فعاليت پيامرسانهاي خارجي مشروط به تاييد «هيات نظارت»
همچنان مساله‌اي به نام فيلترينگ
مساله فيلترينگ تلگرام و برخي ديگر از شبكه‌هاي اجتماعي هنوز هم موضوع داغ مردم و مسوولان است. در حالي كه مردم و برخي مسوولان مصرانه معتقدند فيلترينگ تلگرام با توفيق همراه نبود. و وقت آن رسيده تا به جاي حذف صورت مساله و فيلتر كردن تلگرام، با تقويت پيامرسانهاي داخلي ميدان رقابت را گسترده و دست مردم را براي انتخاب باز بگذارند، برخي مسوولان گام‌هاي جديدي در راستاي گسترش فيلترينگ برمي‌دارند. كارشناسان استفاده از ظرفيت‌هاي پيام‌رسان‌ها را فرصتي براي بيان نظرات و تبادل اطلاعاتي مي‌دانند كه با حذف و فيلتر شبكه‌هاي اجتماعي به سادگي از دست مي‌رود. افرادي مانند سردار جلالي، رييس سازمان پدافند معتقدند كه شبكه‌هاي اجتماعي مانند فيسبوك و تلگرام مي‌توانند معادلات اجتماعي را بر هم بزنند چيزي كه اسدالله بادامچيان، نايب‌رييس شوراي مركزي حزب موتلفه اسلامي كه تازگي فعاليت خود را در توييتر آغاز كرده خيلي هم با آن موافق نيست. او معتقد است: «فضاي مجازي يك فرصت براي همه ارزش‌گراهاست. آنها مي‌توانند از طريق شبكه مجازي حرف خود را منتشر و ابتذال غرب و دروغ‌سازي‌ها را آشكاركنند. فضاي مجازي، فرصت بسيار خوبي است براي پاسخگويي به شايعات و ابهامات و روشنگري در گسترش اطلاعات ملت.» او همچنين درباره استفاده مسوولان از توييتر برخلاف فيلتر بودن اين شبكه اجتماعي گفت: «مشاهده مي‌كنيد كه مسوولان به ويژه مسوولان اجرايي كه مجري قوانين هستند از اين ابزار استفاده مي‌كنند. مقررات و قوانين بايد قابليت اجراي همگاني داشته باشند. منع‌ها براي زشتي‌ها و بدي‌ها و زيان‌آورهاست. والا تبيين شعار پندار و گفتار و كردار نيك، يا شعار المسلمون كلهم اخوه كه برادري و برابري را فرياد مي‌كند، هدايايي است براي مردم خسته از بي‌فرهنگي‌ها و تبعيض‌ها و ستمگري‌ها، كه‌اي كاش همه فضاهاي مجازي از اين زيبايي‌ها پر شود.»
شايعاتي درباره فيلترينگ اينستاگرام
با وجود اينكه تعداد بسيار زيادي از مسوولان كشور در شبكه‌هاي اجتماعي فيلتر شده مانند توييتر يا تلگرام حساب و اكانت دارند و مشغول فعاليت هستند اما برخي هنوز هم به جاي ارايه راه‌حل، مساله فيلترينگ شبكه‌هاي اجتماعي ديگري را مطرح مي‌كنند و اين‌بار نوبت به اينستاگرام رسيده است. محمد مصدق، معاون دادستاني كل كشور تيرماه سال جاري گفته است كه فيلتر اينستاگرام در دستور كار اين دادستاني قرار گرفته است. مصدق مي‌گفت كه عده‌اي به عنوان سلبريتي در فضاي مجازي فعاليت مي‌كنند و به بهانه كمك به افراد بي‌بضاعت اقدام به جمع‌آوري پول مي‌كنند كه منجر به كلاهبرداري‌هاي متعددي شده است؛ بنابراين دادستاني كل كشور به عنوان مدعي‌العموم به اين موضوع ورود كرده است. و حالا در جديدترين اظهارنظرها درباره فيلترينگ اينستاگرام روز گذشته ابوالحسن فيروزآبادي، دبير شوراي عالي فضاي مجازي در پاسخ به شايعات پيرامون فيلترينگ اينستاگرام و واتس‌آپ، به آخرين سند تصويب شده در شوراي عالي فضاي مجازي كه به موجب آن بايد هر پيام‌رسان خارجي كه قصد فعاليت در كشور را دارد مجوز بگيرد، اشاره كرد و گفت: «مجوز از طريق يك شركت كه نمايندگي حقوقي در ايران داشته باشد انجام شود. همچنين بانك‌هاي داده‌اي پيام رسانهاي خارجي بايد در داخل ايران باشد تا بتوانند در ايران فعاليت كنند.» پيش از اين معاونت مركز ملي فضاي مجازي هم اعلام كرده بود كه ايران هم قرار است مثل قوانين كشورهاي ديگر به تمامي پيام‌رسان‌هايي كه قصد فعاليت در داخل ايران را دارند مجوز اعطا كند. عباس آسوشه تاكيد كرد كه در صورت عدم دريافت اين مجوز با آنها برخورد و جلوي فعاليت‌شان گرفته خواهد شد. در همين راستا روز 28 آبان ماه، 95 نماينده مجلس طرحي را با عنوان «ساماندهي پيامرسانهاي اجتماعي» به هيات رييسه مجلس تحويل دادند. اين طرح بيشتر از طرف نمايندگان اصولگراي مجلس امضا