« اعتماد » در گفت‌وگو با ابوالقاسم دلفي بررسي می‌کند
پشت پرده ماموريت‌گروسي
تنها راه موثر براي حفظ منافع ملي، پرهيز از تقابل مستقيم با آژانس و بازگشت هوشمندانه به ديپلماسي است
همزمان با افزايش گمانه‌زني‌ها درباره آينده تنش‌ها ميان ايران و اسراييل و نيز مواضع تند ايالات‌متحده و تروييكاي اروپايي در قبال برنامه هسته‌اي كشورمان، سخنان اخير مديركل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي درباره احتمال شتاب گرفتن روند غني‌سازي در ايران بعد از بمباران تاسيسات هسته‌اي توسط امريكا و اسراييل، به عاملي تازه براي صف‌آرايي‌هاي ديپلماتيك عليه ايران تبديل شده است. هر چند موضع‌گيري‌ها درباره برنامه هسته‌اي كشورمان و محل نگهداري مواد غني شده در ظاهر رنگ و بوي فني دارد، اما به گواه گروهي از ناظران به واقع مي‌تواند زمينه‌ساز تشديد فشارهاي سياسي غرب و همچنين در مراحل بعدي فعالسازي مكانيسم ماشه و بازگشت تحريم‌هاي شش‌گانه سازمان ملل عليه كشورمان شود؛ مكانيسمي كه در صورت بازگشت عملا چشم‌انداز رايزني‌هاي احتمالي آينده را تيره‌تر خواهد كرد.
در اين ميان مواضع دونالد ترامپ كه در شبكه‌هاي اجتماعي دست به دست مي‌شود نيز معادلات را پيچيده‌تر جلوه داده؛ چهره‌اي كه تا ديروز ايران را براي ازسرگيري رايزني‌هايي كه به واسطه تهاجم اسراييل متوقف شده بود، تحت فشار قرار مي‌داد در گفت‌وگوي اخيرش با فاكس نيوز مدعي شد كه خواهان گفت‌وگو با ايران نيست. در چنين شرايطي گمانه‌زني‌ها درباره رويكرد احتمالي غرب و اسراييل درباره ايران افزايش يافته است؛ گروهي از تحليلگران در گفت‌وگو با «اعتماد» از شكل‌گيري صف‌آرايي امريكا، اروپا و آژانس بين‌المللي انرژي اتمي مي‌گويند و گروهي ديگر از آغاز تحركات تازه اسراييل با چراغ سبز دوباره امريكا. در همين راستا روزنامه اعتماد با هدف واكاوي ابعاد مختلف فعل و انفعالات اخير امريكا و تروييكاي اروپايي و همزمان تشديد تنش‌ها ميان تهران و تل‌آويو با ابوالقاسم دلفي، سفير اسبق كشورمان در پاريس گفت‌وگو كرده است. به گفته دلفي اگرچه ترديدي نيست كه ايران فارغ از بمباران تاسيسات هسته‌اي صلح‌آميزش مورد قضاوت جانبدارانه و سياست‌زده نهاد پادماني قرار گرفته، اما آزمودن تمامي ابزارها ازجمله ديپلماسي و بازگشت به ميز مذاكره نيز مي‌تواند منافع و حقوق ملت ايران را محقق كند. مشروح اين گفت‌وگو را در ادامه مي‌خوانيد:
ابوالقاسم دلفي، سفير اسبق ايران در فرانسه در پاسخ به پرسش «اعتماد» در باب تاثير رويكرد مخرب نهاد پادماني بر مواضع تند تروييكاي اروپايي و تلاش احتمالي اين گروه از بازيگران براي فعالسازي مكانيسم ماشه طي ماه‌هاي آينده گفت: پرونده هسته‌اي ايران و موضع‌گيري مديركل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي درباره فعاليت‌هاي صلح‌آميز هسته‌اي كشورمان همچنان كانون اصلي تنش‌ها ميان جمهوري اسلامي ايران و جامعه بين‌المللي است. از ابتداي درگيري‌هايي كه اسراييل آغازگرش بود و بعد از پيوستن امريكا و حمله تجاوزكارانه به سايت‌هاي هسته‌اي كشورمان همگي مدعي شدند كه جمهوري اسلامي ايران از چارچوب‌هاي بين‌المللي مربوط به فعاليت‌هاي صلح‌آميز هسته‌اي عبور كرده است. اين درحالي است كه ايران همواره تاكيد كرده به دنبال دستيابي به سلاح هسته‌اي نيست و فعاليت‌هاي هسته‌اي‌اش صلح‌آميز است.
