تكرار تراژدي اوكراين در تايوان

حديث روشني

 دولت دونالد ترامپ، رييس‌جمهور امريكا بسته‌اي تسليحاتي براي ارسال به تايوان به ارزش بيش از ۱۰ ميليارد دلار را روي ميز گذاشته است كه شامل «موشك‌هاي ميان‌برد، توپخانه هويتزر و پهپادها» مي‌شود. 

گفتني است وزارت خارجه امريكا اين پيشنهاد را اواخر روز چهارشنبه و در جريان يك سخنراني ملي تلويزيوني اعلام كرد. تنش‌هاي امريكا و چين عمدتا بر سر تجارت و تعرفه‌ها در دوره دوم رياست‌جمهوري ترامپ نوساناتي داشته است، اما ناظران مدعي‌اند رونمايي از چنين بسته‌اي ازسوي واشنگتن به دليل افزايش رفتارهاي تهاجمي چين نسبت به تايوان كه پكن آن را ملزم به اتحاد مجدد با سرزمين اصلي مي‌داند رخ داده است. در عين حال در صورت تاييد كنگره، اين بسته، بزرگ‌ترين فروش تسليحاتي امريكا به تايوان خواهد بود و مجموع فروش‌هاي امريكا به اين جزيره معادل ۸.۴ ميليارد دلار در دوران رياست‌جمهوري جو بايدن را پشت سر خواهد گذاشت. 
به گزارش آسوشيتدپرس، هشت توافق فروش تسليحاتي كه روز چهارشنبه اعلام شد، شامل ۸۲ سامانه راكت توپخانه‌اي پرتحرك «هايمارس» و ۴۲۰ سامانه موشكي تاكتيكي ارتش (ATACMS) مي‌شود؛ سامانه‌هايي مشابه آنچه امريكا در دوران دولت بايدن براي دفاع اوكراين در برابر روسيه فراهم كرده بود آن‌هم به ارزش بيش از ۴ ميليارد دلار. اين بسته همچنين شامل ۶۰ سامانه توپخانه خودكششي و تجهيزات مرتبط به ارزش بيش از ۴ ميليارد دلار و پهپادهايي به ارزش بيش از يك ميليارد دلار است. به ادعاي اين نشريه ساير بخش‌هاي پيشنهادي اين بسته شامل نرم‌افزارهاي نظامي به ارزش بيش از يك ميليارد دلار، موشك‌هاي «جاولين» و «تاو» به ارزش بيش از ۷۰۰ ميليون دلار، قطعات يدكي هليكوپتر به ارزش ۹۶ ميليون دلار و كيت‌هاي بازسازي موشك‌هاي «هارپون» به ارزش ۹۱ ميليون دلار مي‌شود. در همين رابطه وزارت دفاع تايوان اعلام كرده است كه مجموع هشت توافق فروش تسليحاتي معادل ۱۱.۱۵ ميليارد دلار است. همزمان وزارت خارجه امريكا نيز اعلام كرد كه اين محموله با هدف حمايت از تلاش‌هاي مداوم تايوان براي مدرن‌سازي نيروهاي مسلح خود و حفظ توان دفاعي قابل‌اعتنا است كه مي‌تواند به منافع ملي، اقتصادي و امنيتي ايالات‌متحده خدمت‌كند. وزارت خارجه چين اما در واكنش به چنين اقدامي اعلام كرد كه رونمايي از چنين بسته‌اي با توافق‌هاي ديپلماتيك بين چين و امريكا مغايرت داشته و به‌طور جدي به حاكميت، امنيت و تماميت ارضي چين آسيب مي‌زند و همچنين ثبات منطقه‌اي را تضعيف مي‌كند. گوئو جياكون، سخنگوي وزارت خارجه چين در اين رابطه گفت: «نيروهاي موسوم به استقلال تايوان در جزيره به دنبال استقلال از طريق زور هستند و با هدر دادن پول مردم براي خريد سلاح، تايوان را به انبار باروت تبديل مي‌كنند.» به گفته سخنگوي وزارت خارجه چين اين اقدام نمي‌تواند سرنوشت محتوم «استقلال تايوان» را نجات دهد و تنها روند رويارويي و جنگ در تنگه تايوان را سرعت مي‌بخشد. با اين همه و به گزارش اين نشريه امريكايي براساس قوانين فدرال ايالات‌متحده، اين كشور موظف است از تايوان دفاع كند؛ موضوعي كه در ارتباط واشنگتن با پكن به‌شدت بحث‌برانگيز شده است، چراكه چين تهديد كرده است در صورت لزوم تايوان را به زور تصرف خواهد كرد.

