حديث روشني
مقام‌هاي محلي اوكراين اعلام كردند كه در جريان حمله شبانه روسيه در بامداد جمعه، حجم زيادي از موشك‌ها و پهپادها كي‌يف را هدف قرار دادند. بنا بر گزارش نيويورك‌تايمز، اين حمله شش كشته بر جاي گذاشت و باعث آتش‌سوزي در چندين ساختمان در سراسر شهر شد. ناظران مدعي‌اند اين تازه‌ترين مورد از سلسله حملات هوايي روسيه است كه معمولا زيرساخت‌هاي برق اوكراين را هدف قرار مي‌دهد تا با نزديك شدن زمستان، شهروندان را در سرما و تاريكي فرو ببرد. در ادامه اين گزارش آمده كه حملات جديد روسيه، خاركيف در شمال‌شرق اوكراين را نيز هدف قرار داد و باعث محدوديت در برق‌رساني و اختلال در تامين آب شد. با اين حال، تمركز اصلي حملات به نظر مي‌رسيد كي‌يف باشد. نيروي هوايي اوكراين اعلام كرد كه روسيه در اين حمله از ۱۹ موشك و ۴۳۰ پهپاد استفاده كرده است. ولوديمير زلنسكي، رييس‌جمهور اوكراين، همزمان در شبكه‌هاي اجتماعي مدعي شد: «اين حمله‌اي حساب‌شده و عمدي بود كه هدف آن ايجاد بيشترين خسارت به مردم و زيرساخت‌هاي غيرنظامي قلمداد مي‌شود.» به ادعاي زلنسكي، اوكراين اما با قدرتي دوچندان به اين حملات پاسخ خواهد داد. به ادعاي اين نشريه، اين جمله احتمالا اشاره‌اي است به كارزار كي‌يف براي حملات گسترده عليه زيرساخت‌هاي نفتي روسيه، كه هدف آن كاهش درآمدهاي انرژي اين بازيگر است. اين درحالي است كه پيش‌تر نيز مقامات روسيه در منطقه جنوب‌غربي كراسنو‌دار از حمله‌اي به بندر نووروسييسك در درياي سياه خبر دادند، جايي كه پهپادهاي اوكرايني به يك انبار نفت، ترمينال كانتينري و تاسيسات ساحلي آسيب رساندند.
تشديد درگيري‌ها: اوكراين و روسيه در مدار حملات متقابل
در هفته‌هاي اخير، نيروهاي اوكرايني دامنه كارزار حملات گسترده خود را گسترش داده و شبكه برق روسيه را نيز هدف قرار داده‌اند؛ چند ايستگاه فرعي و نيروگاه حرارتي مورد حمله قرار گرفته و باعث خاموشي موقت شده است. برخي تحليلگران مدعي‌اند هدف از اين حملات درگير كردن شهروندان روس و در عين حال نشان دادن توانايي اوكراين براي پاسخ متقابل به حملات روسيه است. با اين حال، اين گروه همزمان اذعان دارند كه روسيه همچنان در جنگ هوايي برتري دارد. تنها در ماه گذشته، روسيه بيش از ۵۵۰۰ پهپاد تهاجمي و پهپاد فريب‌دهنده به سمت اوكراين پرتاب كرده است و اين كشور را مجبور كرده تقريبا هر شب آسمان خود را در حالت تدافعي قرار دهد. همچنين، طبق تحليل داده‌هاي منتشر شده توسط نيروي هوايي اوكراين كه توسط نيويورك‌تايمز بررسي شده است، در اين مدت نزديك به ۲۷۰ موشك شليك شده كه بيشترين ميزان در يك ماه از اوايل سال ۲۰۲۴ به شمار مي‌رود. زلنسكي مدت‌هاست كه از متحدان غربي اوكراين خواسته است تا سامانه‌هاي پدافند هوايي بيشتري دراختيار اين كشور قرار دهند. او اعلام كرده است كه قصد دارد سامانه‌هاي پاتريوت را از ايالات‌متحده سفارش دهد، سامانه‌هايي كه ساخت هر كدام حداقل يك ميليارد دلار هزينه دارند. كي‌يف كه تقريبا چهار سال جنگ را پشت سر گذاشته و با مشكلات مالي شديدي روبه‌رو است، ناچار است از هم‌پيمانان اروپايي خود بخواهد