در اين ميان، آقاي گروسي، مديركل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي فارغ از همكاري‌هاي پيشين ايران با اين نهاد پادماني ادعا مي‌كند هنوز به پاسخ‌هايي درباره سوالات قديمي دست نيافته است. اين ديپلمات پيشين كشورمان در ادامه به «اعتماد» گفت: اگرچه اين پرسش‌ها در برهه‌اي از دستور كار خارج شده بودند، سفر اخير گروسي به تهران و گزارش مخرب او به شوراي حكام، حاوي نكاتي مربوط به فعاليت‌هاي دو دهه قبل ايران بود. اين موضوع از نظر تهران مصداق بهانه‌سازي براي اقدامات بعدي امريكا و اسراييل براي انجام تجاوز شد. در مقابل، آژانس تاكيد دارد كه مسائل قديمي هنوز حل و فصل نشده‌اند و پاسخ فني قانع‌كننده‌اي به آنها ارايه نشده است.
دلفي در ادامه گفت‌وگوي خود با «اعتماد» خاطرنشان كرد: بنابراين در شرايط فعلي، مشكل اصلي آن است كه نهاد پادمان و مجامع بين‌المللي متقاعد نشده‌اند كه برنامه هسته‌اي ايران صرفا صلح‌آميز است. هر چند تهران تاكيد مي‌كند كه نوع فعاليت‌هايش به ديگران ارتباطي ندارد و در تعامل با نهاد پادماني، بازرسان همچنان در ايران حضور دارند. اما همين مساله وقتي از لايه سياسي عبور كند، وارد فاز امنيتي مي‌شود، جايي كه حتي كشورهايي مانند روسيه نيز كه روابطي خاص و به اصطلاح استراتژيك با ايران دارند، به‌صراحت خواستار حفظ تعامل با آژانس شده‌اند. سفير اسبق كشورمان در پاريس در ادامه با اشاره به اظهارات اخير لاوروف، وزير خارجه روسيه، درباره تاكيد بر لزوم تداوم روابط ايران با نهاد پادماني پس از مصوبه اخير مجلس تاكيد كرد: دقيقا اظهارات ايشان گوياي همين تعهدات بين‌المللي است كه كشورها در قبال نهادهاي بين‌المللي دارند. مصداق اين مورد را در حفظ امنيت نيروهاي روس در نيروگاه بوشهر توسط اسراييل نيز شاهد هستيم. چنان‌كه امريكايي‌ها و اسراييلي‌ها به‌دليل حضور روس‌ها، از هرگونه اقدام نظامي عليه اين تاسيسات خودداري مي‌كنند. به گفته دلفي از سوي ديگر، ادعاي امريكايي‌ها مبني بر نابودي كامل تاسيسات هسته‌اي ايران و از بين رفتن زيرساخت‌ها، با گزارش‌هاي اطلاعاتي رسمي آن كشور همخواني ندارد. حتي پنتاگون و نهادهاي اطلاعاتي ايالات‌متحده اذعان كرده‌اند كه مدركي در دست نيست كه نشان دهد اورانيوم‌هاي ۶۰درصدي پيش از بمباران امريكا از سايت‌ها خارج شده‌اند. اين خود دليلي است بر اينكه ادعاي نابودي كامل برنامه هسته‌اي ايران محل ترديد است. با اين حال، دونالد ترامپ مي‌كوشد اين گزاره را به كنگره و افكار عمومي بقبولاند كه ضربه سنگيني به برنامه هسته‌اي ايران وارد كرده و به نوعي پايان آن را رقم زده است. ديپلمات پيشين كشورمان در ادامه به «اعتماد» گفت: در همين چارچوب، رسانه‌هايي چون واشنگتن‌پست و شبكه سي‌ان‌ان هم به روايت متفاوتي اشاره كرده‌اند؛ مبني بر اينكه ايران صرفا دو يا سه ماه از بازگشت به غني‌سازي فاصله گرفته و مسير آن تغيير اساسي نكرده است. اين اختلاف برداشت‌ها نيز بخشي از دعواي گسترده‌تر ميان تهران و غرب درباره ماهيت برنامه هسته‌اي ايران است. به گفته دلفي در اين ميان، نقش گروسي به‌شكل ويژه‌اي مورد توجه است. از نگاه ايران، گزارش اخير او به شوراي حكام، زمينه‌ساز صدور قطعنامه و سپس حملات اسراييل شد. درحالي كه گروسي خود را متعهد به وظايف مديركلي مي‌داند و مدعي است گزارش‌ها بر پايه مستندات تنظيم شده‌اند. اما از منظر ايران، آژانس به ويژه شخص گروسي، در آتش جنگ شريك و در افكار عمومي، آتش‌بيار معركه تلقي مي‌شود؛ چراكه در قبال حمله به تاسيسات هسته‌اي ايران، هيچ موضع‌گيري روشني اتخاذ نكرد. سفير اسبق كشورمان در پاريس همچنين اشاره كرد كه در اين شرايط، گروسي طبيعتا براي حفظ اعتبار خود و آژانس، تلاش‌هايي انجام خواهد داد. برخي منابع نيز از آمادگي او براي نامزدي پست دبيركلي سازمان ملل سخن گفته‌اند و همين موضوع، فشارها و اتهامات عليه او را پيچيده‌تر كرده است. ازسوي ديگر، گروسي با استناد به اينكه زيرساخت‌هاي هسته‌اي ايران حفظ شده و دانش فني بومي است، ادعا مي‌كند كه ايران مي‌تواند طي چند ماه آينده به مسير قبلي بازگردد. استناد او نه فقط به اظهارات رسمي تهران درباره بومي‌سازي، بلكه به گزارش‌هايي است كه از طريق ماهواره‌ها، منابع غربي و اطلاعات دراختيار آژانس بين‌المللي انرژي اتمي قرار مي‌گيرد. دلفي در ادامه خاطرنشان كرد: هر چند ايران اعلام كرده كه بازرسان آژانس همچنان در ايران حضور دارند، اما برخي تجهيزات مانند دوربين‌ها قطع شده‌اند و سطح دسترسي محدود شده و مشخص نيست در چه شرايطي قرار دارند. مساله اين است كه در نگاه افكار عمومي بين‌المللي، آژانس همچنان مرجع داوري در موضوع هسته‌اي ايران تلقي مي‌شود. وقتي گروسي اعلام مي‌كند براي اطمينان از آنچه اتفاق افتاده بايد تاسيسات را بازديد كند، تنها ساعاتي بعد رييس‌جمهور فرانسه از ايران مي‌خواهد اجازه ورود به گروسي داده شود. به گفته ديپلمات پيشين كشورمان از طرفي به نظر مي‌رسد آنچه گروسي در حال انجام آن است، نه تنها تلاشي براي اعاده حيثيت فردي، بلكه در راستاي بازسازي اعتبار نهادي آژانس بين‌المللي انرژي هسته‌اي نيز هست، به ويژه وقتي ايران او را به ايجاد انحراف در روند بررسي‌هاي فني متهم كرده و معتقد است كه آژانس با اطلاعاتي كه از منابع غيررسمي و حتي دشمنان ايران دريافت مي‌كند، در موضع‌گيري‌هاي خود بي‌طرف نيست.