افزايش بودجه دفاعي تايوان
 و تنش‌هاي قانونگذاري امريكا و چين
با اين همه اين فروش تسليحات امريكايي به تايوان درحالي صورت مي‌گيرد كه دولت تايوان متعهد شده است هزينه‌هاي دفاعي خود را سال آينده به ۳.۳ درصد از توليد ناخالص داخلي جزيره برساند و تا سال ۲۰۳۰ به ۵درصد افزايش دهد. اين افزايش پس از درخواست ترامپ و پنتاگون مبني بر صرف تا ۱۰درصد از توليد ناخالص داخلي تايوان براي دفاع، مطرح شد؛ رقمي كه بسيار بالاتر از ميزان هزينه دفاعي امريكا يا هيچ‌يك از متحدان اصلي آن است. اين درخواست با مخالفت حزب مخالف «كومينتانگ» و بخشي از مردم تايوان مواجه شده است. لاي چينگ‌ته، رييس‌جمهور تايوان، ماه گذشته بودجه ويژه‌ ۴۰ ميليارد دلاري براي خريد تسليحات اعلام كرد كه شامل ساخت يك سامانه پدافند هوايي با قابليت‌هاي پيشرفته كشف و رهگيري به نام «گنبد تايوان» مي‌شود. اين بودجه طي هشت سال، از ۲۰۲۶ تا ۲۰۳۳، اختصاص خواهد يافت. همان زمان نيز افزايش كمك‌هاي نظامي امريكا به تايوان پيش‌تر در لايحه‌اي كه كنگره تصويب كرده و انتظار مي‌رود ترامپ به‌زودي آن را امضا كند، پيش‌بيني شده است. هفته گذشته، سفارت چين در واشنگتن اين لايحه كه با نام قانون اختيار دفاع ملي شناخته مي‌شود، را محكوم كرد و آن را اقدامي ناعادلانه عليه چين به عنوان عامل تجاوز توصيف نمود. سناي امريكا اما درنهايت روز چهارشنبه اين لايحه را تصويب كرد. با اين حال، فروش تسليحاتي امريكا به تايوان درست پيش از آن اعلام شد كه كميته دوجناحي چين در كنگره روز پنجشنبه گزارشي منتشر كرد و در آن هشدار داد پكن با بهره‌برداري از ترديدها درباره ميزان حمايت امريكا از تايوان، تحريكات نظامي خود عليه اين جزيره را افزايش داده است. اين گزارش همچنين خواستار مخالفت امريكا با خصومت‌هاي حزب كمونيست چين عليه تايوان به‌صورت صريح، شفاف و به‌ طور مستمر شد. راجا كريشنامورتي، نماينده دموكرات ايالت ايلينوي و عضو ارشد اين كميته، درباره اين گزارش به نشريه وال استريت ژورنال گفت: «تايوان مهره‌اي براي معامله نيست و نخواهد بود»، عبارتي كه اشاره‌اي به نگراني‌ها درباره احتمال معامله‌كردن حمايت امريكا از اين جزيره دموكراتيك از سوي رييس‌جمهور در ازاي بهايي مناسب دارد.
