مهديس مراديان
گوگل ادز طي چند سال اخير به عنوان شاهراه اصلي جذب مشتري در فضاي آنلاين شناخته مي‌شود. خبرگزاري دانشجو در خبري كه 9 اسفندماه سال 98 منتشر كرد نوشت حدود ۳۰۰ هزار كسب‌وكار ايراني مشتري تبليغات گوگل هستند. تبليغ در اين پلتفرم پيش از سال ۱۳۹۹براي كسب‌وكارهاي ايراني با دامنه آي‌آر (.ir) امكان‌پذير بود اما با اعمال تحريم‌هاي بين‌المللي عليه ايران، دسترسي مستقيم كسب‌وكارهاي ايراني به گوگل ادز محدود شد با اين حال كسب و كارها همچنان با دور زدن قوانين گوگل و راهكارهاي جايگزيني نظير تغيير‌هاست و دامنه (.com) از تبليغات گوگل براي توسعه بهره مي‌برند.
فيلترينگ دامنه گوگل ادز سرويس
همزمان با جنگ12 روزه ايران و اسراييل و قطعي اينترنت، محدوديت‌هايي در اين سرويس اعمال شد. همان زمان مسوولان مربوطه از جمله ستار هاشمي، وزير ارتباطات و فناوري اطلاعات، در پاسخ به اعتراض شركت‌هاي تبليغاتي، اين محدوديت را با توجه به اهميت حفظ امنيت كشور مختص به بازه زماني كوتاه دانست و وعده لغو آن طي چند روزآينده را داد. اكنون از اين تاريخ سه ماه گذشته است. در حالي كه مرجع رسمي براي پيگيري چالش‌هاي مربوط به اين حوزه وجود ندارد، چند آژانس تبليغاتي با ارسال نامه به دبير‌خانه سازمان نظام صنفي رايانه‌اي استان تهران خواستار پيگيري اين موضوع شدند اما هيچ پاسخ يا توضيحي از هيچ نهادي دريافت نكرده‌اند. انجمن تجارت الكترونيك تهران نيز در نامه‌اي به ستار هاشمي، وزير ارتباطات و فناوري اطلاعات خواستار لغو فيلترينگ گوگل ادز سرويس شده‌بود كه تاكنون، كوچك‌ترين توضيح يا اقدامي در اين مورد صورت نگرفته است. گرچه طي دو هفته اخير شاهد رشد ترافيك در اكانت‌هاي گوگل ادز بوديم اما مشخص نيست اين تغييرات حاصل رفع فيلترينگ است يا مرتبط با به روزرساني جديد شركت گوگل در نحوه رديابي كيك‌هاست.
موضع شفاف دولت در برابر فيلترينگ گوگل ادز
سخنگوي دولت: محدوديت‌هايي كه به اقتصاد ديجيتال و معيشت مردم آسيب بزند، پذيرفتني نيست
با وجود سكوت برخي نهادهاي مسوول، دولت موضعي شفاف در قبال فيلترينگ اتخاذ كرده است. فاطمه مهاجراني، سخنگوي دولت به «اعتماد» گفت: «موضع دولت در اين باره شفاف است؛ ما با محدوديت‌هايي كه به اقتصاد ديجيتال و معيشت مردم آسيب مي‌زند موافق نيستيم. هر تصميمي درباره فيلترينگ بايد بر پايه بررسي كارشناسي باشد و دولت بارها اعلام كرده كه چنين محدوديت‌هايي مي‌تواند به كسب‌وكارهاي آنلاين، استارت‌آپ‌ها و آژانس‌هاي تبليغاتي آسيب مستقيم بزند و حتي منجر به بيكاري شود. طبق گزارش‌هاي كارشناسي، فيلترينگ خسارت‌هاي بزرگي به اقتصاد ديجيتال وارد مي‌كند و هزينه‌هاي تجارت غيرنفتي را افزايش مي‌دهد. دولت با كمك ساير دستگاه‌ها به‌طور جدي اين آثار را بررسي كرده و تلاش دارد مانع از تكرار آسيب‌ها شود. دولت معتقد است راه درست، باز بودن مسير ارتباطات جهاني همراه با تنظيم‌گري هوشمندانه است ، نه محدود كردن مردم و كسب وكارها.»