شده و در ميان امضا‌كنندگان نام نمايندگاني مانند كريمي قدوسي، پژمانفر، نقوي حسيني، سالك، قاضي پور، لارگاني، محمود بهمني، چناراني، زاهدي، ابطحي، بروجردي، فولادگر، حاجي دليگاني و پورمختار به چشم مي‌خورد. طرح مذكور فعاليت پيامرسانهاي خارجي و داخلي را مشروط به تاييد هياتي به نام هيات نظارت كرده است. اين هيات به رياست رييس مركز ملي فضاي مجازي تشكيل مي‌شود. دولت سه نماينده (وزارت ارتباطات، ارشاد و اطلاعات) دارد و مجلس هم يك نماينده. يك عضو ديگر اين هيات، نماينده مديران پيامرسانهاي داخلي است و 7 عضو ديگر اين هيات 13 نفره يعني بيش از نيمي از آنها به دادستاني، صداوسيما، سازمان تبليغات، ناجا، سازمان پدافند غيرعامل و حوزه علميه تعلق دارد. در واقع هر پيام‌رساني براي فعاليت در كشور بايد از صافي اين هيات بگذرد. هيات نظارت بايد براي بررسي صلاحيت متقاضي از مراجع ذي‌صلاح استعلام كند كه اين استعلام حداكثر يك ماه خواهد بود كه البته تا سه ماه قابل تمديد است. اگر پيام رساني مجوز اين هيات را نگيرد و در كشور فعاليت كند، وزارت ارتباطات كه خود صرفا يكي از 13 عضو اين هيات است، بايد آن را فيلتر كند. همچنين بر اساس اين طرح، راه‌اندازي پيامرسانهاي بدون مجوز شش ماه تا دو سال حبس دارد . مطرح شدن اين طرح در شرايطي كه به دليل وجود تحريم‌ها هيچ يك از پيام‌رسان‌ها خارجي توانايي مذاكره با ايران را ندارند، شائبه ارايه مجوز فيلترينگ بزرگ را قوي‌تر و احتمال فيلترينگ اينستاگرام و واتس‌آپ را جدي‌تر مي‌كند.
اينستاگرام هم بايد نماينده پاسخگو داشته باشد
ابوالحسن فيروزآبادي هم در توضيح مصوبه شوراي عالي فضاي مجازي درباره حمايت از پيامرسانهاي داخلي و مقررات فعاليت پيامرسانهاي خارجي گفت: «طبق اين سند پيامرسانهاي خارجي داراي بيش از يك ميليون كاربر بايد در كشور نماينده پاسخگو داشته باشند زيرا همچنان كه پيام‌رسان‌ها در اروپا حق ندارند اطلاعات مردم اروپا را خارج كنند در ايران هم نبايد اطلاعات اجتماعي، اقتصادي و خصوصي مردم را از كشور خارج كنند.» او به اين سوال كه اين تعريف شامل شبكه‌هاي اجتماعي هم مي‌شود، پاسخ داد: «تعريف پيام رسان در اين سند شامل شبكه‌هاي اجتماعي است.» دبير شوراي عالي فضاي مجازي در پاسخ به اين سوال كه آيا با اين تعريف فعاليت اينستاگرام در كشور غيرقانوني است، گفت: «سياست را توضيح دادم اينكه اجرا در چه مرحله‌اي باشد، متفاوت است اما طبق اين سند اينستاگرام در داخل كشور نماينده پاسخگو داشته باشد و اطلاعات شهروندان را خارج نكند.» مساله فيلترينگ اينستاگرام در حالتي مطرح مي‌شود كه مسوولان هنوز نتوانسته‌اند مشكلات فيلترينگ تلگرام را حل كنند. در حالي كه زماني كه بحث فيلترينگ تلگرام مطرح شد، بحث رونق گرفتن كسب و كار پيامرسانهاي داخلي مطرح بود و مسوولان دليل عمده‌شان براي فيلترينگ تلگرام را حمايت از پيامرسانهاي داخلي مطرح كردند. نكته‌اي كه البته بارها از طرف مسوولان رد شده است و فيروزآبادي درباره آن گفت: «برخلاف نظرات برخي كارشناسان و مديران پيامرسانهاي بومي اصلا معتقد نيستم كه هاتگرام و تلگرام طلايي موجب عدم پيشرفت پيامرسانهاي داخلي شده‌اند و مشكلات را از جاي ديگري مي‌بينم.» او با اشاره به انتقاد برخي از مديران پيام‌رسان‌ها ادامه داد: «آنها معتقدند بايد قابليت ساير پيام‌رسان‌ها را محدود كنيم تا بتوانند پيشرفت كنند در حالي كه اين مدل‌هاي بومي هنوز نتوانستند وسعت پوشش جمعيتي كل كشور را داشته باشند.» پيام‌رسان‌هايي كه با وجود حمايت‌هاي همه‌جانبه دولتي هم نتوانستند پاسخگوي نياز كاربران باشند و بعد از مدتي با افت شديد مخاطب و شكست مواجه شدند. نمايندگان مجلس اما طرحي به نام «حمايت از پيامرسانهاي داخلي» را مطرح كردند. روز گذشته نمايندگان مجلس با يك فوريت طرح اصلاح قانون برنامه ششم درباره حمايت از پيام رسانهاي داخلي مخالفت كردند و قرار شد بدون فوريت به اين موضوع رسيدگي شود.
