مرگ دختر افغان نيازمند پيوند كبد
توضيح مسوولان دانشگاه
علوم پزشكي و بيمارستان نمازي شيراز را هم بخوانيد
اعتماد| دختر 12 ساله افغان نيازمند پيوند كبد، در بيمارستان نمازي شيراز فوت كرد. اين خبر، روز گذشته در شبكه‌هاي اجتماعي و خبرگزاري‌ها منتشر شد و واكنش‌هاي فراواني درهمدردي با خانواده اين كودك برانگيخت اما مسوولان دانشگاه علوم پزشكي شيراز هم ضمن تكذيب شايعات «فوت بر اثر ممانعت از پيوند به دليل غيرايراني بودن متوفي» درباره علت فوت اين كودك توضيحاتي به رسانه‌ها ارايه دادند.
فوت به دليل شدت بيماري
باشگاه خبرنگاران جوان، روز گذشته نوشت: «لطيفه، دختر 12 ساله مهاجر افغانستاني كه به علت نياز به عمل پيوند كبد در بيمارستان نمازي شيراز بستري بود، به دليل ممنوع بودن عمل پيوند براي اتباع غيرمجاز در ايران، درگذشت. اين دخترك افغانستاني مدتي دچار مشكل كبد شده بود و بايد از پدرش به او عمل پيوند صورت مي‌گرفت. اما پدرش مي‌گويد كه پزشكان بيمارستان نمازي شيراز به دليل غيرمجاز بودن لطيفه و خانوادهاش از اين عمل سرباز زدند.»
پدر لطيفه در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان تعريف كرده كه تقريبا دو هفته است دخترش در بيمارستان نمازي شيراز بستري بوده تا امروز (روز گذشته) شاهد مرگ دختر 12 ساله‌اش شده است. «دخترم با پاي خودش وارد بيمارستان شد و اكنون حتي جنازه بي‌جانش را هم تحويلم نمي‌دهند و مي‌گويند بايد 17 ميليون تومان به حساب بيمارستان واريز كنيد تا جسد دخترت را تحويل دهيم. مسوولان بيمارستان، غيرمجاز بودن خانواده، عدم تمكن مالي و نبود تخت خالي براي عمل را مانع عمل دختر من عنوان كرده‌اند.»
اما در مقابل اظهارات پدر اين كودك، سلامت آنلاين هم گزارش داد كه علي بهادر، معاون درمان دانشگاه علوم پزشكي شيراز در توضيح جزييات پرونده پزشكي اين كودك افغان گفته است: «ايشان مبتلا به سيروز كبدي بوده و كبدش از كار افتاده بود و با حال بسيار بد و وضعيت اضطراري به بيمارستان مراجعه كرده بود.براي كودكان دو نوع پيوند موجود است؛ پيوند زنده به زنده و پيوند از جسد. معمولا در كودكان پيوند زنده از زنده انجام مي‌شود اما در اين كودك به دليل شرايط حادي كه داشت اين عمل امكان‌پذير نبود و شرايط پدر و مادر و زمان، اجازه اين عمل را به ما نداد. در مورد پيوند زنده به زنده بايد آزمايشات گوناگون انجام مي‌شد تا مشخص شود كه براي پيوند مناسب است اما زمان، ما را در اين مورد ياري نكرد . بايد سطح هوشياري وي بالا مي‌آمد تا مناسب پيوند شود. اگر شرايط بيمار به گونه‌اي بود كه مي‌شد پيوند زنده به زنده را انجام داد حتما اين كار بدون توجه به هزينه انجام مي‌شد اما حال بيمار اصلا مساعد انجام اين عمل نبود. در مورد پيوند از جسد نيز دست ما بسته بود چرا كه اين اقدام در كشورمان غيرقانوني است. اگر امكان داشت كه ما مي‌توانستيم از جسد اتباع ايراني به اتباع خارجي پيوند بزنيم حتما اين كار را انجام مي‌داديم اما اين اقدام در كشورمان مانند ساير كشورها غيرقانوني است. ضمن اينكه هميشه هم كبد براي انجام پيوند موجود نيست.»
