گروه گردشگري
در جهاني كه سياست بيش از هر زمان ديگر اسير منازعات سخت، بحرانهاي امنيتي و فرسايش اخلاقي شده است، آتن اين بار نه به عنوان پايتخت يونان، بلكه بهمثابه نقطه تلاقي حافظه تاريخي بشريت ميزبان گفتوگويي متفاوت بود؛ گفتوگويي كه در آن تمدنهاي كهن، بار ديگر براي ايفاي نقش در نظم فرهنگي و سياسي جهان معاصر فراخوانده شدند. حضور سيدرضا صالحياميري، وزير ميراثفرهنگي، گردشگري و صنايعدستي ايران در نشست «مجمع تمدنهاي باستاني» بازنمايي يك راهبرد بود: بازگرداندن «تمدن» به قلب سياست جهاني و تبديل ميراث فرهنگي به زبان مشترك صلح، عقلانيت و همكاري.
صبح پنجشنبه ۲۰ آذرماه ۱۴۰۴، آتن شاهد ورود هياتي بود كه ماموريتش فراتر از شركت در يك نشست بينالمللي تعريف ميشد. سيدرضا صالحياميري، وزير ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايعدستي، در رأس هياتي رسمي وارد پايتخت يونان شد تا در نشست دورهاي «مجمع تمدنهاي باستاني» حضور يابد؛ مجمعي كه از سال ۲۰۱۷ با ابتكار 10 كشور داراي سهم بنيادين در تاريخ تمدن جهاني شكل گرفته و امروز به يكي از معدود بسترهاي چندجانبهگراي فرهنگي در جهان بدل شده است.
استقبال مقامات ارشد وزارت فرهنگ يونان و نمايندگان سفارت جمهوري اسلامي ايران، نشانهاي آشكار از جايگاه ايران در اين مجمع بود؛ جايگاهي كه نهتنها ريشه در تاريخ دارد، بلكه برآمده از نقش فعال تهران در جهتدهي به مباحث تمدني و فرهنگي معاصر است. مجمع تمدنهاي باستاني - با حضور كشورهايي چون ايران، يونان، چين، مصر، ايتاليا، عراق، مكزيك، پرو، بوليوي و ارمنستان - در تلاش است تا مفهوم «قدرت نرم تمدني» را از سطح شعار به عرصه كنش عملياتي منتقل كند. آتن با پيشينه فلسفي و فرهنگي خود، اين بار ميزبان گفتوگوهايي شد كه مستقيما به آينده نظم جهاني پيوند ميخورد.
ديپلماسي تمدني؛ راهبرد ايران در جهان پرآشوب
سفر صالحياميري به آتن را بايد در چارچوب يك راهبرد كلان تحليل كرد؛ راهبردي كه بر «ديپلماسي فرهنگي فعال» استوار است و ميكوشد تصوير ايران را نه از دريچه منازعات سياسي، بلكه از منظر ميراث، فرهنگ و تمدن بازتعريف كند.
در شرايطي كه جهان با بحرانهاي اخلاقي، زيستمحيطي و امنيتي دست به گريبان است، ايران با تكيه بر سرمايه تمدني خود، تلاش دارد نقشآفريني تازهاي در عرصه بينالملل داشته باشد؛ نقشي كه نه در تقابل، بلكه در گفتوگو و همكاري تعريف ميشود. اين نگاه، در تمامي ديدارها و گفتوگوهاي وزير ميراث فرهنگي در آتن به وضوح قابل مشاهده بود؛ از مذاكره با وزير گردشگري يونان گرفته تا رايزني با وزير فرهنگ، ديدار با ايرانشناسان و فعالان گردشگري و در نهايت، سخنراني كليدي در نشست رسمي مجمع.
ايران و يونان؛ گفتوگوي دو ستون تمدن جهاني
نخستين ديدار رسمي صالحياميري در آتن، با اولگا كفالوياني، وزير گردشگري يونان انجام شد؛ ديداري كه حامل پيشنهادهاي اجرايي فراواني بود.