هزينه اين تجهيزات را تامين كنند. به گزارش نشريه پوليتيكو، زلنسكي كه همواره گفته است اوكراين به حملات كرملين با ضربات دوربرد به خاك روسيه پاسخ مي‌دهد، مجددا از جهان خواست تا با تحريم‌ها، مسكو را متوقف و پدافند هوايي كي‌يف را تقويت كنند. به ادعاي زلنسكي، روسيه هنوز قادر است نفت بفروشد و برنامه‌هاي خود را پيش ببرد و همه اينها بايد متوقف شود. نشريه گاردين نيز همزمان آورده است: با اين همه اما ارتش اوكراين پيش‌تر و در روز پنجشنبه از موشك كروز «فلامينگو» به همراه پهپادهاي توليد داخل براي هدف قرار دادن مناطقي از خاك روسيه استفاده كرده است. موشك FP-5 اوكراين‌ساخت توانايي پرواز تا ۳۰۰۰ كيلومتر (۱۸۶۴ مايل) را دارد و مي‌تواند در فاصله ۱۴ متر (۴۵ فوت) از هدف خود فرود بيايد. به گزارش اين نشريه و براساس نظر كارشناسان، اين موشك از بزرگ‌ترين موشك‌هاي مشابه در جهان است و قادر است يك كلاهك ۱۱۵۰ كيلوگرمي (۲۵۳۵ پوندي) حمل كند.
به ادعاي ناظران، اين موشك تا حدي جايگزيني براي موشك‌هاي پيشرفته «تاماهاوك» است كه ايالات‌متحده تاكنون از تحويل آنها به اوكراين خودداري كرده است. ستاد كل ارتش اوكراين اعلام كرد كه نيروهاي اين كشور يك ترمينال نفتي دريايي در كريمه، پاركينگ هليكوپتر و انبار پهپادها، مناطق آموزشي در فرودگاه كيروف‌سك و يك ايستگاه رادار پدافند هوايي در منطقه يوپاتوريا را با استفاده از اين موشك‌ها هدف قرار داده‌اند.
فساد و ناپايداري داخلي، مانع دستيابي به برتري قاطع اوكراين
وب‌سايت الجزيره با انتشار گزارشي از معضلات دروني اوكراين آورده است: اوكرايني‌ها با رسوايي فساد مرتبط با متحدان رييس‌جمهور ولوديمير زلنسكي مواجه هستند و اين موضوع جبهه نبرد را در حالتي ناپايدار قرار داده است و احتمالا باعث شده است كه تاكنون هيچ‌يك از طرفين نتوانند برتري قاطعي به دست آورند. در همين راستا، هم روسيه و هم اوكراين‌بارها محله‌ها و ساختمان‌هاي منفرد را از يكديگر پس مي‌گرفتند و دوباره تصرف مي‌كردند. «هوس»، فرمانده تيم پهپادي از تيپ ۶۸ ژاگر در حومه پوكروفسك، به خبرگزاري رويترز گفت: «اينجا يك ساختمان دراختيار ماست، ساختمان بعدي توسط روسيه اشغال شده و ظرف چند ساعت جاي آنها عوض مي‌شود.» با اين حال، به نظر مي‌رسد كه نيروهاي روسيه به‌تدريج در حال پيشروي هستند. در همين رابطه، نيروهاي اوكرايني به خبرگزاري رويترز گفتند كه دفاع از پوكروفسك به طور پيوسته در حال ضعيف شدن است. همزمان، وزارت دفاع روسيه اعلام كرد كه نيروهايش در حال پيشروي در پوكروفسك درگير نبردهاي خانه‌به‌خانه هستند. به باور گروهي از ناظران، اين تاكتيك‌ها به روس‌ها اجازه داده است تا مركز پوكروفسك را اوايل نوامبر به تسلط خود درآورند و در هفته گذشته تلاش داشتند مسير خود را به سمت شرق و غرب گسترش دهند. در «ميرنوراد» در شرق پوكروفسك نيز نيروهاي روسيه در حال نفوذ به بخش‌هاي شرقي شهر بودند و اين هفته پيشروي محدودي در لبه شمالي آن داشتند، درحالي كه مدافعان اوكرايني بخش عمده شهر را محكم در اختيار داشتند. با اين همه، هر دو شهر در موقعيتي آسيب‌پذير در محاصره