پيامدهاي سياست ترامپ در جنوب شرق آسيا
در هر حال زنجيره‌اي از رويدادها در هفته‌هاي اخير نگراني‌هايي را درباره ميزان تمايل ترامپ براي ايستادگي در برابر پكن در آسيا برانگيخته است؛ نگراني‌هايي كه حتي پس از اعلام فروش تسليحات به تايوان نيز همچنان پابرجاست. دونالد ترامپ در ظاهر به نظر مي‌رسد مصمم است همزمان با آماده‌شدن دوطرف براي سالي پررفت‌وآمد از تعاملات، روابط خود با شي جين‌پينگ، رهبر چين را تعميق بخشد. با اين همه ايالات‌متحده سال‌هاست به تايوان سلاح مي‌فروشد و اگرچه اين معامله كه مدت‌ها در انتظار آن بود، خشم پكن را برانگيخته و احتمالا به اقدامات تلافي‌جويانه منجر خواهد شد، اما به نظر نمي‌رسد نشست آوريل ميان رهبران دو كشور را از مسير خود خارج كند، چرا‌كه ترامپ احتمال تلاش چين براي تصرف تايوان از طريق زور را كم‌اهميت جلوه داده است؛ آن‌هم با وجود نمايش بي‌سابقه قدرت نظامي ارتش چين در اطراف اين جزيره. او همچنين در مناقشه‌اي ميان چين و ژاپن بر سر تايوان، ظاهرا جانب پكن را گرفته و مانع از توقف رييس‌جمهور تايوان در خاك امريكا شده و همچنين تايوان را عمدتا در قالبي اقتصادي ترسيم كرده است؛ ازجمله به عنوان رقيبي در حوزه فناوري، نه شريكي كليدي در آسيا. در همين حال، اظهارات مكرر ترامپ درباره دوستي‌اش با شي جين‌پينگ، شركاي امنيتي امريكا در آسيا را نگران كرده است؛ كشورهايي كه ميان اين رويكرد و نزديكي ترامپ به ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور روسيه، شباهت‌هايي مي‌بينند و بيم آن دارند كه تايوان به «اوكراين ديگري» تبديل شود. لايل موريس، پژوهشگر ارشد موسسه سياستگذاري انجمن آسيا، در اين رابطه مي‌گويد: «به نظر مي‌رسد اولويت شماره يك دونالد ترامپ داشتن رابطه‌اي خوب با شي است.» با اين حال، موريس تاكيد كرد كه انجام ندادن هيچ فروش تسليحاتي احتمالا پيام بدتري ارسال مي‌كرد.
ابهام راهبردي امريكا 
به گزارش وال استريت ژورنال، پيش از انتشار خبر فروش تسليحات، گروهي دوجناحي از سناتورها به رهبري «پيت ريكتس» سناتور جمهوري‌خواه نبراسكا، و «كريس كونز» سناتور دموكرات دلاور، روز چهارشنبه قطعنامه‌اي را براي تاكيد دوباره بر حمايت بي‌وقفه دولت ترامپ از اتحاد امريكا و ژاپن ارايه كردند. اين ابتكار در سنا، اظهارات تهاجمي پكن عليه «سانائه تاكايچي» نخست‌وزير جديد ژاپن را محكوم مي‌كند؛ اظهاراتي كه پس از آن مطرح شد كه او به دليل اشاره به امكان واكنش نظامي توكيو در صورت هرگونه حمله به تايوان، ازسوي مقام‌هاي چيني با تهديد به مرگ مواجه شد. بنا بر گزارش وال‌استريت ژورنال، حال اين قطعنامه در حكم پاسخي است به موضع ترامپ كه از تاكايچي خواسته بود از تحريك پكن پرهيز كند. «مارك مونتگومري» درياسالار بازنشسته نيروي دريايي امريكا و مدير ارشد بنياد دفاع از دموكراسي‌ها، گفت تا پيش از اين، واشنگتن درحالي به تايوان توصيه مي‌كرد هزينه بيشتري براي دفاع از خود بپردازد كه همزمان مجوز فروش تسليحات را به اين جزيره صادر نمي‌كرد؛ رويكردي كه به گفته او تناقض‌آميز بوده است. «مونتگومري» همچنين درباره اين معامله تسليحاتي جديد گفت: «حال نيز اين همان كاري است كه يك شريك براي يك متحد خوب انجام مي‌دهد.» به ادعاي برخي ناظران اين تعهد همچنين نشان مي‌دهد كه سياست