به گفته دلفي، ايران حتي با نامه‌نگاري رسمي در جلسات شوراي امنيت، عليه عملكرد آژانس و نقش آن در فراهم كردن زمينه تجاوز، اعتراض كرده و در گام اخير نيز مصوبه‌اي در مجلس به تصويب رسانده كه خواستار تعليق همكاري با نهاد پادماني تا بازگشت شرايط به حالت طبيعي است. در چنين شرايطي، تحليل منافع ملي ايجاب مي‌كند كه در مواجهه با آژانس، راهبردي سنجيده در پيش گرفته شود. ممكن است در آينده، فرصتي براي تسويه حساب‌هاي سياسي با شخص گروسي فراهم شود، اما اكنون زمان آن نيست؛ چراكه بازيگران جهاني، همه در برابر ايران صف‌آرايي كرده‌اند. دلفي در پاسخ به ديگر سوال «اعتماد» در باب تبعات رويكرد آژانس و نيز تعليق همكاري با اين نهاد در راستاي فعالسازي مكانيسم ماشه تاكيد كرد: نتيجه مستقيم تعليق همكاري ايران با نهاد پادماني آژانس آن است كه عملا مسير ارتباطي قطع مي‌شود و به دنبال آن، مديركل آژانس به سراغ سه كشور اروپايي (فرانسه، آلمان و بريتانيا) مي‌رود و آنها را در جريان تحولات قرار مي‌دهد. در همين راستا، امانوئل مكرون، رييس‌جمهور فرانسه، با همتاي ايراني تماس گرفته و خواستار اجازه ورود گروسي به ايران شده است. همچنين وزير خارجه آلمان در مصاحبه‌اي علني، مواضع ايران عليه گروسي را نادرست خوانده و خواستار بازگشت دسترسي آژانس به تاسيسات هسته‌اي ايران شده است. نمايندگان پارلمان بريتانيا نيز در اظهاراتي مشابه، به اين موضوع پرداخته‌اند. به گفته ديپلمات پيشين كشورمان، در چنين شرايطي، دولت ايران در برابر مصوبه مجلس قرار دارد؛ مصوبه‌اي كه با تاييد شوراي نگهبان به قانون تبديل شده است. چالش اصلي آن است كه اگر دولت اين قانون را اجرا كند و همكاري با آژانس را به طور كامل متوقف كند، آژانس عملا نظارت خود را از دست مي‌دهد. از نگاه طرف‌هاي غربي، اين اقدام نقض صريح برجام تلقي مي‌شود؛ چراكه نقش آژانس در برجام، راستي‌آزمايي تعهدات هسته‌اي ايران بوده است. در صورت قطع كامل اين دسترسي، سه كشور اروپايي ممكن است به سمت فعالسازي مكانيسم ماشه حركت كنند. به باور دلفي البته هنوز نمي‌توان به‌طور قطعي گفت كه تروييكاي اروپايي تصميم به اجراي اين ساز و كار گرفته‌اند. در حال حاضر، وضعيت موضع امريكا نيز به طور كامل مشخص نيست؛ به ويژه كه برخي نهادهاي اطلاعاتي ايالات‌متحده و پنتاگون تاكيد كرده‌اند حتي ۴۰۰ كيلوگرم اورانيوم غني‌شده ۶۰درصدي ايران از سايت‌ها خارج نشده و همچنان در مكان‌هايي مانند فردو يا اصفهان باقي مانده‌اند. از سوي ديگر، اسراييل نيز با وجود ادعاهايي درباره حملات گسترده، هنوز گزارش‌هاي دقيق و قطعي از نتايج اين اقدامات ارايه نداده و همچنان در انتظار بررسي‌هاي بيشتر است. دلفي در ادامه به «اعتماد» گفت: در كل، مجموعه‌اي از عناصر ازجمله آژانس، پادمان، مديركل، مكانيسم ماشه و شرايط جنگي، در موقعيتي بسيار حساس قرار دارند. آتش‌بس شكننده‌اي كه با وساطت امريكايي‌ها