سخنراني مفيد
كوروش احمدي
نشست شوراي امنيت در مورد ايران و برجام كه چهارشنبه گذشته برگزار شد، ششمين نشست در نوع خود بود كه از ژوئن 2016 تاكنون هر شش ماه يك‌بار برگزار شده است. اين نشست‌ها در ارتباط با اجراي قطعنامه 2231 شامل محدوديت‌هاي اعمال شده عليه ايران در ضميمه B اين قطعنامه و نيز اجراي برجام است. محدوديت مذكور شامل محدوديت در خريد و فروش اقلام و خدمات در حوزه هسته‌اي، موشكي و هفت رده تسليحات نظامي است. در اين ضميمه از دبيركل خواسته شده كه هر شش ماه يك‌بار «در مورد اجراي مفاد اين ضميمه» به شوراي امنيت گزارش دهد. نكات قابل توجه در مورد متن و حواشي اين نشست به شرح زير است:
1- تمركز اين نشست‌ها در حالي عملا تنها بر محدوديت‌هاي مندرج در ضميمه B قطعنامه عليه ايران بوده كه رييس شوراي امنيت نيز در يادداشتي كه به تاريخ 16 ژانويه 2016 و در ارتباط با ايجاد ترتيبات لازم براي اجراي قطعنامه 2231 صادر كرد، بر اجراي اين قطعنامه در كليت آن تاكيد كرد. اما با وجود اعتراضات مستمر ايران طي سه سال گذشته...
گزارش دبيركل هميشه راجع به اجراي مفاد ضميمه B بوده است. البته در برخي از گزارش‌هاي دبيركل، از جمله گزارش اول، ايران توانست مواردي در مورد نقض يا عدم اجراي پيوست A قطعنامه، يعني برجام، را نيز در گزارش دبيركل بگنجاند.
2- دبيركل در گزارش جديد خود كه در جلسه شورا نيز ارايه شد، از خروج امريكا از برجام اظهار تاسف كرد و اين اقدام را نافي اهداف برجام و قطعنامه 2231 توصيف و يادآوري كرد كه با وجود چالش‌هاي ناشي از اين امر از اينكه آژانس بين‌المللي انرژي هسته‌اي پايبندي ايران به برجام را مستمرا تاييد كرده، ايران به تعهدات خود مطابق برجام پايبند بوده و بقيه اعضاي برجام و جامعه بين‌المللي به آن متعهد‌ند، استقبال مي‌كند. طرح اين موضوعات در نشست شورا در حالي كه وزير خارجه امريكا در جلسه حضور داشت، حائز اهميت بود.
3- در گزارش دبيركل اتهاماتي در ارتباط با نقض محدوديت‌هاي مندرج در ضميمه B قطعنامه نيز مطرح شده و از جمله از شواهدي مبني بر ارسال موشك‌هاي هدايت شونده ضدتانك به يمن كه در سال‌هاي 2016 و 2017 توليد شده‌اند و بررسي يك موشك زمين به هوا توسط كارشناسان سازمان ملل سخن رفته و ادعا شده كه «به نظر مي‌رسد» اين موشك مشابه موشك‌هاي ساخت ايران است. در اين حوزه دبيركل همچنين از ادعاي عربستان مبني بر ايراني بودن موشك‌هاي شليك شده به عربستان و ادعاي امارات در مورد عمليات دو پهپاد در يمن خبر داده و اظهار كرده كه شباهت‌هايي بين اين موشك‌ها و پهپادها با انواع ايراني آنها وجود دارد، اما بررسي‌ها هنوز تكميل نشده است و در برخي موارد هنوز مشخص نيست اين اقلام قبل يا بعد از تصويب قطعنامه 2216 در مورد تحريم تسليحاتي يمن ارسال شده‌اند. در اين گزارش همچنين از ادعاي امريكا مبني بر توقيف يك كشتي حامل 2500 مسلسل به مقصد يمن از مبدا ايران خبر داده شده است. ويژگي همه اين اتهامات اين است كه اسناد مربوطه همگي از سوي دشمنان ايران به سازمان ملل ارايه شده‌اند. گزارش همچنين حاوي ادعاهايي عليه ايران در مورد آزمايش موشكي است. لازم به ذكر است كه سازمان ملل از ساز و كار قطعنامه 2216 در مورد تحريم تسليحاتي يمن استفاده و نتايج آن را در چارچوب قطعنامه 2231 كه فاقد سازوكار مشابهي است، گزارش مي‌كند. ايجاد ارتباط بين اين دو قطعنامه بر عليه ايران حائز اهميت است و يك‌بار پيش‌نويس قطعنامه‌اي عليه ايران كه حاصل اين امر بود در فوريه گذشته با وتوي روسيه ناكام ماند.
4- در مورد بخش هسته‌اي، دبيركل از دريافت 42 درخواست فروش اقلام هسته‌اي به ايران طي سه سال گذشته (از جمله 5 درخواست طي شش ماه گذشته) خبر داده و اضافه كرده كه تاكنون 28 درخواست توسط شورا تصويب شده است. در اين بخش از گزارش همچنين به ادعاي امارات در مورد توقيف دو محموله اقلام دو منظوره كه در حال انتقال به ايران بوده‌اند، اشاره شده است. ادعاي ديگر امريكا مبني بر ارسال دو محموله آلومينيوم الوي و فيبر كربني به ايران كه به ادعاي امريكا بايد قبل از ارسال مجوز شورا را دريافت مي‌كرده‌اند، بوده است.
5- ويژگي نشست اخير شوراي امنيت حضور پمپئو، وزير خارجه امريكا، در آن بود. اين در حالي بود كه بقيه اعضاي شورا حداكثر در سطح سفير در آن حضور داشتند. به‌علاوه، پمپئو تا به آخر در جلسه باقي ماند و سخنراني نماينده ايران را نيز شنيد. چنين حضور غيرمتعارفي، با وجود تكراري بودن اتهامات بي‌اساس او كه بر سياست ايران در خاورميانه متمركز بود، تنها توانست يك هدف داشته باشد و آن اينكه بر جديت و عزم دولت ترامپ در مورد ايران تاكيد كند. با اين حال اين‌بار نيز پمپئو در مخالفت با برجام كاملا تنها بود. در ارتباط با درخواست از شورا براي منع آزمايش موشكي توسط ايران، چين و روسيه از قبل نشان داده بودند كه با امريكا همراه نيستند؛ اما چند كشور اروپايي در ابراز نگراني راجع به برنامه موشكي ايران با پمپئو همراهي كردند. هنوز روشن نيست واكنش اعضاي شورا به درخواست پمپئو براي عدم لغو محدوديت‌هاي تسليحاتي عليه ايران در 2020 چه خواهد بود
6- ويژگي ديگر اين نشست شورا حضور و سخنراني آقاي آل‌حبيب، كاردار ايران، بود. ايران تاكنون در 5 نشست پيشين شركت نكرده بود. بي‌ترديد، حضور ايران در اين نشست و نشست‌هاي مشابه اقدامي بجا و شايسته است. نگارنده هيچگاه به دلايل مطروحه، عدم حضور در اين قبيل نشست‌ها را صحيح نمي‌دانستم. ما از اين طريق مي‌توانيم نقطه نظرات خود را اعلام و آنها را به گوش مخاطبان اين گونه نشست‌ها و نمايندگان رسانه‌هاي بين‌المللي كه آنها را پوشش مي‌دهند، برسانيم. مرور رسانه‌هاي بين‌المللي نشان داد كه نظرات ايران نيز انعكاس خوبي به موازات نظرات ديگران داشته است.