ايالات‌متحده در قبال تايوان، به دليل حمايت گسترده در كنگره و در ميان نهادهاي نظامي امريكا، معمولا تفاوت چنداني ميان دولت‌ها ندارد. كابينه ترامپ نيز شامل شماري از سرسخت‌ترين حاميان تايوان است؛ ازجمله ماركو روبيو، وزير امور خارجه. گفتني است همزمان راش دوشي، كارشناس مسائل چين كه پيش‌تر در شوراي امنيت ملي دولت بايدن فعاليت مي‌كرد، از اين معامله تسليحاتي به عنوان نشانه‌اي از تداوم رويكرد دولت بايدن استقبال كرد. او در پستي در شبكه اجتماعي ايكس نوشت: «شايد رويكرد تيم ترامپ درقبال تايوان شباهت‌هاي بيشتري با رويكرد دولت بايدن داشته باشد.» راهبرد امنيت ملي دولت كه اوايل اين ماه منتشر شد، بر اهميت برتري نظامي براي موازنه با نيروهاي مسلح چين در آسيا تاكيد كرده است. در اين سند همچنين آمده است: «بازداشتن از بروز درگيري بر سر تايوان، ترجيحا از طريق حفظ برتري نظامي، يك اولويت به شمار مي‌رود.» باني لين، مدير پروژه «قدرت چين» در مركز مطالعات راهبردي و بين‌المللي، با اشاره به اين راهبرد امنيتي به وال استريت ژورنال گفت: «‌فروش بسته تسليحاتي به تايوان نشان مي‌دهد كه اقدامات دولت با گفته‌هايش همسو است.»  اين درحالي است كه موضع چند دهه‌اي ايالات‌متحده در قبال ادعاي حاكميتي چين بر تايوان، حفظ آن چيزي بوده كه مقام‌ها از آن به عنوان «ابهام راهبردي» ياد مي‌كنند. ايده اصلي اين رويكرد آن است كه چين در ترديد باقي بماند كه آيا امريكا در صورت بروز درگيري به‌طور مستقيم مداخله خواهد كرد يا نه و همزمان تايوان نيز از اعلام استقلال كامل اقدامي كه مي‌تواند حمله چين را برانگيزد، بازداشته شود. اكنون اما اقدامات همه طرف‌ها اين سياست را به چالش كشيده است. مانورهاي تهديدآميز نظامي چين در اطراف تايوان به رويدادي روزمره تبديل شده و اين اتهام را تقويت كرده است كه پكن در حال تغيير وضع موجود است؛ وضعي كه در آن، با وجود تداوم ادعاهاي حاكميتي چين، صلح برقرار مانده و تايوان امور خود را اداره مي‌كند. ازسويي و درحالي كه جو بايدن، رييس‌جمهور سابق امريكا، بارها تلويحا گفته بود ايالات‌متحده در صورت حمله به تايوان به ياري اين جزيره خواهد شتافت، ترامپ اما تهديدهاي چين را كم‌اهميت جلوه داده و گفته است تا زماني كه او رييس‌جمهور باشد، رهبر چين به تايوان حمله نخواهد كرد. در عين حال راهبرد جديد امنيت ملي كاخ سفيد بر سياست ديرينه امريكا مبني بر مخالفت با تغييرات يك‌جانبه در وضع موجود تاكيد مي‌كند؛ هرچند در مقايسه با ادبيات دولت بايدن كه از واژه «مخالفت مي‌كند» استفاده مي‌كرد، با زباني تا حدي ملايم‌تر و با تعبير «از تغييرات حمايت نمي‌كند» بيان شده است. اين راهبرد همچنين امنيت تايوان را عمدتا از منظري اقتصادي ترسيم مي‌كند آن‌هم به عنوان توليدكننده نيمه‌رساناهاي پيشرفته و گذرگاهي حياتي در شبكه‌هاي كشتيراني و در عين حال، عواملي را كه به ‌طور سنتي تايوان را به اولويتي براي امريكا تبديل كرده‌اند، مانند نظام دموكراتيك آن، ناديده مي‌گيرد. با اين همه نظرسنجي‌ها در تايوان نشان مي‌دهد كه سياستگذاري معامله‌محور و گرايش‌هاي انزواطلبانه ترامپ، همراه با ادعاهاي مكرر او درباره دوستي با شي جين‌پينگ، اين نگراني را ايجاد كرده است كه او ممكن است بر سر اين جزيره با پكن به توافقي دست يابد.