برقرار شده و اسراييل به‌صورت ضمني با آن موافقت كرده، هنوز مبناي حقوقي و تاييد رسمي از سوي مرجع بين‌المللي ندارد. به جز دونالد ترامپ، كسي تضميني براي تداوم اين وضعيت نداده و سابقه تصميم‌گيري‌هاي ناگهاني او، امكان تغيير مسير در هر لحظه را محتمل مي‌سازد. در چنين فضايي، ادامه درگيري مستقيم با آژانس و شخص گروسي، در چارچوب منافع ملي ايران قابل دفاع نيست. اگرچه انتقادات وارد به عملكرد مديركل آژانس پابرجاست، اما در شرايط شكننده فعلي، تعامل با اين نهاد و پرهيز از تقابل مستقيم، مي‌تواند از افزايش تنش‌هاي بيشتر جلوگيري كرده و مسير مصالحه را باز نگه دارد. سفير اسبق كشورمان در پاريس در پاسخ به ديگر سوال «اعتماد» در باب چرايي تناقض در رويكرد واشنگتن
در راستاي تمايل به مذاكره با ايران و همزمان تشديد تنش‌ها ميان تهران و تل‌آويو خاطرنشان كرد: در اين ميان، نبايد از اهداف پنهان اسراييل در تحريك فضاي بين‌المللي عليه ايران غافل شد. برخي تحليل‌ها نشان مي‌دهد اقدامات اخير امريكا در حمايت علني از تل‌آويو، بيش از آنكه با هدف استراتژيك نظامي عليه تاسيسات ايران باشد، تلاشي براي نجات بنيامين نتانياهو از بحران داخلي و فشارهاي ديوان كيفري بين‌المللي است.
به گفته دلفي، نتانياهو كه در بيشتر كشورها جز امريكا و مجارستان، امكان سفر ندارد، از سوي اين ديوان به اتهام ارتكاب جنايات جنگي تحت پيگرد است. در اين شرايط، اسراييل تلاش مي‌كند با دامن‌زدن به بحران، مسيرهايي براي فرار از فشارهاي حقوقي و سياسي باز كند. لازم به ذكر است كه نخست‌وزير اسراييل قطعا با هدف اقناع كردن اعضاي كابينه خود و نيز افكار عمومي اسراييل نيز نياز دارد تا مجددا بر طبل جنگ با ايران بكوبد تا خود را از مخمصه محاكمه به دليل مفاسد اقتصادي‌اش رها كند. اين ديپلمات پيشين كشورمان همچنين تاكيد كرد نكته مهمي كه وجود دارد اين است كه روزي كه نتانياهو به دادگاه رفت رييس موساد و رييس شين‌بت نيز او را در اين مسير همراهي كردند و گزارشاتي منتشر شد مبني بر اينكه روساي اين دو سازمان اطلاعاتي اسناد محرمانه‌اي دراختيار دادگاه قرار داده‌اند كه احتمالا مي‌تواند بر فرآيند قضايي پرونده نتانياهو اثرگذار باشد. به گفته دلفي از طرفي ديگر در همين حال، دولت ترامپ نيز با محدوديت‌هاي داخلي مهمي مواجه است. انتخابات ميان‌دوره‌اي كنگره در راه است و رييس‌جمهور امريكا كه وعده داده بود كشور را از جنگ دور كرده و اقتصاد را شكوفا مي‌سازد، اكنون با اين خطر مواجه است كه در صورت ورود به يك منازعه جديد، حمايت افكار عمومي را از دست بدهد. بسياري از راي‌دهندگان امريكايي به او راي داده‌اند تا نيروهايشان از خاورميانه خارج شوند، نه اينكه بار ديگر درگير جنگي فرسايشي و بي‌نتيجه شوند. از دست رفتن اكثريت شكننده جمهوري‌خواهان در كنگره در چنين شرايطي براي ترامپ خطرناك خواهد بود. سفير اسبق كشورمان در پاريس در