روسيه از شمال، جنوب و شرق قرار دارند، به طوري كه تنها مسيرهاي تامين و فرار به سمت غرب باز است. در همين رابطه، موسسه مطالعه جنگ در واشنگتن نوشت كه اهميت عملياتي تصرف اين شهرها توسط روسيه به اين بستگي دارد كه آيا نيروهاي اوكرايني عقب‌نشيني منظم انجام مي‌دهند يا فرار بي‌نظم و همچنين به توانايي نيروهاي روسيه در بهره‌برداري از فروپاشي محاصره و انجام تعقيب موفق مرتبط است. روز شنبه، خبرگزاري اكسيوس گزارش داد كه تعطيلي دولت امريكا ممكن است تحويل ۵ ميليارد دلار سيستم‌هاي تسليحاتي به متحدان ناتو و اوكراين را به تاخير انداخته باشد، اگرچه اين گزارش ارتباط مستقيمي با دفاع از پوكروفسك ندارد. وزارت دفاع روسيه ادعا كرد كه «اوسپنووكا»، «نووويه» و «اسلادكويه» در زاپوريژيا، «ولچي» در «دنيپروپتروفسك» و «گناتوفكه» در دونتسك را تصرف كرده است.
نقش حياتي امريكا در حفظ مقاومت اوكراين
رون وحيد، مديرعامل شركت Magellan Investment Holdings و رييس هيات‌مديره شركت اطلاعات راهبردي Arcanum، كه به تازگي از شهر درگير پوكروفسك بازگشته، پس از گفت‌وگوي مستقيم با ژنرال الكساندر سيرسكي، فرمانده كل نيروهاي مسلح اوكراين، در گفت‌وگو با واشنگتن‌پست گفت: «برايم روشن شد كه حتي اگر پوكروفسك درنهايت سقوط كند، اين سقوط بهاي سنگيني براي روسيه خواهد داشت و مسكو براي پيشروي در هر متر اضافه از خاك اوكراين همچنان تلفات دردناكي خواهد داد.» به گفته او، باوجود شجاعت چشمگير نيروهاي اوكرايني، سرنوشت جنگ همچنان نامعلوم است و كمك‌هاي امريكا همچنان حياتي است. به گزارش واشنگتن‌پست، تصميم اخير دونالد ترامپ براي خودداري از ارسال موشك‌هاي كروز «تام‌هاوك» نشانه‌اي از احتياط راهبردي بود و تصميم درستي محسوب مي‌شود. ايالات‌متحده بايد به حمايت از توان دفاعي اوكراين ادامه دهد، اما ارسال تام‌هاوك‌هايي كه استفاده و يكپارچه‌سازي آنها دشوار است، توجيهي ندارد. در عوض، تمركز بايد بر تحويل سلاح‌هايي باشد كه فورا قابل استفاده‌اند؛ چراكه در كنار تشديد فشارهاي اقتصادي، مسكو ناگزير خواهد شد بدون گرفتار شدن واشنگتن در چرخه خطرناك تشديد تنش، با يك توافق مذاكره‌شده براي پايان درگيري‌ها موافقت كند. ناظران بر اين باورند كه اوكراين تاكنون نشان داده است كه به طرز خارق‌العاده‌اي توان سازگاري و ابتكار دارد. پهپادهاي دوربرد ساخت داخل اهدافي را در عمق خاك روسيه مورد اصابت قرار داده‌اند و امريكا بايد به تقويت اين توانمندي‌هاي نوظهور كمك كند. همكاري در حوزه نوآوري‌هاي مرتبط نه تنها به اوكراين در نبرد امروز كمك مي‌كند، بلكه درس‌هايي براي ارتش امريكا فراهم مي‌آورد تا در مواجهه با رقباي آينده بهتر عمل كند. در ادامه گزارش اين نشريه آمده است كه اوكراين فورا به ابزارهاي بيشتري نياز دارد تا بتواند پيشروي‌هاي زميني روسيه را متوقف كند و حملات هوايي را در مبدا مختل سازد. سامانه‌هاي كارآمدي وجود دارند كه با تجهيزات فعلي اوكراين سازگار هستند. موشك ERAM
