« اعتماد» در گفت‌وگو با كوروش احمدي بررسي می‌کند
از تنش تا تفاهم آينده مبهم ديپلماسي
موثرترين گزينه براي كاهش تنش، گفت‌وگوي مستقيم و غيرعلني ميان تهران و واشنگتن است
حديث روشني
پس از كش و قوس‌هاي فراوان درباره بازگشت يا عدم بازگشت تهران به ميز مذاكرات با واشنگتن، پرونده هسته‌اي ايران بار ديگر در كانون تحولات و جدال‌هاي رسانه‌اي قرار گرفته است؛ به گونه‌اي كه دونالد ترامپ، رييس‌جمهور امريكا در ديدارش با نخست‌وزير انگليس، با لحني تهديدآميز و تهاجمي مدعي شد در صورت ازسرگيري برنامه هسته‌اي ايران، آن را به سرعت هدف قرار خواهد داد. اين ادعا همزمان با سفر دو دستيار ارشد امنيتي نخست‌وزير اسراييل به واشنگتن براي گفت‌وگو درباره ايران و بحران غزه رسانه‌اي شد؛ اظهاراتي تهاجمي كه از نگاه تحليلگران، نشان‌دهنده ادامه واكنش‌ها و تلاش‌ها براي تشديد فشارها بر تهران است. در مقابل عباس عراقچي، وزير امور خارجه كشورمان در واكنش به ادعاهاي اخير ترامپ، ضمن هشدار نسبت به تكرار حملات نظامي جديد از سوي واشنگتن، تاكيد كرد كه در صورت تجاوز مجدد، پاسخ ايران قاطع‌تر و غيرقابل اغماض خواهد بود. او همچنين تصريح كرد كه ايران به فناوري هسته‌اي صلح‌آميز براي مصارف پزشكي و تحقيقاتي نياز دارد و بمباران تاسيسات هسته‌اي كشورمان، نقض آشكار قوانين بين‌المللي است؛ از اين رو هيچ راه‌حل نظامي كارآمد نيست و اين گزينه ناكارآمدي خود را به اثبات رسانده است. در همين حال، ميخاييل اوليانوف، نماينده روسيه در سازمان‌هاي بين‌المللي در وين با تكرار مواضع پيشين مسكو درباره برنامه هسته‌اي ايران، تاكيد كرد كه حل مساله اورانيوم غني‌شده مازاد تنها از طريق مذاكرات امكان‌پذير است و لازمه‌اش كنار گذاشتن سياسي‌كاري امريكا در اين موضوع است. پيش‌تر نيز وزير امور خارجه روسيه آمادگي مسكو براي خارج كردن اورانيوم غني‌شده با خلوص بالا و مازاد ايران را در صورت توافق هسته‌اي ميان ايران و امريكا اعلام كرده بود. مسكو همچنين براي ميانجيگري گفت‌وگوها در صورت موافقت دوطرف اعلام آمادگي كرده است. همزمان كرملين نيز اعلام كرده كه ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور روسيه، آمادگي كامل براي مشاركت در يافتن راه‌حل درباره پرونده هسته‌اي ايران دارد؛ موضعي كه در گفت‌وگوي تلفني مهم ميان پوتين و بنيامين نتانياهو، نخست‌وزير اسراييل نيز مورد تاكيد قرار گرفت. در همين راستا تحليلگران دو رويكرد را درباره آينده تعاملات تهران و واشنگتن مورد ارزيابي قرار داده‌اند؛ گروهي معتقدند كه تركيب تهديدات نظامي تكراري و فشارهاي ديپلماتيك پيچيده نشان مي‌دهد گزينه نظامي همچنان به عنوان اهرم فشار در محاسبات غرب وجود دارد، اما كارايي آن تا حدودي زير سوال رفته است. در مقابل، گروهي ديگر با اشاره به تحركات ديپلماتيك روسيه و تاكيد تهران بر ضرورت مذاكرات و تضمين توقف تجاوزات، احتمال اولويت يافتن راه‌حل سياسي و ديپلماتيك را بيشتر مي‌دانند. به اين بهانه روزنامه اعتماد با هدف ارزيابي آينده تنش‌هاي تهران و واشنگتن متاثر از كنش‌ها و واكنش‌هاي اخير طرفين با كوروش احمدي، ديپلمات پيشين كشورمان در نيويورك گفت‌وگو كرده است. احمدي در گفت‌وگو با «اعتماد» ضمن اشاره به اينكه تهديدات اخير ترامپ درباره حمله نظامي به تاسيسات هسته‌اي ايران واكنشي سياسي به مواضع ايران در ادامه غني‌سازي است، اما همزمان احتمال درگيري نظامي را رد نكرد و تاكيد كرد كه گفت‌وگوهاي مستقيم تهران و واشنگتن براي كاهش تنش ضروري است.