تعديل گسترده متخصصان گوگل ادز
هاتف تالويي، متخصص گوگل ادز درباره فيلترينگ دامنه عملياتي گوگل ادز سرويس مي‌گويد: « اين دامنه محتوايي نيست و مربوط به مديريت و رديابي تبليغات و شمارش كليك كاربران بر روي تبليغ است. وي مي‌افزايد: « تصميم فيلترينگ اين دامنه بدون مشورت با متخصصان اين حوزه و براي جلوگيري از نمايش تبليغات اسراييل و سوءاستفاده از فضاي تبليغاتي گوگل، گرفته شده با اين حال اين تبليغات همچنان در نرم‌افزارهايي مثل فيلترشكن‌ها قابل مشاهده هستند.» درحالي كه پيش از اين شركت‌هاي تبليغاتي با وجود تحريم‌ها همچنان نيمه‌جان براي بقا مي‌جنگيدند، فيلترينگ دامنه گوگل ادز سرويس، نفس آنها را به شماره انداخته است طوري كه بسياري از شركت‌ها با قطع درآمد حاصل از تبليغات، مجبور به حذف هزينه‌هاي منابع انساني و تعديل نيرو شده‌اند همان طور كه تعداد زياد متخصصان متقاضي كار در پلتفرم‌هاي كاريابي حاكي از تعديل نيروي گسترده آژانس‌هاي تبليغاتي مذكور يا انحلال آنهاست.
آرش، 7سال است كه به‌صورت تخصصي در زمينه تبليغات آنلاين فعاليت دارد. او در [ ...] به صورت حضوري و در شركت جي ادز به صورت دوركار مشغول به كار بوده است. آرش درباره فيلترينگ گوگل ادز مي‌گويد: « تصميم تعديل نيرو در مجموعه[ ...] به جنگ 12 روزه برمي‌گردد اما چند روز بعد زماني كه گوگل ادز فيلتر شد هم تيم تبليغات اين مجموعه و هم جي ادز تعديل شدند. وي در ادامه مي‌افزايد: «شركت جي ادز بالغ بر 200 مشتري داشت كه پس از فيلترينگ، ارايه خدمات به آنها را متوقف كرد.»
آرش مي‌گويد: « در حال حاضر شغل مناسبي پيدا نكرده چراكه شركت‌هاي تبليغاتي منبع درآمد خود را از دست داده‌اند و به متخصصان ادز، موقعيت‌هاي شغلي با حقوق بسيار پايين پيشنهاد مي‌دهند.»
عليرضا نظامي، كمپين منيجر شركت يوتراوز نيز از آسيب‌هايي كه فيلترينگ گوگل ادز براي شركت‌شان داشته گلايه‌مند است و مي‌گويد: « قطعي اينترنت حين جنگ دسترسي به اكانت را مختل كرد و باعث هدر رفتن بودجه تبليغات شد. بعد از آن تا شرايط كمي نرمال شد سرويس ادز را فيلتر كردند و افت كسب و كارها دوچندان شد.»