حشمت‌الله مصلحي، عضو تيم پيوند اعضاي دانشگاه علوم پزشكي شيراز هم در گفت‌وگو با مهر درباره علت فوت اين كودك گفت: «اين نوجوان به دليل مشكلات كبد در تاريخ ۱۸ مرداد ماه به بيمارستان نمازي مراجعه كرد و بستري شد و تمامي خدمات در بالاترين سطح ممكن به اين نوجوان افغاني ارايه شد اما سرعت اين بيماري به گونه‌اي بود كه باعث فوت شد. تمامي خدمات براي اين بيمار به طور رايگان انجام شد.هيچ‌گونه كوتاهي و كم‌كاري براي پيوند وجود نداشته و غيرايراني بودن اين بيمار به هيچ عنوان باعث نشد كه در خدمات‌رساني كم كاري داشته باشيم.»
ايسنا هم گزارش داد كه سامان نيك اقباليان، عضو تيم پيوند بيمارستان نمازي در توضيح دقيق‌تر درباره جزييات بستري و فوت اين كودك 12 ساله گفته است: «لطيفه رحماني، هجدهم مرداد با تشخيص بيماري «ويلسون» (Wilson) و سيروز كبدي، از دزفول به بيمارستان نمازي منتقل و همان روز در بخش گوارش كودكان بستري شد و با توجه به شرايط بيماري، به صورت همزمان درمان‌هاي دارويي و بررسي‌هاي پزشكي براي انجام پيوند كبد، براي وي انجام شد. در اين مدت، تمام اقدامات مورد نياز براي بيمار انجام شده و در ادامه روند درماني، به علت بدتر شدن وضعيت لطيفه، به سرعت به بخش ICU كودكان منتقل شد. در مدت بستري، بيمار چندين بار توسط گروه پيوند، هم در بخش گوارش كودكان و هم در بخش ICU معاينه شده كه از نظر پزشك معالج، به هيچ عنوان امكان پيوند وجود نداشت و 28 مرداد، به دليل افت بيشتر فشارخون، بيمار دچار ايست قلبي شده و جان خود را از دست داد. با توجه به سير سريع و شدت بيماري، شرايط لازم پزشكي پيوند كبد از بستگان درجه يك لطيفه براي او فراهم نبود.»
محمدرضا ادراكي، سرپرست بيمارستان نمازي شيراز هم اقامت غيررسمي بيمار در ايران و نداشتن دفترچه بيمه را مورد تاييد قرار داد اما گفت: «هزينه‌هاي درماني لطيفه، حدود 17 ميليون تومان برآورد شده اما ظهر امروز (سي‌ام مرداد) پس از پيگيري مددكاري بيمارستان براي ترخيص جسد، هزينه‌هاي بيمارستان رايگان و جسد به خانواده رحماني تحويل داده شد.»
پيوند عضو به اتباع خارجي ممنوع است
23 مرداد ۱۳۹۳ با مصوبه شوراي عالي پيوند اعضا، جراحي پيوند اعضاي بدن به اتباع غيرايراني در هر شرايطي در ايران ممنوع شد. علت شتاب اعضاي اين شورا در تصويب اين قانون هم تخلف يكي از بيمارستان‌هاي تهران براي انجام عمل پيوند دو بيمار تبعه عربستان بود. تخلفي كه پس از افشا، از فعاليت يك شبكه دلالي براي پيوند عضو اتباع غيرايراني در كشور پرده برداشت و چنان دامنه گسترده‌اي پيدا كرد كه وزارت اطلاعات وارد عمل شد و پرونده پزشك متخلف به قوه قضاييه رفت و راي بر محروميت دايم وي از طبابت صادر شد.
پيش از اين مصوبه، اتباع غيرايراني امكان انجام پيوند عضو از يك فرد با مليت مشترك را داشتند و هزينه سفر و اقامت يك تبعه مهمان اهدا‌كننده عضو، همچنان در مقابل هزينه خدمات جراحي پيوند در ايران و در مقايسه با هزينه مشابه در ساير كشورها بسيار ارزان‌تر بود. اما پس از اين مصوبه، پيوند عضو به اتباع خارجي در تمام بيمارستان‌هاي دولتي و خصوصي ممنوع شد. كتايون نجفي‌زاده، رييس اداره پيوند و بيماري‌هاي خاص وزارت بهداشت، سال 93 و پس از مصوبه شوراي عالي پيوند اعضا براي اتباع غيرايراني در توضيح اين ممنوعيت گفته بود: «افرادي كه از كشورهاي منطقه به‌ويژه از كشورهاي عربي وارد ايران مي‌شدند، شناسنامه جعلي، كارت ملي و دفترچه جعلي ايراني مي‌گرفتند و به عنوان يك ايراني اهل جنوب گيرنده كليه معرفي مي‌شدند و كليه دريافت مي‌كردند. اعضاي شوراي عالي پيوند اعضا در وزارت بهداشت، در مصوبه‌اي پيوند اعضاي بدن به اتباع غيرايراني را در ايران ممنوع كردند تا اين تقلب‌ها انجام نشود.شوراي عالي پيوند به اين اتفاق‌نظر رسيد كه به طور كل پيوند اتباع خارجي در ايران ممنوع شود و حتي هيچ تبعه خارجي اجازه نداشته باشد تا از هم‌تبعه خودش نيز در ايران پيوند اعضا شود.»