مشروح اين گفت‌وگو را در ادامه مي‌خوانيد:
كوروش احمدي ديپلمات پيشين كشورمان در پاسخ به سوال «اعتماد» در باب معناي تهديدات ادعايي اخير دونالد ترامپ خاطرنشان كرد: طرف امريكايي و نيز رژيم اسراييل طي دوره بعد از جنگ همواره گفته‌اند كه مانع ادامه غني‌سازي در ايران خواهند شد. با اين حال، اظهارات جديد ترامپ در اسكاتلند تندتر از معمول بود و ظاهرا واكنشي بود به اظهارات آقاي عراقچي در مصاحبه با فاكس نيوز. به گفته احمدي، رييس دستگاه ديپلماسي كشورمان در اين مصاحبه گفته بود كه «هر توافقي درباره برنامه هسته‌اي، بايد شامل ادامه غني‌سازي در آينده هم باشد، چون اين حق ماست و ما هرگز از آن صرف‌نظر نخواهيم كرد.» ترامپ نيز در واكنش به اين اظهارات گفت كه امريكا در مقابل هر اقدامي از سوي ايران براي غني‌سازي به سرعت برخورد نظامي خواهد كرد.
اين ديپلمات پيشين كشورمان در ادامه به «اعتماد» گفت: آقاي ترامپ ظاهرا به اين ترتيب قصد داشت تعهد سياسي خود را نسبت به اين موضوع نشان دهد و خود را در برابر جامعه سياسي امريكا و جامعه بين‌المللي به چنين واكنشي متعهد كند. طرف مقابل همچنين با انتشار گزارش‌هاي پراكنده مدعي است كه با استفاده از ابزارهايي كه دارد، تحركات ايران از جمله در سايت‌هايي كه مورد حمله قرار گرفته‌اند، تحت نظر دارد.
احمدي در ادامه گفت‌وگويش با «اعتماد» تاكيد كرد: با اين حال صرف اين اظهارات را نمي‌توان به معناي احتمال آغاز درگيري‌هاي نظامي تلقي كرد. لذا در صورت تلاش ايران براي ازسرگيري غني‌سازي در عمل يا تلاش براي دسترسي به محموله اورانيوم غني شده در حد 60درصد و 20درصد و... احتمال اينكه امريكا و رژيم اسراييل دست به تحركات و تجاوزات ديگري بزنند، وجود خواهد داشت.
احمدي در پاسخ به ديگر پرسش «اعتماد» مبني بر ارزيابي نوع واكنش وزير امور خارجه كشورمان به كنش تهديدآميز رييس‌جمهور امريكا خاطرنشان كرد: واكنش آقاي عراقچي به سخنان ترامپ را مي‌توان تاكيد مجددي بر ادامه غني‌سازي در ايران تلقي كرد. ايشان البته در مصاحبه با فاكس‌نيوز عبارت غني‌سازي را به كار نبرد، اما به دفعات در سخنان پيشين خود بر ادامه غني‌سازي تاكيد كرده بود. پيش‌تر هم ايشان تاكيد كرده بود كه غني‌سازي به هيچ‌وجه قابل عبور نيست. به باور احمدي آقاي عراقچي در مصاحبه‌اي نيز كه پيش از مذاكرات با اروپايي‌ها در استانبول نيز داشت دليل بروز مشكل در مذاكرات با امريكا را اصرار طرف مقابل بر تعطيلي غني‌سازي و ايستادگي كامل ايران در برابر اين خواسته عنوان كرده بود. اين ديپلمات پيشين كشورمان در ادامه به «اعتماد» گفت: آقاي عراقچي در مصاحبه با آقاي موگويي نيز تاكيد كرد كه «غني‌سازي كشورمان ادامه پيدا خواهد كرد؛ آن‌گونه نيست كه ما از اين حق مردم ايران صرف‌نظر كنيم.» سخنان ايشان و همسويي آن با سخنان ديگر مقامات روشن كرده است كه حاكميت تصميم خود را براي ادامه تاكيد بر حق غني‌سازي در ايران در هر مذاكره‌اي و هر توافق احتمالي گرفته است.
احمدي در ادامه گفت‌وگويش با «اعتماد» تاكيد كرد: قطعا يكي از دلايل اظهارات نسبتا تند آقاي عراقچي خطاب به آقاي ترامپ كمك به امكان ايران در حوزه بازدارندگي است. البته اين اظهارات تند در اين رابطه اگر‌چه مفيد است اما طبعا طرفين بيش از توجه به سخنان يكديگر به امكانات عملي يكديگر توجه مي‌كنند و به نظر مي‌رسد كه طرفين اطلاعات كافي نيز از امكانات يكديگر در اين رابطه دارند.
