حديث روشني
مذاكره‌كنندگان امريكا و چين روز يكشنبه بر سر چارچوبي به عنوان مقدمه ديدار پيش‌ِ روي دونالد ترامپ و شي جين‌پينگ در هفته جاري به توافق رسيدند؛ توافقي كه به باور ناظران مي‌تواند نشانه‌اي از احتمال تمديد آتش‌بس در جنگ تجاري ميان دو كشور باشد.
بنا بر گزارش‌ها، مذاكرات در آسمانخراش «مردكا ۱۱۸» برگزار شد، اين در حالي است كه ترامپ با رهبران كشورهاي جنوب شرق آسيا در مكاني نزديك محل گفت‌وگوها ديدار داشت و مجموعه‌اي از توافق‌هاي چارچوبي تجاري را به امضا رساند تا تجارت امريكا را از وابستگي به چين دور كند!
«هي» مقام عالي اقتصادي چين رياست هيات چيني را برعهده داشت و «ليائو مين» معاون وزير دارايي چين نيز در اين هيات حضور داشت. «جميسون گرير» نماينده تجاري امريكا نيز به همراه «اسكات بسنت» وزير خزانه‌داري امريكا به عنوان نمايندگان هيات امريكايي در اين مذاكرات حضور داشتند. وزير خزانه‌داري امريكا، بعد از پايان رايزني‌ها و در تشريح نتايج آن گفت: «مي‌توانم اين گفت‌وگوها را سازنده، جامع، عميق و در جهت ايجاد زمينه‌اي مثبت براي ديدار سران توصيف كنم.»
بسنت در پاسخ به اين پرسش كه آيا دو كشور آتش‌بس تجاري را كه قرار است در ۱۰ نوامبر منقضي شود، تمديد خواهند كرد، پاسخي مثبت داد؛ با اين حال، او تاكيد كرد تصميم نهايي در اين باره برعهده شخص دونالد ترامپ خواهد بود. به گفته وزير خزانه‌داري ايالات‌متحده، تيم‌هاي مذاكره‌كننده همچنين درباره خريد كالاهاي كشاورزي ازسوي چين نيز رايزني‌هايي داشته‌اند و اكنون نيز منتظر تاييد نهايي دو رهبر در اين بخش از توافق هستند.
گفتني است ترامپ پيش‌تر تاكيد كرده بود كه انتظار دارد چين خريد دانه سويا از كشاورزان امريكايي را از سر بگيرد. همزمان اما «لي» نماينده تجاري چين و كسي كه «بسنت» او را «ناآرام» توصيف كرده، مذاكرات را فشرده و موضع امريكا را سختگيرانه خواند، اما پيشرفت‌هاي حاصله در گفت‌وگوها را ستود.
او همچنين گفت كه هر دو طرف نتايج مذاكرات را پيش از برگزاري اجلاس برنامه‌ريزي‌شده ترامپ و شي در روز پنجشنبه به رهبران خود گزارش خواهند داد.
نشست رودرروي ترامپ و شي؛ سرنوشت تجارت و ژئوپليتيك
توافق مقدماتي ميان پكن و واشنگتن همزمان با آغاز سفر آسيايي دونالد ترامپ به دست آمد؛ سفري كه نخستين حضور او در منطقه پس از بازگشت به كاخ سفيد به شمار مي‌رود و با امضاي مجموعه‌اي از توافق‌هاي تجاري و قراردادهاي مرتبط با مواد معدني حياتي همراه بود.
