف فوري نسل‌كشي و مجازات مسوولان شد.
۲. عفو بين‌الملل (Amnesty International)
- تاريخ گزارش: دسامبر ۲۰۲۴ (و تأييد مجدد در جولاي و سپتامبر ۲۰۲۵)
- جزييات: عفو بين‌الملل اعلام كرد اسراييل «در حال ارتكاب و ادامه نسل‌كشي » عليه فلسطينيان غزه با تمركز بر كشتار عمدي غيرنظاميان (حداقل ۳۳۴ كشته در ۱۵ حمله هوايي)، آسيب‌هاي شديد و شرايط نابودكننده مانند محاصره آب و غذا است. گزارش بر اساس مصاحبه با ۲۱۲ نفر و شواهد ديجيتال نتيجه‌گيري كرد كه «نيت نابودي » از اظهارات مقامات و سربازان اسراييلي (مانند فراخوان به «محو غزه ») استنباط مي‌شود.
۳. ديده‌بان حقوق بشر (Human Rights Watch)
- تاريخ گزارش: دسامبر ۲۰۲۴
- جزييات: اين سازمان اقدامات اسراييل را «اعمال نسل‌كشي » توصيف كرد، با تمركز بر محروميت عمدي از آب (باعث هزاران مرگ از كم‌آبي و بيماري) كه به عنوان «جنايت عليه بشريت » و «عمل نسل‌كشي » طبقه‌بندي شد. گزارش ۱۷۹ صفحه‌اي بر اساس مصاحبه با ۶۶ نفر و شواهد ميداني، الگوي عمدي را تأييد كرد و خواستار توقف كمك‌هاي نظامي به اسراييل شد.
۴. پزشكان بدون مرز (Médecins Sans Frontières - MSF)
- تاريخ گزارش: دسامبر ۲۰۲۴ (و بيانيه مشترك سپتامبر ۲۰۲۵)
- جزييات: MSF مشاهدات ميداني خود را «مطابق با توصيفات كارشناسان حقوقي از نسل‌كشي » دانست، با تمركز بر فاجعه پزشكي و انساني، كشتار گسترده و استفاده از قحطي به عنوان سلاح و در بيانيه مشتركي با بيش از ۲۰ سازمان امدادي (مانند Save the Children و CARE International)، خواستار توقف فوري «نسل‌كشي» شد.
۵. بتسليم (B’Tselem) و پزشكان حقوق بشر اسراييل (Physicians for Human Rights Israel - PHRI)
- تاريخ گزارش: جولاي ۲۰۲۵
- جزييات: اين دو سازمان اسراييلي (براي اولين‌بار از سوي گروه‌هاي يهودي-اسراييلي) اسراييل را به «ارتكاب نسل‌كشي » متهم كردند. بتسليم بر الگوي نابودي سيستماتيك (كشتار، آسيب و شرايط نابودكننده) و PHRI بر تخريب عمدي سيستم بهداشت غزه (به عنوان عمل نسل‌كشي) تمركز كرد. گزارش‌ها بر اساس دهه‌ها مستندسازي، اظهارات مقامات و شواهد ميداني، خواستار توقف حمايت غربي از اسراييل شد.
۶. انجمن بين‌المللي محققان نسل‌كشي (International Association of Genocide Scholars - IAGS)
- تاريخ گزارش: سپتامبر ۲۰۲۵
- جزييات: اين انجمن ۵۰۰ نفري (بزرگ‌ترين گروه متخصصان نسل‌كشي) با ۸۶درصد آرا، قطعنامه‌اي تصويب كرد كه اقدامات اسراييل را «مطابق تعريف قانوني نسل‌كشي » دانست، با تمركز بر كشتار، قحطي، محاصره و نابودي زيرساخت‌ها. IAGS خواستار توقف فوري اعمال نسل‌كشي شد.
۷. كميته ويژه سازمان ملل براي تحقيق در مورد اعمال اسراييل (UN Special Committee to Investigate Israeli Practices)
- تاريخ گزارش: نوامبر ۲۰۲۴
- جزييات: اين كميته جنگ اسراييل را «مطابق با ويژگي‌هاي نسل‌كشي » توصيف كرد، با تمركز بر قحطي به عنوان سلاح، تلفات غيرنظاميان و انسداد كمك‌ها.
۸. گزارشگر ويژه سازمان ملل در امور حقوق بشر فلسطين (Francesca Albanese)
- تاريخ گزارش: مارس ۲۰۲۴ (و تأييدهاي بعدي)
- جزييات: آلبانيز در گزارش «آناتومي يك نسل‌كشي» ، اسراييل را به ارتكاب سه عمل نسل‌كشي متهم كرد و شواهد «كافي براي باور به نسل‌كشي » را تأييد كرد.
۹. شبكه دانشگاهي حقوق بشر (University Network for Human Rights)
- تاريخ گزارش: مي۲۰۲۴
- جزييات: كنسرسيومي از مراكز حقوق بشر دانشگاهي (از جمله دانشگاه بوستون)، اسراييل را به «اعمال نسل‌كشي » متهم كرد، با تمركز بر كشتار بيش از ۳۴,۰۰۰ نفر و آسيب به ۷۸,۰۰۰ نفر تا مي ۲۰۲۴، و خواستار توقف كمك‌ها شد.