(Extended Range Attack Munition) كه با جنگنده‌هاي اف-۱۶ اوكراين قابل استفاده است، حدود ۲۸۰ مايل برد دارد. موشك‌هاي كروز «تائوروس» ساخت آلمان نيز بيش از ۳۰۰ مايل برد دارند و براي نفوذ به اهداف به‌شدت مستحكم طراحي شده‌اند. اين تسليحات مي‌توانند توان اوكراين را براي هدف قراردادن نيروهاي پيشروي روسيه، مراكز لجستيكي، خطوط تداركاتي و اتاق‌هاي فرماندهي افزايش دهند. به ادعاي واشنگتن‌پست اما خطر افزايش فشارها عليه روسيه اين است كه هر دو طرف را به تشديد بيشتر تنش‌ها وسوسه كند. بنابراين، اوكراين بايد استراتژي‌اي را دنبال كند كه هم حاكميت خود را حفظ كند و هم هميشه به روسيه يك گزينه خروج معتبر ارايه دهد. پذيرش هرگونه مصالحه سرزميني بايد همراه با تضمين آينده بلندمدت اوكراين از طريق ادغام عميق‌تر امنيتي و اقتصادي با شركاي غربي باشد. در هر حال، مشاركت امريكا در هرگونه توافق ضروري است و براي تثبيت جايگاه ايالات‌متحده، به‌ويژه به عنوان شريك اقتصادي، اوكراين نيز بايد اصلاحات اساسي انجام دهد و آنچه اهميت بسياري دارد، حمايت راهبردي و تعيين‌كننده است.
امريكا و مديريت جنگ اوكراين
در همين راستا، «ربكا ليسنر» پژوهشگر ارشد سياست خارجي امريكا در شوراي روابط خارجي و معاون دستيار رييس‌جمهور در دولت بايدن، در نشريه فارن افرز نوشت: «دونالد ترامپ در جريان كارزار انتخاباتي‌اش در سال ۲۰۲۴ به راي‌دهندگان اطمينان داده بود كه جنگ‌هاي اوكراين و غزه را پايان خواهد داد، اما هر دو جنگ تاكنون ادامه يافته‌اند و تلاش‌هاي ديپلماتيك تنها به صورت مقطعي و نامنظم پيش رفته است.» با اين حال، دلايل اين ناكامي و مشكلات تنها به شخص ترامپ بازنمي‌گردد. سختي پايان دادن به اين دو جنگ، به ويژه جنگ اوكراين، چالش‌هاي راهبردي امريكا در مديريت گروه كوچكي از شركاي آنچه «شبه‌متحدان» ناميده مي‌شوند را نشان مي‌دهد. «شبه‌متحدان» كه از پايان جنگ جهاني دوم بخشي از شبكه ائتلافي امريكا بوده‌اند، جايگاهي فراتر از شريك عادي دارند، اما همچون متحدان رسمي نيستند. آنها در واشنگتن اهميت ويژه‌اي دارند، اما يكي از مهم‌ترين ويژگي‌هاي يك اتحاد واقعي را ندارند و آن «تضمين امنيتي رسمي ازسوي ايالات‌متحده» است. درگيري‌هاي اخير در اوكراين «شبه‌متحدان» را به محور سياست خارجي امريكا تبديل كرده است. ايالات‌متحده از اوكراين جهت مقاومت در برابر تلاش روسيه براي سلطه بر اين كشور حمايت كرده و ميلياردها دلار سلاح پيشرفته دراختيار نيروهاي مسلح آن قرار داده است. اوكراين توانسته حاكميت و استقلال سياسي خود را حفظ كند، درحالي كه روسيه نيز متحمل خسارات مادي شده است و همه اينها بدون درگيري مستقيم ميان مسكو و واشنگتن رخ داده است. اين تجربه نشان مي‌دهد كه حمايت از شبه‌متحدان قدرتمند در خطوط مقدم ژئوپليتيك چه مزايايي دارد: اين روابط به امريكا اجازه مي‌دهد منافع خود را در مناطق حساس و حياتي از طريق ابزارهاي غيرمستقيم و كم‌هزينه‌تر پيش ببرد. با اين حال، تلاش‌هاي امريكا براي مديريت نقش خود در اين جنگ‌ها همچنين چالش‌هاي راهبردي ذاتي در «شبه‌اتحادها» را برجسته كرده است. اگر ترامپ بخواهد به هدف خود در برقراري صلح در اروپا دست يابد، دولت او بايد اين چالش‌ها را بهتر مديريت كند.