ترامپ صبح يكشنبه وارد مالزي شد تا در نشست سران اتحاديه كشورهاي جنوب شرق آسيا (آسه‌آن) در كوالالامپور شركت كند. او در نخستين برنامه رسمي خود رياست مراسم امضاي توافق آتش‌بس ميان كامبوج و تايلند را برعهده داشت؛ دو كشوري كه در تابستان امسال درگير مناقشه مرزي خونيني شده بودند. به گفته مقامات امريكايي، واشنگتن روز يكشنبه همچنين قراردادهاي تجاري و معدني مشابهي را با مالزي نهايي كرد. مالزي نخستين مقصد سفر يك هفته‌اي دونالد ترامپ به شرق آسياست؛ سفري كه پس از آن، او آن را به سوي ژاپن براي ديدار با نخست‌وزير جديد اين كشور و سپس به كره‌جنوبي براي برگزاري نشستي با شي جين‌پينگ همتاي چين ترك كرد. با اين همه اين سفر در‌حالي انجام شد كه تنش ميان واشنگتن و پكن اخيرا به طور چشمگيري افزايش يافته است. چين در ماه جاري ميلادي محدوديت‌هاي گسترده‌اي بر صادرات فلزات كمياب وضع كرد؛ اقدامي كه باعث شد ترامپ تهديد كند از اول نوامبر، صددرصد تعرفه اضافي بر كالاهاي چيني اعمال خواهد كرد، اقدامي كه به گواه تحليلگران مي‌تواند جرقه بازگشت به يك جنگ تجاري تمام‌عيار را بزند. اين سياست رييس‌جمهور امريكا به دليل تاثير مستقيم بر زنجيره تامين جهاني با انتقاد متحدان واشنگتن روبه‌رو شده است. در مقابل، اما مقامات چيني از اين تصميم دفاع كرده و ايالات‌متحده را متهم كرده‌اند كه با قرار دادن شركت‌هاي چيني در ليست سياه صادراتي، خود آغازگر محدوديت‌هاي تجاري بوده است. در عين حال و در اين ميان كشورهاي ديگر منطقه نيز با دقت سفر ترامپ را پيگيري مي‌كنند تا دريابند سياست دولت او درقبال منطقه هند-پاسيفيك چه مسيري را طي خواهد كرد. هر چند رييس‌جمهور امريكا در راستاي كاهش كسري تجاري، بر طيفي از كشورهاي آسيايي تعرفه‌هايي وضع كرده، اما تاكنون درباره راهبرد امنيتي و سياست خارجي خود در منطقه توضيح روشني نداده است.
تنش‌هاي ژئوپليتيك چين و امريكا؛ از تايوان تا قاچاق فنتانيل و جنگ اوكراين
به گزارش بلومبرگ و به ادعاي ناظران اكنون نيز سيگنال‌هاي مثبت از هر دو طرف مذاكره، با تحولات هفته‌هاي اخير تضادي آشكار دارد؛ زماني كه اعلام محدوديت‌هاي جديد صادراتي ازسوي پكن و تهديد ترامپ به وضع تعرفه‌هاي شديد متقابل، دو اقتصاد بزرگ جهان را در آستانه بازگشت به جنگ تجاري تمام‌عيار قرار داده بود. حال اما به نظر مي‌رسد نشانه‌هاي نزديك شدن به توافق، روحيه بازارها را نيز تقويت كرده است. ارزهاي حساس به ريسك مانند دلار استراليا و نيوزيلند در معاملات اوليه در برابر دلار امريكا رشد كردند و عملكرد بهتري نسبت به ديگر ارزهاي عمده داشتند، در حالي كه پناهگاه‌هاي امن ازجمله فرانك سوييس و ين ژاپن اندكي كاهش يافتند. بيت‌كوين نيز براي چهارمين روز متوالي افزايش يافت. با اين حال، شواهد حاكي از آن است كه بازارها همچنان با دقت جزييات توافق نهايي را رصد خواهند كرد، به ويژه پس از نزديك به يك سال تغييرات پرشتاب در سياست‌هاي تجاري و تعرفه‌اي ميان امريكا و چين.
گفتني است چين در ماه مارس تعرفه‌هاي تلافي‌جويانه‌اي بر كالاهاي كشاورزي امريكا وضع كرد و عملا درهاي بازار خود را به روي صادرات سويا از ايالات‌متحده پيش از آغاز برداشت محصول بست. پكن همچنين سال گذشته حدود ۱۳ ميليارد دلار سويا از امريكا خريداري كرد، يعني به ميزان فقط بيش از ۲۰درصد كل محصول براي خوراك دام و روغن خوراكي و اين موضوع كشاورزان روستايي را كه از پايه‌هاي سياسي كليدي ترامپ به شمار مي‌روند، متأثر كرد.
احتمالا اما مهم‌تر از واردات سويا، حل و فصل مناقشه امريكا با چين بر سر فلزات كمياب است؛ فلزاتي كه چين اوايل سال جاري در واكنش به اقدامات تجاري ترامپ، عرضه آنها را متوقف كرده بود.
هر چند جريان تامين اين مواد در چارچوب آتش‌بسي كه منجر به كاهش تعرفه‌ها از سطوح بيش از صددرصد شد، از سر گرفته شد، چين اين ماه محدوديت‌هاي صادراتي خود بر اين مواد را پس از افزايش تحريم‌هاي امريكا عليه شركت‌هاي چيني، گسترش داد. با اين همه ديدار ترامپ با شي جين‌پينگ در هفته جاري نخستين نشست رودرروي آنها پس از بازگشت رييس‌جمهور به كاخ سفيد خواهد بود.
رييس‌جمهور امريكا گفته است كه گفت‌وگوهاي مستقيم بهترين راه براي حل مسائل ازجمله تعرفه‌ها، محدوديت‌هاي صادراتي، خريد محصولات كشاورزي، قاچاق ماده مخدر «فنتانيل» و نقاط پر‌تنش ژئوپليتيكي مانند تايوان و جنگ اوكراين است.