تايوان در مسير تقويت دفاع
 و همكاري نزديك با امريكا
در هرحال مسوولان امريكايي و كارشناسان چين سال‌ها هشدار داده‌اند كه شي جين‌پينگ مصمم به بازپس‌گيري كنترل تايوان است و ارتش خود را براي حمله احتمالي در سال‌هاي آينده سازمان‌دهي كرده است. همزمان نيز واشنگتن به‌ طور رسمي تايوان را به عنوان كشور به‌رسميت نمي‌شناسد، اما دهه‌ها به اين جزيره به عنوان شريك امنيتي و اقتصادي نزديك، تسليحات پيشرفته ارايه كرده و همچنان سياست «ابهام راهبردي» را درباره امكان دفاع از تايوان در صورت حمله دنبال مي‌كند. در تايوان نيز حزب ملي‌گرا، يعني حزب مخالف تايوان كه همراه با يك حزب كوچك‌تر اكثريت مجلس اين كشور را دراختيار دارد، پيشنهادات رييس‌جمهور تايوان را به دليل مسائلي همچون تاخير در تحويل سفارشات تسليحاتي قبلي و پروژه‌هاي هدررفته موردانتقاد قرار داده و ممكن است افزايش‌هاي پيشنهادي در بودجه دفاعي را به تاخير انداخته يا حتي مسدود كند. با اين حال، سياستمداران هر دو جناح در تايوان اعلام كرده‌اند كه انتظار دارند بودجه ويژه پيشنهادي لاي چينگ‌ته، رييس‌جمهور تايوان نهايتا تصويب شود، اما احتمالا پس از اصلاحاتي كه حزب مخالف درخواست كرده است. همان بودجه‌اي كه ماه گذشته، رييس‌جمهور تايوان، وعده داد كه طي هشت سال آينده ۱.۲۵ تريليون دلار تايوان (معادل ۴۰ ميليارد دلار امريكا) براي تسليحات اختصاص دهد؛ بودجه‌اي معادل بزرگ‌ترين بودجه ويژه دفاعي در بيش از ۳۰ سال گذشته. تايپه همچنين اعلام كرد بخشي از اين بودجه به توسعه مشترك تجهيزات و سامانه‌هاي دفاعي با ايالات‌متحده اختصاص خواهد يافت. در همين رابطه كارن كوئو، سخنگوي دفتر رياست‌جمهوري تايوان، گفت فروش تسليحات ميان تايوان و امريكا نزديكي ميان دو بازيگر را نشان مي‌دهد و تايوان نيز به تقويت دفاع از خود هم در سطح نظامي و هم در جامعه ادامه خواهد داد. 
همزمان ويليام يانگ، تحليلگر گروه بين‌المللي بحران در اين رابطه به فايننشال تايمز گفت: «اين بسته تسليحاتي به افزايش اعتماد تايوان به تعهد دولت ترامپ براي كمك به دفاع از تايپه كمك خواهد كرد و همچنين مي‌تواند اضطراب رو به رشد ناشي از سيگنال‌هاي متناقض از زمان بازگشت ترامپ به كاخ سفيد را كاهش دهد.»  
گفتني است امسال، تايوان اولين تمرين واقعي و جامع دفاع شهري خود را با شبيه‌سازي سناريوهاي جنگي برگزار كرد. تمرينات سالانه «هان كوانگ» تايوان شامل سناريوهاي دفاع شهري بيشتر و استفاده از موشك‌هاي «جاولين» و براي اولين‌بار سامانه‌هاي «هايمارس» تامين‌شده توسط امريكا بود. وزارت دفاع تايوان همچنين در تلاش است مقررات خدمت سربازي را سخت‌تر كند تا فهرست معافيت‌ها را كاهش دهد، البته پس از آنكه چندين رسوايي شامل سلبريتي‌هايي كه براي فرار از يك سال خدمت نظامي مدارك پزشكي جعلي ارايه كرده بودند، افشا شد. روپرت هموند چمبرز، رييس شوراي كسب‌وكار امريكا-تايوان در اين رابطه گفت: «اين مجموعه اقدامات تايوان پاسخ به تهديدات چين است و البته همزمان نشان‌دهنده خواست دونالد ترامپ است كه شركا و متحدان خود اقدامات بيشتري براي تامين دفاع خود انجام دهند.»