درباره شبكه جهاني متحدان؛ مرز بين تعهد و ابهام
واشنگتن در شبكه گسترده روابط جهاني خود، اكثر كشورها را يا «متحد» يا «همكار» دسته‌بندي مي‌كند. واشنگتن با متحدان خود از طريق پيمان‌هاي قانوني كه شامل بندهاي دفاع متقابل است، متعهد مي‌شود. اين تعهد كه حمله به يكي، حمله به همه تلقي مي‌شود، امنيت متحدان را تضمين كرده و چتر هسته‌اي امريكا را نيز شامل مي‌شود. در مقابل، همكاران ممكن است از كمك‌هاي امنيتي امريكا برخوردار شوند، اما نمي‌توانند مطمئن باشند كه ارتش ايالات‌متحده در صورت حمله به آنها وارد عمل خواهد شد. «شبه‌متحدان» ممكن است آموزش‌ها و كمك‌هاي نظامي گسترده دريافت كنند، ميزبان تعداد زيادي از نيروهاي امريكايي باشند و هماهنگي نزديكي با واشنگتن داشته باشند، اما شامل تعهد امنيتي نمي‌شوند. برخلاف «همكاران»، ميزان و دامنه سرمايه‌گذاري واشنگتن در امنيت شبه‌متحدان، ابهام ايجاد مي‌كند و مشخص نيست كه امريكا تا چه حد در دفاع از آنها در صورت حمله دخالت خواهد كرد. با اين حال، دلايل خوبي وجود دارد كه چرا امريكا از ارايه نوع تعهد دفاع متقابل كه پيمان رسمي را شكل دهد، خودداري مي‌كند؛ از‌جمله نگراني از درگير شدن در منطقه‌اي پرتنش، تحريك دشمن يا تعهد به دفاع از كشوري كه ممكن است سياست‌هاي موردنظر واشنگتن را دنبال نكند. اين ابهام باعث مي‌شود شبه‌اتحادها ابزارهاي بازدارندگي و تضمين امنيت ضعيف‌تري نسبت به اتحادهاي رسمي باشند و توضيح مي‌دهد كه چرا «شبه‌متحدان» در برابر تجاوز خارجي آسيب‌پذيرتر از متحدان پيماني هستند. در جريان جنگ روسيه و اوكراين در سال ۲۰۲۲، فرماندهان نظامي اوكراين و امريكا به طور مشترك راهبردي را طراحي كردند تا خطوط دفاعي روسيه در خرسون شكسته شود و مناطقي تصرف گردد كه به نيروهاي اوكرايني امكان مي‌داد پل زميني بين كريمه و بخش‌هاي اشغال شده اوكراين را قطع كنند. با اين حال، اين طرح با واقعيت‌هاي داخلي اوكراين مواجه شد: اجتناب از ريسك‌هاي شديد انساني و عبور از خطوط دفاعي روسيه مي‌توانست بسيار خونين باشد و رقابت‌ها و اختلافات ميان فرماندهان نظامي و رهبران سياسي اوكراين اجراي آن را با مشكل مواجه كرد. باوجود برنامه‌ريزي دقيق مشترك، سياستگذاران امريكايي قادر نبودند اوكراين را مجبور كنند تا اين عمليات را به سرانجام برساند. از طرفي، ايالات‌متحده ممكن است در ارزيابي يا مديريت خطر تشديد تنش‌ها با شبه‌متحدان خود هم‌نظر نباشد. اگرچه واشنگتن ممكن است منافع راهبردي قوي در نتيجه جنگ‌هايي كه شبه‌متحدان در آن نقش دارند داشته باشد، اما مي‌تواند ميزان دخالت خود را تنظيم كند. براي «شبه‌متحد» خطرات هميشه بالاتر و اغلب وجودي هستند. آنها ممكن است آماده باشند ريسك‌هايي را بپذيرند كه مي‌تواند به تشديد قابل‌توجه بحران منجر شود. در دولت بايدن، رهبران اوكراين همواره فهرستي طولاني از درخواست‌هاي خود براي دريافت سامانه‌هاي تسليحاتي پيشرفته ارايه كرده‌اند. اما