ادامه به «اعتماد» گفت: ازسوي ديگر، امريكا با بحران‌هاي متعددي در داخل نيز مواجه است: سياست‌هاي مهاجرتي سخت‌گيرانه، تنش با دانشگاه‌ها و اخراج دانشجويان خارجي، مشكلات اقتصادي و نارضايتي عمومي، همگي فضا را براي شروع يك جنگ خارجي نامناسب مي‌كنند. در چنين شرايطي، دولت ترامپ براي اثبات موفقيت خود در سياست خارجي، نياز دارد كه نشان دهد تهديد هسته‌اي ايران پايان يافته است، نه آنكه به درگيري نظامي دامن بزند. به گفته دلفي اما متاسفانه بخشي از فضاي رسانه‌اي در ايران، به ويژه رسانه‌هاي رسمي، با رويكردي يك‌سويه و احساسي، تنها به القاي بي‌فايده بودن مذاكره مشغول‌اند. در اين نگاه، گروسي نماد سازشي خطرناك جلوه داده مي‌شود و هرگونه گفت‌وگو با نهادهاي بين‌المللي به عنوان خيانت تعبير مي‌شود. اين درحالي است كه اكنون، پس از پايان جنگ ۱۲روزه، ايران بايد نشان دهد كه از موضع قدرت، آماده دفاع از حقوق خود در چارچوب ديپلماسي است. مذاكره به معناي تسليم نيست؛ مذاكره راهي براي اثبات حقانيت كشور است، به‌ويژه درحالي كه سايت‌هاي هسته‌اي صلح‌آميز ايران، هدف حمله قرار گرفته‌اند. دلفي در ادامه خاطرنشان كرد: از سوي ديگر، نگاه بين‌المللي به غني‌سازي ۶۰درصدي مثبت نيست. جامعه جهاني با ترديد به اين سطح از فعاليت مي‌نگرد و آن را مغاير با برنامه‌هاي صلح‌آميز مي‌داند. در چنين شرايطي، بهترين راهكار، ورود هوشمندانه به مذاكره‌اي هدفمند است؛ مذاكره‌اي كه هم منافع ملي را حفظ كند، هم از ورود كشور به جنگي ويرانگر جلوگيري كند. به باور اين ديپلمات اسبق كشورمان حتي اگر غني‌سازي براي مدتي متوقف شود، ضرري متوجه كشور نخواهد شد. دانش بومي و زيرساخت‌ها حفظ شده‌اند و در هر زماني مي‌توان اين برنامه را از سر گرفت. پيشنهادهايي همچون ايجاد يك كنسرسيوم بين‌المللي، مي‌تواند نگراني‌هاي جهاني را كاهش دهد و مسير بازگشت به شرايط پس از برجام را فراهم سازد؛ شرايطي كه در آن هم غني‌سازي ادامه داشت و هم تحريم‌ها تا حدي مهار شده بودند. اصرار بر غني‌سازي در شرايط كنوني، آن هم بدون هيچ نيازي به سوخت بيشتر، تنها باعث تشديد بحران و دور شدن از مسير مذاكره مي‌شود. دلفي در ادامه گفت‌وگو با «اعتماد» تاكيد كرد: چنين راهي، ناگزير به افزايش احتمال جنگ مي‌انجامد. اين درحالي است كه اكنون، سه بار در بازه‌اي كوتاه، شوراي امنيت تشكيل جلسه داده، اما موفق به محكوم‌كردن امريكا و اسراييل به عنوان آغازگران جنگ نشده است. دليل روشن است: استدلال آنها درباره غني‌سازي ۶۰درصدي براي دنيا پذيرفتني‌تر است تا ادعاي ما مبني بر صلح‌آميز بودن برنامه هسته‌اي‌مان. جهان، نگاهي انتقادي به برنامه هسته‌اي ايران دارد و تا زماني كه اين نگاه تغيير نكند، بايد براي بازسازي اعتماد، تدابير هوشمندانه‌اي انديشيده شود. در غير اين صورت، وقوع سناريوهايي كه مضر براي منافع ملي و آرامش كشور باشد، مي‌تواند متصور گردد.