همدلي ملي براي احياي نخل‌هاي آبادان
نخلستان درآتش آبادان در عطش
قاسم آل‌كثير
در امتداد نفس‌هاي داغ تابستانِ جنوب و تيغِ آفتاب، نخلستان‌هاي آبادان طعمه زبانه‌هاي آتش شدند. نخل‌هايي كه هم ستون‌هاي معيشت هزاران خانواده آباداني و هم شناسنامه فرهنگي و هويتي منطقه‌اند. تنها در فاصله‌اي كمتر از يك هفته بيش از ۲۴ هزار و ۵۰۰ نفر نخل در آتش سوختند بي‌آنكه ايستگاه آتش‌نشاني فعالي در بزرگ‌ترين دهستان شهرستان يعني منيوحي وجود داشته باشد. ساختماني كه سال‌ها پيش براي مركز آتش‌نشاني احداث شده، سال‌هاست خاموش و بي‌استفاده مانده است. در اين ميان، بحران كم‌آبي و شوري روزافزون آب - كه با پيشروي آب دريا به بهمنشير به اوج خود رسيده -آتش نخل‌ها را خاموش نمي‌كند كه هيچ، بلكه خاك و جان درختان را نيز به سراشيبي نابودي كشانده است. در چنين شرايطي هر نخل سوخته مساوي است با سال‌ها انتظارِ بي‌ثمر براي بازگشت باروري و درآمد.
سيد محمد مولوي، نماينده مردم آبادان در مجلس در واكنش به اين وضعيت خواستار اقدام فوري وزارت جهاد كشاورزي شد و گفت: وزير كشاورزي بايد با قيد فوريت تسهيلات فوري، بلاعوض و ويژه به كشاورزان داده شود و تامين سم كشاورزي و ساير ملزومات ضروري كشاورزان به صورت جدي و بدون تاخير انجام شود. تعداد زيادي از نخل‌هاي روستاهاي منطقه اروندكنار شهرستان آبادان اخيرا دچار آتش‌سوزي شدند. اين روستاها شامل ابوعقاب، نهر ابوبري، نهر كوت، نهر ابوشكر در كوت شنوف و اول نهر ابولغزلان هستند. اين آتش‌سوزي منجر به سوختن نخل‌ها و خسارت مالي به كشاورزان منطقه شده است. همچنين در روستاي كوت شنوف چندين خانه به دليل اين حادثه آسيب ديده‌اند. اين حادثه نگراني‌هايي در زمينه حفاظت از نخلستان‌ها و تامين معيشت كشاورزان منطقه ايجاد كرده است.
هنوز چند روزي از آتش‌سوزي ۲۰ هزار نفر نخل نگذشته بود كه دو شب گذشته نيز آتش به جان ۵۰۰ نفر نخل از روستاي رُميله به وسعت ۲ هكتار افتاد.
واكنشِ استاندار
روزِ پس از وقوع آتش‌سوزي گسترده در نخلستان‌هاي آبادان، استاندار خوزستان، سيد محمدرضا موالي‌زاده، با حضور در محل حادثه از نخلستان‌هاي سوخته و خانه‌هاي آسيب‌ديده بازديد كرد و با كشاورزان خسارت‌ديده به صورت حضوري ديدار و گفت‌وگو داشت. استاندار خوزستان در اين باره در گفت‌وگو با «اعتماد» توضيح داد: با تمهيداتي كه در نظر گرفته شده، صندوق بيمه محصولات كشاورزي خسارت كشاورزاني را كه نخل‌هاي آنها سوخته يا پاجوش‌هايشان از بين رفته است را پرداخت خواهد كرد. موالي‌زاده افزود: همچنين مقرر شد بانك كشاورزي از محل كمك‌هاي فني و اعتباري، تسهيلاتي در اختيار خسارت‌ديدگان قرار بدهد و تسهيلات قبلي آنها را امهال كند.
گله‌هاي فرماندار
در پي ادامه‌دار شدن خشكسالي، كاهش چشمگير بارش‌ها در بالادست رودخانه‌هاي كارون و بهمنشير و نيز مديريت ناكارآمد منابع آبي، شهرستان آبادان در استان خوزستان با بحراني كم‌سابقه در حوزه كشاورزي و تامين آب شرب مواجه شده است.
معاون استانداري خوزستان و فرماندار ويژه آبادان، خسرو پيرهادي با اشاره به وضعيت بحراني حاكم بر منابع آبي منطقه اظهار كرد: متاسفانه امسال با كاهش بي‌سابقه بارندگي در بالادست رودخانه كارون و پايين رفتن سطح آب پشت سدهاي اين حوزه، شرايط تامين آب شرب و كشاورزي در منطقه به شدت تحت تاثير قرار گرفته است. آب مورد نياز ساكنان و زمين‌هاي كشاورزي اين شهرستان از رودخانه بهمنشير تامين مي‌شود، اما افت محسوس سطح آب در اين رودخانه مشكلات متعددي را به وجود آورده است.