هاتگرام و تلگرام طلايي مسدود نمي‌شوند
در اين ميان دو پيام‌رسان داخلي هاتگرام و تلگرام طلايي اما توانستند بازي را به نحو ديگري پيش ببرند. اين پيام‌رسان‌ها كه با استفاده از سرورهاي تلگرام فعاليت مي‌كنند، تنها پوسته‌اي متفاوت از تلگرام داشتند و بدون نياز به فيلترشكن براي مخاطبان شرايط استفاده از تلگرام با ويژگي‌هاي بيشتر ديگري را فراهم مي‌كردند. مدت‌هاست كه بحث مسدود شدن اين پيام‌رسان‌ها به دليل استفاده از سرورهاي تلگرام مطرح مي‌شود. تا جايي كه قرار شد اگر اين دو پيام‌رسان نتوانند بطور مستقل از تلگرام فعاليت كنند، تا پايان آذرماه مسدود شوند. اما فيروزآبادي، دبير شوراي عالي فضاي مجازي كه شنبه دهم آذرماه در حاشيه نخستين همايش فعالان فضاي مجازي بسيج در جمع خبرنگاران اعلام كرده بود كه وضعيت هاتگرام و تلگرام طلايي بايد تا آخر آذر ماه مشخص شود و اگر نتوانند از تلگرام مستقل شوند، سرويس‌شان قطع خواهد شد، روز گذشته گفت كه هاتگرام و تلگرام طلايي تا پايان آذر مسدود نمي‌شوند بلكه بايد بتوانند مستقل از تلگرام به فعاليت خود ادامه دهند. پاسخي كه شائبه فيلترينگ هاتگرام و تلگرام طلايي را بطور كامل رد مي‌كند و نشان مي‌دهد كه اين دو پيام‌رسان تا زماني كه بخواهند مي‌توانند از سرورهاي تلگرام استفاده كنند. فيروزآبادي درباره فعاليت هاتگرام و تلگرام طلايي گفت: «معتقديم پلتفرم‌هاي اطلاعاتي، رسانهاي، بهداشتي، آموزشي، تجاري و پولي و بانكي بايد در كشور بومي شوند. پلتفرم رسانهاي كه شامل پيام‌رسان هم مي‌شود اكنون در كشور 50 ميليون كاربر دارد و اميدواريم تا سال آينده در زمينه بومي‌سازي اين پلتفرم به نتايج خوبي دست پيدا كنيم.» دبير شوراي عالي فضاي مجازي درباره جداسازي هاتگرام و تلگرام طلايي از تلگرام توضيح داد: «بناي ما اين است كه در كشور بخش بزرگي از جامعه از پلتفرم‌هاي ملي و بومي استفاده كنند؛ در رسانه هم اعتقادمان اين است كه مردم بايد نيازهاي پيام‌رساني خود را چه در حوزه رسانه و چه ارتباطات اجتماعي و اقتصادي از طريق پلتفرم‌هاي داخلي انجام دهند. در سياستي كه اتخاذ شد شوراي عالي فضاي مجازي سندي براي تقويت پيامرسانهاي داخلي تصويب كرد. در دوران گذار براي اينكه به اين سمت برويم كه اين پيام‌رسان‌ها بخش بزرگ جامعه را در اختيار بگيرد مهلتي به دو پيام‌رسان واسط داديم كه در اين دوران به خودكفايي برسند. قرار بوده تا آخر آذر اين اتفاق بيفتد و اميدوارم آنها به خودكفايي برسند و ما ديگر سياست حمايتي خود را از آنها قطع خواهيم كرد. پس از اين تاريخ هم اين دو پيام‌رسان مسدود نمي‌شوند اما بايد بتوانند مستقل از تلگرام به فعاليت خود ادامه دهند.»