تداوم ابهام راهبردي واشنگتن درباره تايوان
روز جمعه، يك مقام ارشد امريكايي به خبرنگاران گفت كه دولت ترامپ قصدي براي كنار گذاشتن سياست ديرينه «ابهام راهبردي» درباره احتمال مداخله نظامي واشنگتن در صورت حمله چين به تايوان ندارد. بر اساس گزارش وال استريت ژورنال ماه گذشته، شي جين‌پينگ خواستار آن شد كه دولت ترامپ به طور رسمي اعلام كند كه با استقلال تايوان «مخالف» است.
اين در‌حالي است كه ماركو روبيو، وزير خارجه امريكا كه ترامپ را در تور آسيايي همراهي مي‌كند، روز شنبه گفت كه دولت ترامپ براي دستيابي به توافق تجاري خوب با چين هيچ‌گونه مصالحه‌اي در زمينه امنيت تايوان نخواهد كرد.
روبيو همچنين مدعي شد: «فكر نمي‌كنم شاهد معامله‌اي باشيم كه در آن ما براي دستيابي به امتياز تجاري، حاضر شويم تايوان را ناديده بگيريم. هيچ‌كس چنين چيزي را در‌نظر ندارد.»
با اين حال و به ادعاي ناظران به نظر مي‌رسد تمركز ترامپ بر بازتنظيم روابط تجاري با پكن موجب خواهد شد تا تايوان نيزدر كانون توجه دو رهبر قرار بگيرد، بالاخص به اين دليل كه بسته‌اي طولاني‌مدت از كمك‌هاي نظامي به تايپه به تعويق افتاده، چراكه كاخ سفيد در حال آماده‌سازي زمينه براي ديدار ترامپ و شي است. واشنگتن همچنين توقف برنامه‌ريزي‌شده رييس‌جمهور تايوان در نيويورك در ماه آگوست را لغو كرد. هر چند تايوان موفق شد تعرفه‌هاي خود را از ۳۲درصد به سطح موقت ۲۰درصد كاهش دهد كه از هفتم آگوست اجرايي شد، اما اين نرخ هنوز بالاتر از ژاپن و كره‌جنوبي با ۱۵درصد و برخي از بزرگ‌ترين اقتصادهاي جنوب شرق آسيا با ۱۹درصد است. تايوان همچنين تحت فشار پنتاگون، تلاش كرده به امريكا نشان دهد كه قصد دارد بودجه دفاعي خود را افزايش دهد.
در ماه آگوست، تايوان بزرگ‌ترين بودجه نظامي خود را پيشنهاد كرد كه هدف آن رسيدن به ۳.۳۲درصد از توليد ناخالص داخلي براي سال آينده است.
لاي چينگ-ته، رييس‌جمهور اين كشور اعلام كرده اميدوار است اين رقم تا سال ۲۰۳۰ به ۵درصد برسد. تلاش‌هاي اخير تايوان شامل تعامل آشكارتر با هواداران ترامپ در جناح راست افراطي بوده است.
در همين ماه، «لاي» همچنين مصاحبه‌اي نادر با «باك سكستون» مفسر سياسي محافظه‌كار و ميزبان برنامه راديويي انجام داد و در آن به شدت از ترامپ ستايش كرد و از رويكردي مشابه برخي ديگر از رهبران جهان استفاده نمود كه براي جلب حمايت ترامپ، به جايزه صلح نوبل اشاره كرده بودند.
لاي همچنين گفت: «اگر ترامپ بتواند شي جين‌پينگ را متقاعد كند كه استفاده از زور عليه تايوان را براي هميشه كنار بگذارد، قطعا شايسته دريافت جايزه صلح نوبل خواهد بود.»
تغيير استراتژي دفاعي امريكا؛ تمركز بر نيمكره غربي
به نوشته وال استريت ژورنال، دولت نخست ترامپ تحت هدايت مقام‌هاي امنيت ملي قرار داشت كه رويكردي سختگيرانه نسبت به چين داشتند و بر لزوم آمادگي براي عصري جديد از رقابت قدرت‌هاي بزرگ تاكيد مي‌كردند. استراتژي دفاع ملي ۲۰۱۸، در دوره جيم متيس، وزير دفاع وقت، چين را قدرتي «اصلاح‌طلب» توصيف كرد كه درصدد سلطه بر غرب اقيانوس آرام است و مدعي بود كه امريكا در پاسخ، اتحادهاي خود را تقويت، اقتصادش را توسعه و نيروي نظامي موثرتري را به كار خواهد گرفت. اما حال نيز انتظار مي‌رود استراتژي دفاع ملي پيش روي «پيت هگست» وزير دفاع فعلي، بر حضور رو به گسترش نيروهاي امريكايي در نيمكره غربي تاكيد كند.