پيرهادي افزود: كمبود آب و افزايش شوري منابع آبي كشت‌هاي اصلي و حتي محصولات ميان‌كاري در نخلستان‌ها از جمله يونجه و ديگر علوفه‌هاي دامي را به كلي نابود كرده و همين خشكي و انباشت مواد خشك قابل اشتعال زمينه‌سازِ وقوع آتش‌سوزي‌هاي گسترده در مناطق روستايي شده است.
در يكي از شديدترين موارد وقوع آتش‌سوزي در نخلستان‌هاي دهستان منيوحي در بخش مركزي آبادان منجر به نابودي گسترده ۴۵۰ هكتار از اراضي نخيلات شد. اين فاجعه زيست‌محيطي و اقتصادي موجب از بين رفتن بيش از ۲۴ هزار اصله نخل و پاجوش شد. علاوه بر آن، چند منزل مسكوني در روستاي كوت شنّوف نيز طعمه حريق شدند.
فرماندار ويژه آبادان خاطرنشان كرد: در كنار آسيب‌هاي جبران‌ناپذير به نخيلات، تعدادي از حوضچه‌هاي پرورش ماهي منطقه نيز به دليل افزايش شديد شوري آب كاملا نابود شده‌اند. اين بحران به خاطر عدم مديريت صحيح منابع آبي و فقدان برنامه‌ريزي پيشگيرانه از سوي متوليان امر تشديد شده است.
پيرهادي همچنين تاكيد كرد: در شرايطي كه همه شواهد از تداوم تنش آبي در ابتداي هر سال حكايت دارند، انتظار مي‌رفت كه نهادهاي مسوول ازجمله دستگاه‌هاي متولي آب و كشاورزي با در نظر گرفتن پيش‌بيني‌هاي هواشناسي نسبت به آگاه‌سازي بهره‌برداران، اصلاح الگوي كشت و تدوين برنامه‌هاي مقابله با بحران پيشدستي مي‌كردند.
معاون استانداري خوزستان و فرماندار ويژه آبادان با اشاره به اهميت زيرساخت‌هاي آبي از پروژه‌هاي نيمه‌تمامي نظير سد مارد و سد سلولي در انتهاي رودخانه بهمنشير به عنوان طرح‌هايي ياد كرد كه در صورت تكميل مي‌توانند از پيشروي آب دريا و نفوذ شوري به رودخانه‌هاي داخلي جلوگيري كرده و بخش زيادي از بحران را مهار كنند.
وي افزود: افزايش شوري به حدي است كه گاهي مجبور خواهيم شد ايستگاه‌هاي پمپاژ كشاورزي را نيز تعطيل كنيم، چراكه استفاده از اين آب شور براي آبياري زمين‌هاي زراعي نه تنها محصولي به بار نمي‌آورد، بلكه باعث نابودي خاك و تخريب پايدار زمين خواهد شد.
فرماندار ويژه آبادان توضيح داد: در واكنش به آتش‌سوزي اخير در منيوحي آبادان دستگاه‌هاي اجرايي شامل شهرداري، منطقه آزاد اروند و پالايشگاه منطقه به صورت فوري وارد عمل شدند. با اين حال، به دليل بُعد مسافت و تاخير در رسيدن نيروهاي آتش‌نشاني متاسفانه حجم زيادي از نخيلات پيش از مهارِ آتش به‌طور كامل سوخته بودند.
وي گفت: به‌دنبال وقوع اين حادثه، استاندار خوزستان به همراه جمعي از مديران كل استاني از جمله مسوولان آب و برق، جهاد كشاورزي، آبفا، بنياد مسكن و نمايندگان صندوق بيمه كشاورزان به منطقه اعزام شده و به‌طور مستقيم با كشاورزان، نخلداران و دامداران آسيب‌ديده ديدار و گفت‌وگو كردند.
پيرهادي افزود: در گامي حمايتي به ۱۰ خانواده‌اي كه منازلشان در آتش آسيب ديده بود اقلام ضروري از جمله فرش، كولر و يخچال تحويل داده شد. همچنين قرار است طي روزهاي آينده، معاونان وزارت جهاد كشاورزي با حضور در منطقه درباره ارايه كمك‌ها و بسته‌هاي حمايتي براي بازسازي و احياي باغات تصميم‌گيري كنند.