وزير ميراث فرهنگي ايران، با تشريح ظرفيتهاي كمنظير كشورمان در حوزه ميراث فرهنگي و گردشگري، بر ضرورت تدوين يك «برنامه اقدام مشترك» تاكيد كرد؛ برنامهاي كه تسهيل رفتوآمد گردشگران، توسعه همكاريهاي موزهاي و مرمتي، تبادل كارشناسان، برگزاري نمايشگاههاي مشترك و تقويت پيوندهاي تمدني را در بر گيرد.
اشاره صالحياميري به ثبت جهاني «هنر آينهكاري در معماري ايران» به عنوان بيستوهفتمين ميراث ناملموس ايران در يونسكو، تبيين جايگاه ايران به عنوان «گنجينه زنده تمدني» بود. كشوري با ۲۹ اثر جهاني ملموس، ۲۷ اثر جهاني ناملموس و ۲۹۹ رشته صنايعدستي و ظرفيتهاي گسترده در گردشگري سلامت، فرهنگي، معنوي، دريايي و طبيعتگردي.
دعوت رسمي از وزير گردشگري يونان براي حضور در نمايشگاه بينالمللي گردشگري تهران و اجلاس نوروز، نقطه عطفي در اين گفتوگو بود؛ پيشنهادي كه با استقبال طرف يوناني همراه شد و نشان داد ديپلماسي فرهنگي ايران، بر زمين واقعيت حركت ميكند.
گردشگري؛ زبان مشترك ملتها
اولگا كفالوياني، وزير گردشگري يونان، در اين ديدار ايران و يونان را «پاسداران ميراث غني جهان» خواند و تاكيد كرد كه يونسكو بدون آثار اين دو تمدن، معناي كنوني خود را نداشت.
او با اشاره به آمار ۴۰ ميليون گردشگر يونان در سال ۲۰۲۴ و قرار گرفتن اين كشور در جمع 10 مقصد نخست گردشگري جهان، صراحتا اعلام كرد كه آتن به دنبال تنوعبخشي به بازارهاي گردشگري خود است و ايران را مقصدي «شگفتانگيز و كمتر شناختهشده» دانست. نبود پرواز مستقيم و پيچيدگيهاي صدور ويزا، به عنوان موانع اصلي توسعه گردشگري ميان دو كشور مطرح شد؛ موانعي كه دو طرف بر ضرورت رفع آنها تاكيد كردند. كفالوياني همچنين از تمايل يونان براي بهروزرساني يادداشت تفاهم ۱۹۹۷ و تدوين يك برنامه عملياتي جديد خبر داد؛ برنامهاي كه همكاري را از سطح اسناد به ميدان اجرا منتقل كند.
فرهنگ؛ مسير مطمئن فراتر از سياست
ديدار صالحياميري با ليندا مندوني، وزير فرهنگ يونان، يكي از مهمترين بخشهاي اين سفر بود؛ ديداري كه بهروشني نشان داد ديپلماسي فرهنگي، چگونه ميتواند فراتر از فراز و فرودهاي سياسي عمل كند. وزير ميراث فرهنگي ايران، فرهنگ را «راه مطمئن پيوند ملتها» خواند و تاكيد كرد مديران فرهنگي بايد بتوانند حتي در شرايط پيچيده سياسي، مسير گفتوگو و دوستي را باز نگه دارند. پيشنهاد برگزاري نمايشگاه بزرگ آثار موزهاي ايران در موزه بيزانس آتن، با استقبال رسمي طرف يوناني همراه شد؛ پيشنهادي كه ميتواند يكي از بزرگترين رويدادهاي فرهنگي مشترك دو كشور در دهههاي اخير باشد.
اما شايد جذابترين پيشنهاد، ايده برگزاري اركستر مشترك «پرسپوليس - آكروپوليس» بود؛ رويدادي فرهنگي كه قرار است شكوه دو تمدن را در قالب موسيقي، يك بار در آتن و بار ديگر در شيراز به نمايش بگذارد. ليندا مندوني اين ابتكار را «الهامبخش و قابل تحقق در كوتاهترين زمان» توصيف كرد و بر آمادگي كامل يونان براي امضاي تفاهمنامه جامع فرهنگي و گردشگري تأكيد داشت.