اين ديپلمات پيشين كشورمان در پاسخ به ديگر سوال «اعتماد» در باب گمانه‌زني‌ها در راستاي ميانجيگري احتمالي مسكو و همزمان برقراري تماس تلفني مهم ميان ولاديمير پوتين و بنيامين نتانياهو درباره برنامه هسته‌اي كشورمان خاطرنشان كرد: تصور مي‌كنم بايد از هر امكاني كه بتواند به از سرگيري مذاكرات بين ايران و امريكا و رفع خطر جنگ دوباره كمك مي‌كند، استفاده شود. از اين قاعده كلي كه بگذريم، مي‌دانيم كه كشورهاي زيادي به نحوي درگير ميانجيگري بين ايران و امريكا بوده و هستند. دو كشور قطر و عمان ظاهرا هميشه در دسترس هستند. در مقطعي نروژ نيز اقداماتي انجام داد. گاه از انجام كمك‌هايي از جانب چين هم شنيده‌ايم و به ويژه اينكه از احتمال ايفاي نقشي از جانب چين به عنوان ضامن، سخن رفته است.
به تازگي هم باتوجه به برنامه سفر آقاي پزشكيان به پاكستان از امكان ميانجيگري پاكستان هم سخن گفته مي‌شود.
به گفته اين ديپلمات پيشين كشورمان ايفاي نقشي از جانب روسيه نيز به هر حال هميشه مطرح بوده است؛ حداقل از اين نظر كه مي‌تواند مقاديري از اورانيوم غني‌شده ايران را كه مازاد بر حدي خواهد بود كه مورد توافق احتمالي قرار خواهد گرفت، دريافت كند.
احمدي اما در ادامه در باب پيامدهاي ميانجيگري مسكو تاكيد: البته فراتر از اين ممكن است براي ميانجيگري روسيه مشكلاتي وجود داشته باشد. نخست اينكه اولويت اول روسيه با فاصله زياد با ساير اولويت‌ها، مساله جنگ اوكراين است و اين خطر ادعايي هميشه وجود دارد كه روسيه با هدف معامله‌اي با امريكا در مورد اوكراين نتواند كمك چنداني به ايران بكند. دوم اينكه روسيه براي رابطه با اسراييل اهميت زيادي قائل است و اين نيز مي‌تواند عاملي منفي از نظر ايران باشد.
با اين حال، من فكر مي‌كنم با توجه به تماس مستقيم بين آقايان عراقچي و ويتكاف، كاراترين و مفيد و موثرترين تدبير اين است كه تهران و واشنگتن به طور مستقيم وارد گفت‌وگو شوند تا اين موضوع را مورد ارزيابي قرار دهند كه آيا انعطاف هم‌وزني از جانب دوطرف ممكن است وجود داشته باشد يا خير. تصور مي‌كنم كه اگر مذاكرات ميان دوطرف بتواند به صورت غيرعلني انجام شود، شايد مفيدتر باشد. احمدي در پاسخ به پرسش پاياني «اعتماد» مبني بر اينكه چقدر احتمال دارد همچنان گزينه نظامي در محاسبات غربي‌ها به عنوان اهرم فشار وجود داشته باشد، تاكيد كرد: قطعا تصور امريكا اين است كه در حوزه نظامي دست بالا را دارد و اين را مهم‌ترين نقطه قوت خود مي‌داند و همواره براي اين حربه به طور آشكار يا به تلويح در تعاملات بين‌المللي با كشورهاي رقيب يا دشمن بيشترين اهميت را قائل است. تهديدات ترامپ به ويژه آخرين تهديد او در اسكاتلند كاملا رنگ و بوي نظامي دارد و هرگز نمي‌توان و نبايد تصور كرد كه غربي‌ها در تقابل با ايران حربه نظامي را كنار بگذارند. به باور احمدي در اين رابطه البته تنها حربه رژيم اسراييل حربه نظامي است و درجه قساوت و بي‌رحمي اين رژيم را در حال حاضر در غزه شاهديم. لذا در صورتي كه توافقي بين ايران و امريكا حاصل نشود، اروپا اقدام به فعال‌كردن مكانيسم ماشه خواهد كرد و امريكا نيز همواره چماق تهديد نظامي را بالا نگه خواهد داشت.
ايران نيز از توانايي موشكي قابل‌توجهي برخوردار است اما بايد توجه داشت كه براي افراطيون اسراييلي، اين تنها جان مردم غزه نيست كه بي‌ارزش است، بلكه جان مردم اسراييل هم براي آنها ارزشي ندارد و براي پيشبرد اهداف تجاوزكارانه و توسعه‌طلبانه خود ابايي از قرباني‌شدن هزاران نفر از مردم اسراييل را نيز نخواهند داشت.