سازمان‌هاي ديگري كه به‌طور غيرمستقيم يا در بيانيه‌هاي مشترك موارد بالا را تأييد كرده‌اند. مانند:
- مركز اروپايي براي حقوق و انساني (European Center for Constitutional and Human Rights) كه دسامبر ۲۰۲۴، استدلال قانوني براي نسل‌كشي ارايه داد و بيش از ۲۰ سازمان امدادي (مانند Save the Children، CARE International، Islamic Relief) كه در سپتامبر ۲۰۲۵، بيانيه مشترك براي توقف «نسل‌كشي » صادر كردند. همچنين فدراسيون بين‌المللي حقوق بشر (FIDH) و الحق (Al-Haq) كه گزارش‌هاي قبلي در مورد اعمال نسل‌كشي در جنگ‌هاي غزه را تأييد كردند. اما اسراييل اين اتهام‌ها را رد كرده و آنها را «تحريف‌شده » مي‌خواند! در واقع اگر چه اجماع رو به رشد كارشناسان نشان‌دهنده فشار بين‌المللي براي توقف جنگ و مسووليت‌پذيري است، اما گويي تلاش‌ها و حتي اعلام ديرهنگام به رسميت شناختن كشور فلسطين توسط برخي كشورهاي غربي تحت تاثير فشار افكار عمومي، فقط بر شدت جنايات رژيم صهيونيستي افزوده است. اين رژيم جنايتكار، صلح بين‌الملل را از طريق نقض منشور ملل متحد و منشور حقوق بشر و كنوانسيون‌هاي ژنو و تمام قوانين به تمسخر گرفته و با وقاحت كامل طي سه ماه گذشته به بيش از ۱۰ كشور حمله نظامي كرده است؛ آن هم بدون پيگرد و پاسخگويي. در اين ميان، پاسخ‌هاي بازدارنده از سوي ايران و يمن بوده و بقيه با همدستي و كمك يا سكوت و حداكثر محكوميت لفظي بر شدت جنايات رژيم اشغالگر افزوده‌اند.
در كمال حيرت اين هفته مشاهده كرديم كه براي ششمين بار امريكا قطعنامه شوراي امنيت براي آتش‌بس در غزه را وتو كرد. اين وتو تاييد اين واقعيت است كه در نظم كنوني جهان و شيوه كنوني مديريت عرصه بين‌المللي، اميدي براي صلح به چشم نمي‌خورد. با نگاهي اميدوارانه اما امروز شعله‌اي كه توسط دولت‌ها گرم نشد، به دست ميليون‌ها انسان بيدار در اقصي نقاط جهان پديدار است. حركت بيش از پنجاه كشتي نجات‌بخش كمك‌هاي بشردوستانه از ۴۴ كشور به سوي غزه، كورسوي اميدي را براي انسان‌هاي آزاده نمايش مي‌دهد. از اكتبر ۲۰۲۳ (شروع تشديد درگيري‌ها در غزه) تا سپتامبر ۲۰۲۵، راهپيمايي‌ها و تظاهرات حمايت از فلسطين در سراسر جهان به‌طور گسترده‌اي افزايش يافته است. آمار دقيق شمارش همه رويدادها دشوار است، زيرا بسياري از تظاهرات كوچك يا محلي گزارش داده نمي‌شود. اما بر اساس داده‌هاي معتبر از سازمان‌هايي مانند ACLED (Armed Conflict Location & Event Data Project)، Crowd Counting Consortium (CCC) وابسته به دانشگاه هاروارد و گزارش‌هاي تحليلي ديگر مي‌توان برآورد كرد:
- در سطح جهاني: در سه هفته اول پس از ۷ اكتبر ۲۰۲۳، حدود ۴,۲۰۰ رويداد تظاهراتي مرتبط با درگيري (عمدتا حمايت از فلسطين) در حدود ۱۰۰ كشور و قلمرو ثبت شده است. اين تنها ۳۸ درصد از كل تظاهرات جهاني در آن دوره را تشكيل مي‌داد. با ادامه درگيري‌ها تا اكتبر ۲۰۲۴، موج تظاهرات در خاورميانه، امريكاي شمالي، اروپا و شمال آفريقا افزايش يافت و به هزاران رويداد رسيد.
تا ژوئن ۲۰۲۴، CCC بيش از ۱۲,۴۰۰ تظاهرات پرو-فلسطين تنها در ايالات متحده ثبت كرده است. با توجه به ادامه تظاهرات در سال ۲۰۲۵ (مانند راهپيمايي‌هاي Nakba در مي۲۰۲۵ و تظاهرات سالگرد در اكتبر ۲۰۲۴)، تخمين كلي براي كل جهان بيش از ۵۰,۰۰۰ رويداد (شامل راهپيمايي‌ها، تجمعات، بست‌نشيني‌ها و vigils) است. اين شامل رويدادهاي كوچك روزانه در شهرهاي مختلف مي‌شود، اما تمركز اصلي بر رويدادهاي بزرگ بوده كه صدها هزار يا ميليون‌ها شركت‌كننده داشته‌اند (مانند ۳۰۰,۰۰۰ نفر در لندن در نوامبر ۲۰۲۳) .
- بيش از ۹۴درصد اين تظاهرات مسالمت‌آميز بوده است.
- تظاهرات در بيش از ۱۰۰ كشور برگزار شده كه اغلب بر تقاضاي آتش‌بس، پايان اشغال، توقف حمايت نظامي از اسراييل و ارسال كمك‌هاي بشردوستانه تمركز داشته‌اند.
اكنون گسترش اين راهپيمايي‌ها و گسترش تحريم‌ها عليه فروش اسلحه و حمايت مالي از اسراييل همچنان نشان از زنده بودن جوامع و روشن ماندن شعله صلح در تاريكي‌هاي زمانه دارد؛ صداي وجدان‌هاي بيدار عليه جنايت و نسل كشي، سكوت را در شب تاريك مدعيان دروغين صلح و حقوق بشر در قرن ۲۱ شكسته است. با اين حال بايد در روز جهاني «صلح » بر سرنوشت اين واژه گريست.