مقامات بايدن معتقد بودند كه ارايه اين تسليحات خطراتي در زمينه آمادگي نظامي امريكا و احتمال تشديد تنش به همراه دارد. وقتي بايدن در آوريل ۲۰۲۴، ارسال محدود ATACMS به اوكراين را با محدوديت‌هاي واضح در استفاده از آنها تصويب كرد، اين سلاح‌ها منافع تاكتيكي فراهم كردند اما دستاورد راهبردي چشمگيري نداشتند. ديناميك مشابهي نيز، اگرچه كمتر علني، رخ داد؛ زماني كه اوكراين بارها خواستار مجوز استفاده از تجهيزات امريكايي براي حمله به خاك روسيه شد و نهايتا موفق شد موافقت محدود امريكا را به دست آورد. در هر دو مورد، اوكراين حاضر بود ريسك كند تا به پيروزي‌هاي نظامي يا حتي دستاوردهاي روحيه‌بخش دست يابد و احتمالا از مداخله مستقيم نظامي امريكا استقبال مي‌كرد، درحالي كه واشنگتن مي‌كوشيد هم نيازهاي نظامي كي‌يف را برآورده كند و هم از نوعي تشديد تنش جلوگيري كند كه امريكا يا ناتو را مستقيما وارد جنگ نمايد. تلاش‌ها براي حل اين تنش منجر به سياست‌هايي شد كه براي هر دو طرف بهينه نبود: واشنگتن ريسك بيشتري از آنچه مي‌خواست پذيرفت، اما نه به اندازه‌اي كه به اوكراين يك جهش قاطع بدهد.
راهبردي هوشمندانه؛ كليد پايان موفقيت‌آميز جنگ اوكراين
رابطه ميان امريكا و شبه‌متحد خود، به ويژه در زمان جنگ، يك نقطه ثقل است: اگر اين رابطه آسيب ببيند، شكاف ايجاد شده به نفع دشمن تمام مي‌شود. وقتي شبه‌متحدان درگير جنگ‌هاي طولاني مي‌شوند، موثرترين روش براي امريكا جهت دستيابي به نتيجه مطلوب، يا كمك به شريك خود براي پيروزي كامل در جنگ است، يا متقاعد كردن دشمن كه حمايت ادامه خواهد يافت تا زماني كه توافق صلح مطلوب حاصل شود. اين ديناميك‌ها مديريت حمايت نظامي حياتي به عنوان اهرم فشار براي شكل‌دهي به نحوه جنگيدن شبه‌متحد و پذيرش صلح را دشوار مي‌كنند و همچنين پايان دادن به جنگ‌هايي كه شامل حمايت از شبه‌متحدان هستند را به چالشي بزرگ تبديل مي‌كنند. در تلاش براي پايان دادن به جنگ اوكراين، ترامپ اين محاسبه را داشت كه وابستگي اوكراين به ايالات‌متحده به او اجازه مي‌دهد كي‌يف را به پذيرش يك توافق صلح به‌شدت به نفع مسكو وادار كند. او اين فرضيه را با سرزنش علني زلنسكي در دفتر بيضي و سپس قطع كمك‌هاي نظامي و اطلاعاتي آزمايش كرد. اما به جاي مجبور كردن اوكراين به امتيازدهي براي پايان جنگ، اين اقدام تنها ضعف روابط كي‌يف و واشنگتن در دوره رياست‌جمهوري ترامپ را برجسته كرد و كرملين را ترغيب نمود تا بر استراتژي سرسختانه ديپلماتيك خود و افزايش فشار نظامي پافشاري كند. چالش‌هاي راهبردي كه شبه‌اتحادها براي سياستگذاران ايجاد مي‌كنند، همواره موجب نااميدي مي‌شوند. پايان دادن به جنگ اوكراين نيز براي امريكا، آن‌هم با شرايط مطلوب، نيازمند مديريت هوشمندانه اين معضلات است. در اين زمينه، بسيار حياتي است كه حمايت قوي از «شبه‌متحدان» به جامعه امريكا منتقل شود و اين حمايت توضيح داده شود، بدون آنكه تعهداتي ايجاد گردد.