فرماندار ويژه آبادان ابراز اميدواري كرد كه پيگيري‌هاي لازم براي پرداخت خسارات كشاورزان، اعطاي وام‌هاي بلاعوض، تسويه بيمه محصولات و حمايت‌هاي فوري در اسرع وقت عملياتي شود. با اين حال، او تاكيد كرد كه حل ريشه‌اي بحران مستلزم اصلاح رفتار بهره‌برداران در شهرستان‌هاي بالادست و تدوين يك برنامه جامع، پايدار و ملي براي مديريت تنش آبي و مقابله با شوري آب در مناطق جنوب غربي كشور است.
كمك‌هاي بلاعوض و طرح‌هاي حمايتي
در ادامه پيگيري‌ها و اقدامات جبراني پس از وقوع آتش‌سوزي گسترده در دهستان منيوحي آبادان مسوولان حوزه مسكن نيز از برنامه‌ريزي براي بازسازي و تامين مسكن آسيب‌ديدگان خبر دادند.
مطابق با ارزيابي‌هاي ميداني، تسهيلات و كمك‌هاي بلاعوض در قالب طرح‌هاي حمايتي در نظر گرفته شده تا بخشي از آلام خانوارهاي خسارت‌ديده تسكين يابد.
مديركل بنياد مسكن استان خوزستان، محمود اكبري‌فضلي در اين رابطه به «اعتماد» گفت: در روستاي مورد نظر تعداد پنج واحد مسكوني دچار آسيب كامل شده‌اند كه توسط كارشناسان بنياد مسكن ارزيابي و به عنوان واحدهاي احداثي شناسايي شده‌اند. براي اين واحدها، در چارچوب طرح ويژه بهسازي مسكن روستايي، تسهيلاتي معادل ۴۰۰ ميليون تومان وام بانكي با بهره پايين در نظر گرفته شده است.
فضلي افزود: علاوه بر اين مبلغ ۵۰ ميليون تومان نيز به عنوان كمك بلاعوض از محل حساب مبارك ۱۰۰ حضرت امام (ره) اختصاص خواهد يافت. اين حمايت‌ها با نظارت مستقيم مهندسين نظام فني روستايي و بر اساس پيشرفت فيزيكي ساخت‌وساز، پرداخت مي‌شود. وي يادآور شد: براي يك واحد ديگر كه خارج از محدوده طرح هادي روستاي مذكور واقع شده و در حادثه آتش‌سوزي آسيب ديده با اهداي يك قطعه زمين در روستاي عفادله تمهيداتي براي حل مشكل مسكن اين خانوار انديشيده شده است.
مديركل بنياد مسكن خوزستان گفت: همچنين براي اين واحد نيز تسهيلات ۴۰۰ ميليون توماني به همراه كمك بلاعوض ۵۰ ميليون توماني پيش‌بيني شده كه در مرحله پرداخت قرار دارد.
اين مقام مسوول همچنين به واحدهايي كه به صورت جزيي آسيب ديده‌اند، اشاره كرد و گفت: تعداد پنج واحد ديگر كه خسارات آنها در ارزيابي‌هاي بنياد مسكن در رديف تعميري قرار گرفته‌اند، مشمول دريافت كمك‌هاي بلاعوض خواهند شد و درخواست پرداخت اين مبالغ از محل حساب مبارك ۱۰۰ حضرت امام(ره) ارايه شده است. به باور ناظران، با توجه به وسعت خسارات ناشي از آتش‌سوزي و نياز فوري به بازسازي، انتظار مي‌رود اين حمايت‌ها بتواند بخشي از نيازهاي معيشتي و سكونتي خانوارهاي روستايي آسيب‌ديده را پوشش دهد. اقدامات هم‌افزا ميان دستگاه‌هاي اجرايي مي‌تواند در اين شرايط بحراني نقش مهمي در بازگرداندن آرامش به منطقه داشته باشد.
ميان‌كاري‌هاي خشك، هشدار فرماندار
فرماندار آبادان با تاكيد بر خشكي محصولات ميان‌كاري در نخلستان‌ها از جمله يونجه و علوفه‌هاي دامي نسبت به احتمال وقوع آتش‌سوزي‌هاي جديد در منطقه هشدار داد. كاهش بارش‌ها و افزايش شوري آب در بهمنشير شرايط را براي كشاورزي و محيط زيست بحراني كرده و همچنان فضاي مستعدي براي حريق ايجاد مي‌كند.
در مقابل، استاندار خوزستان با پيگيري جدي، مرحله نخست رهاسازي آب در حوزه كرخه در كانال قدس حميديه و دشت آزادگان تا تپه‌هاي الله‌اكبر را روز گذشته انجام داد تا از تشديد بحران آب و آتش جلوگيري شود. اين اقدام بخشي از تلاش‌هاي مستمر براي مديريت تنش آبي و حمايت از كشاورزان و نخلداران جنوب استان است.