در همين رابطه «تاد هريسون» كارشناس بودجه دفاعي در موسسه امريكايي پژوهش‌هاي اقتصادي به وال استريت ژورنال گفت: «تغيير استراتژي كه امريكا درباره آن صحبت مي‌كند به نظر مي‌رسد نشان از عدم حضور بسياري از نيروهاي ايالات‌متحده در اقيانوس آرام باشد، چراكه ظاهرا اين نيروها قرار است به نيمكره غربي بازگردند و بيشتر روي كارتل‌هاي مواد مخدر تمركز خواهند كرد تا جمهوري خلق چين.»
اين در‌حالي است كه مقامات فعلي و پيشين پنتاگون تاكيد مي‌كنند كه بخش بزرگي از بودجه دفاعي همچنان به توسعه بمب‌افكن‌هاي جديد، موشك‌هاي دوربرد و پهپادهاي نيمه‌خودران اختصاص دارد تا توانايي‌هاي نظامي امريكا در غرب اقيانوس آرام تقويت شود. اكنون نيز بيش از ۲۸ هزار سرباز امريكايي در كره‌جنوبي مستقر هستند و نيروي هوايي امريكا همچنان ماموريت‌هاي بمب‌افكني به ژاپن و غرب اقيانوس آرام انجام مي‌دهد.
ترامپ روز دوشنبه اعلام كرد كه توافق دولت بايدن كه امريكا، استراليا و بريتانيا براي فروش زيردريايي‌هاي هسته‌اي به استراليا به امضا رسانده بودند، پس از بررسي پنتاگون همچنان بدون تغيير باقي مانده است. گروه نبرد ناوگان هواپيمابر امريكايي كه به كاراييب فرستاده مي‌شود، از مديترانه مي‌آيد و نه از اقيانوس آرام.
توازن ميان نگراني و انتظارات متحدان
فعل و انفعالات پكن و واشنگتن در شرايطي سرعت گرفته است كه دونالد ترامپ در دوره نخست رياست‌جمهوري خود جهان را متوجه اين موضوع كرده بود كه امريكا براي ورود به عصري جديد از رقابت‌هاي نظامي و اقتصادي فشرده با پكن آماده مي‌شود. اما حالا كه او در نخستين سفر خود به آسيا پس از بازگشت به كاخ سفيد عازم مالزي شده، توافق تجاري تازه با شي جين‌پينگ، رهبر چين به مهم‌ترين دستور كار ترامپ تبديل شده است؛ موضوعي كه در ميان متحدان امريكايي نيز نگراني‌هايي ايجاد كرده و آنها را مي‌ترساند كه اين معامله ممكن است به بهاي تهديد منافع آنها تمام شود. در همين راستا «كريگ سينگلتون» ديپلمات پيشين امريكا و مدير برنامه چين در بنياد دفاع از دموكراسي‌ها، به وال استريت ژورنال گفت: «متحدان آسيايي دچار تلاطم استراتژيك شده‌اند. دغدغه اصلي آنها اكنون اين است كه آيا صرف تمايل ترامپ مي‌تواند به يك توافق بزرگ با شي منجر شود، به ويژه توافقي كه تايوان را كنار بگذارد يا اهرم فشار متحدان را كاهش دهد.» در هر حال ترامپ ديدار صبح پنجشنبه خود با شي جين‌پينگ در كره‌جنوبي را مهم‌ترين آزمون سفر آسيايي خود دانسته است. در همين راستا «كورت كمپبل» كارشناس ارشد مسائل آسيايي و معاون پيشين وزارت خارجه در دولت بايدن، مي‌گويد ديدار پيش‌ِ روي ترامپ و شي جين‌پينگ در منطقه هم نگراني‌هايي را ايجاد كرده و هم انتظارهايي را به دنبال دارد.
كمپبل در ادامه گفت‌وگويش با وال استريت ژورنال تاكيد كرد: «متحدان آسيايي دوست دارند روابط بين امريكا و چين نه خيلي گرم باشد و نه خيلي سرد. آنها نگران سناريوهايي هستند كه در آن روابط ترامپ و شي به سمت رويارويي پيش برود يا منجر به شراكتي ميان واشنگتن و پكن شود كه تصميم‌گيري‌هاي پشت پرده و بدون مشورت با آنها انجام شود.»
به گفته كمپبل در دوران جنگ سرد زبان قدرت، وزن بمب‌هاي هسته‌اي بود، اما ترامپ و شي عصري جديد را آغاز كرده‌اند كه در آن مهارت‌هاي فناوري‌محور رقابت‌ها قرار دارد.