پاسخ‌هاي غيرشفاف و ارجاع دادن‌هاي مكرر
با وجود پيگيري‌هاي مكرر براي دريافت توضيح درباره چرايي فيلترينگ خدمات گوگل ادز، هيچ‌يك از نهادهاي مسوول پاسخ شفافي ارائه نكرده‌اند. عليرضا عبداللهي‌نژاد، مدير روابط عمومي وزارت ارتباطات از اظهارنظر در اين باره خودداري كرد و سيدامير سياح، معاون تنظيم‌گري و اقتصادي مركز ملي فضاي مجازي، نيز در واكنش به پرسشي درباره تبعات اين تصميم، موضوع را خارج از حيطه وظايف خود دانست و آن را به معاونت محتوا ارجاع داد. صالحی، مدیر ارتباط با رسانه همین مرکز پس از گذشت بيش از يك ماه اعلام كرد كه مسووليت اين موضوع بر عهده كارگروه تعيين مصاديق محتواي مجرمانه است و از ارايه پاسخي روشن امتناع ورزيد. اين تناقض‌گويي‌ها در حالي است كه فعالان حوزه فناوري و تجارت الكترونيك تأكيد دارند فيلترينگ گوگل ادز جنبه‌اي امنيتي دارد و تصميم‌گيري در اين خصوص در سطوح بالادستي انجام مي‌شود؛ وزارت ارتباطات نيز صرفا مجري سياست‌هاي اتخاذ شده معرفي شده است.
عباس رمداني، دبيركل سازمان نظام صنفي رايانه‌اي كشور، در گفت‌وگو با خبرنگار «اعتماد» خاطرنشان كرد: «اگرچه اين موضوع تاكنون به‌طور رسمي از سوي اعضاي سازمان مطرح نشده است، اما نصر به عنوان نماينده صنف فناوري اطلاعات وظيفه دارد دغدغه‌ها و مطالبات فعالان اين حوزه را به مراجع تصميم‌گير منتقل كند و زمينه گفت‌وگوهاي سازنده ميان بخش خصوصي و نهادهاي حاكميتي را فراهم آورد.»
متشنج كردن افكار عمومي
رسالت اصلي خبرگزاري‌ها انتشار اخبار صحيح و معتبر در راستاي افزايش آگاهي جامعه است. خبرگزاري فارس در تاريخ23 تيرماه گزارشي با اين عنوان منتشر كرد كه گوگل براي اسراييل جاسوس استخدام مي‌كند و در آن از گوگل به عنوان سلاح مخفي براي جذب جاسوس نام برد. با استناد به سياست‌هاي رسميGoogle Ads Help Center، گوگل، تبليغي كه در راستاي فعاليت‌هاي مجرمانه يا غيرقانوني (مثل جاسوسي، قاچاق، تروريسم) باشد يا قوانين داخلي كشورها را نقض كند، ممنوع اعلام كرده است. كاربران مي‌توانند در صورت مشاهده چنين تبليغاتي آن را گزارش كنند تا تبليغ بررسي و مسدود شود.
تالويي در اين باره مي‌گويد: « گوگل مانند هر پلتفرم ديگري باگ و نواقصي دارد كه قابل دور زدن است و اسراييل نيز با دور زدن همين قوانين بنرهاي جاسوسي را تبليغ مي‌كند.» با توجه به محدوديت‌ها، قابليت هدف قرار دادن كشورايران در پلتفرم گوگل ادز امكان‌پذير نيست و تبليغ‌كنندگان محتواهاي جاسوسي، نرم‌افزارهايي مثل وي‌پي‌ان يا فيلترشكن‌ها را براي نمايش تبليغات خود انتخاب مي‌كنند كه بيشترين كاربرد را بين كاربران ايراني دارد.
براساس گزارش سالانه «يكتانت» حدود ۸۰ درصد مردم براي ورود به شبكه‌هاي اجتماعي و پيام‌رسان‌ها از وي‌پي‌ان استفاده مي‌كنند. برخي منابع گردش مالي بازار وي پي ان در ايران را عددي بين ۴۰ تا ۵۰ هزار‌ميليارد‌تومان گزارش كرده‌اند. با اين حال تاكنون اقدامي در خصوص ممانعت استفاده از اين نرم افزارها به علت نمايش تبليغات جاسوسي به عمل نيامده است.
روزنامه‌نگار