ايرانشناسان؛ پلهاي زنده ميان دو ملت
يكي از بخشهاي كمتر رسانهاي اما بسيار مهم اين سفر، ديدار وزير ميراثفرهنگي با ايرانشناسان، دانشگاهيان، فعالان اجتماعي و آژانسهاي گردشگري يونان بود. صالحياميري در اين نشست، با صراحت از پروژه «ايرانهراسي» سخن گفت و آن را حاصل روايتهاي نادرست و دور از واقعيت دانست. او تاكيد كرد تجربه واقعي گردشگران خارجي از ايران، بهترين پاسخ به اين تصويرسازيهاي منفي است؛ تجربهاي كه بر مهماننوازي، امنيت و غناي فرهنگي ايران استوار است. نقش نخبگان فرهنگي يونان در انتقال تصوير واقعي ايران، يكي از محورهاي اصلي اين گفتوگو بود؛ چرا كه بهگفته وزير، «اراده ملتها مهمتر از اراده دولتهاست.»
تمدن در برابر آشوب؛ سخنرانياي فراتر از ديپلماسي
اوج اين سفر، سخنراني سيدرضا صالحياميري در نشست رسمي «مجمع تمدنهاي باستاني» بود؛ سخنرانياي كه به جاي كليگوييهاي مرسوم، با تحليلي عميق از وضعيت جهان معاصر آغاز شد. او آتن را «كانون زايش فلسفه و زيبايي» خواند و با اشاره به پيوند تاريخي حكمت يوناني و خرد ايراني - اسلامي، از افلاطون و ارسطو تا سهروردي و مولوي تاكيد كرد كه جهان امروز بيش از هر زمان به اخلاق، خرد و مسووليت تمدني نياز دارد. وزير ميراث فرهنگي، تهديدهاي نوين عليه ميراثفرهنگي - از قاچاق سازمانيافته و تغييرات اقليمي گرفته تا جعل ديجيتال و سوءاستفاده از هوش مصنوعي - را برشمرد و مخاصمات مسلحانه را «ويرانگرترين خطر» دانست؛ جنگهايي كه نهتنها بناها، بلكه حافظه جمعي ملتها را هدف ميگيرند. اشاره او به حمله اخير رژيم اشغالگر قدس به خاك ايران، در همين چارچوب معنا يافت؛ هشداري درباره آسيبپذيري ميراثفرهنگي در بحرانهاي نظامي.
پيشنهادي براي آينده؛ دانشگاهها در خط مقدم تمدن
در مهمترين بخش اين سخنراني، صالحياميري پيشنهاد رسمي ايران براي تشكيل «شوراي همكاري دانشگاههاي تمدنهاي باستاني» را مطرح كرد؛ نهادي كه قرار است بازوي پژوهشي مجمع باشد و بر تحليل اثرات تغييرات اقليمي، مخاصمات و تدوين استانداردهاي مشترك تمركز كند. انتخاب دانشگاه جنديشاپور - به عنوان قديميترين دانشگاه جهان و همزمان با ۱۷۵۰اُمين سال تأسيس آن - به عنوان محور اين ابتكار، پيامي روشن داشت: ايران نهتنها حافظ تاريخ، بلكه كنشگر فعال آينده است.
بازگشت تمدن به سياست
سفر وزير ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايعدستي به آتن، بازنمايي راهبردي بود كه ميكوشد تمدن را دوباره به مركز سياست جهاني بازگرداند؛ راهبردي كه فرهنگ را نه ابزار حاشيهاي، بلكه بنيان گفتوگو، صلح و همكاري ميداند. از آكروپوليس تا پرسپوليس، يك پيام مشترك شنيده شد: جهان بدون تكيه بر خرد تمدني، راهي به سوي آيندهاي پايدار نخواهد داشت. ايران با تكيه بر ميراث غني خود ميكوشد در اين مسير، بازيگري فعال و اثرگذار باشد.