اما با وجود اين مصوبه و در حالي كه تعداد افغان‌هاي مقيم ايران – مهاجران قانوني و غيرقانوني – بيش از سه ميليون نفر برآورد شده، سيدحسن قاضي‌زاده هاشمي، وزير بهداشت، سال گذشته در پاسخ به تسنيم عنوان كرد كه در شرايط محدودي، امكان انجام پيوند عضو براي اين گروه از اتباع فراهم مي‌شود: «طبق شرايطي اين كار بايد صورت پذيرد از جمله اينكه اتباع افغانستاني كه در ايران ازدواج مي‌كنند يا اينكه به صورت قانوني در ايران در حال زندگي هستند.»
ممنوعيت پيوند اتباع بيگانه در ايران ناشي از دلايل متعدد است. دكتر سيد محمد كاظميني؛ دبير شوراي عالي پيوند اعضاي وزارت بهداشت در پاسخ به «اعتماد» به جمله‌اي كوتاه درباره علت اين ممنوعيت اكتفا مي‌كند: «از جمله دلايل اين ممنوعيت دلايل فرهنگي و اخلاقي است ضمن آنكه قرار است با اين ممنوعيت، وضعيت پيوند عضو در ايران بهبود پيدا كند.»
كمبود اعضاي پيوندي، آمار بالاي از دست رفتن فرصت‌هاي پيوند از مرگ مغزي به علت ضعف نظام ثبت و ارجاع و انتقال عضو، تعداد قابل‌توجه نيازمندان پيوند عضو در فهرست انتظار و ناكافي بودن شاخص رضايت به اهداي عضو از مرگ مغزي در مقابل بالا بودن آمار مرگ مغزي در ايران از مهم‌ترين دلايلي است كه ممنوعيت پيوند براي اتباع بيگانه را توجيه‌پذير مي‌كند. با وجود آنكه هفته گذشته هم معاون اول رييس‌جمهوري، مصوبه رايگان شدن تمام خدمات جراحي پيوند عضو را به سازمان‌هاي بيمه‌گر ابلاغ كرد اما از دست رفتن فرصت‌هاي پيوند همچنان مهم‌ترين مشكل در مسير احياي دوباره زندگي براي 25 هزار بيمار نيازمند پيوند ايراني است چنان‌كه نجفي‌زاده هم سال 93 در ابراز نگراني از وضعيت موجود گفته بود: «متاسفانه آمار مرگ مغزي افراد در كشور بالاست و هر سال ۵ الي ۸ هزار نفر در كشور مرگ‌مغزي مي‌شوند كه طبق آمار جهاني ۵۰ درصد آنها بايد به اهداي عضو برسند در حالي كه اين رقم فقط 665 مورد است. هر فرد مرگ مغزي شده ۷ ارگان دارد كه مي‌تواند آن را به ديگران اهدا كند ولي متاسفانه روزانه 7 تا 10 نفر از بيماران در ليست انتظار پيوند اعضا فوت مي‌كنند. تعداد بيماران دياليزي در كشور 23 هزار و 200 نفر است اما سالانه بين 2 هزار و 700 تا 3 هزار پيوند كليه در كشور انجام مي‌شود درحالي كه افزايش تعداد بيماران دياليزي در هر سال حدود 4 هزار نفر است، يعني سالانه 5/8 درصد بر تعداد بيماران دياليزي افزوده مي‌شود و متاسفانه سالانه حدود 10 درصد بيماران دياليزي از دنيا مي‌روند.»