نگاهي ساده به علم پيري و آينده آن
حميد اناري
تا همين چند سال پيش، بيشتر دانشمندان پيري را روندي طبيعي و غيرقابل تغيير ميدانستند؛ مسيري كه همه انسانها ناچار بودند آن را طي كنند. اما امروز، در پايان سال ۲۰۲۵، اين نگاه در حال تغيير است. پيشرفتهاي علمي باعث شدهاند پژوهشگران اين پرسش را جديتر از هميشه مطرح كنند: آيا ميتوان روند پير شدن بدن را كند كرد و سالمتر پير شد؟
يكي از نكتههاي مهمي كه علم به آن رسيده، نقش «انرژي سلولها» در پيري است. سلولهاي بدن براي كار درست و ترميم خود به مولكولي به نام DNA نياز دارند. اين مولكول به سلولها كمك ميكند انرژي بسازند، آسيبهاي DNA را ترميم كنند و التهاب را كنترل كنند. مشكل اينجاست كه با بالا رفتن سن، مقدار DNA در بدن كم ميشود و همين كاهش، يكي از نشانههاي اصلي پير شدن بدن است.
در اين ميان، مادهاي به نام NMN توجه دانشمندان را جلب كرده است. NMN مادهاي است كه بدن ميتواند از آن براي ساخت DNA استفاده كند. آزمايشهايي كه روي حيوانات انجام شده نشان ميدهد بالا بردن سطح DNA ميتواند به بهبود عملكرد بدن، كاهش التهاب و بهتر شدن بعضي تواناييهاي مرتبط با سن كمك كند. اين نتايج هنوز بهطور كامل به انسان تعميم داده نشدهاند، اما نشان ميدهند اين مسير علمي ارزش بررسي جدي دارد.
در مورد انسانها، پژوهشها هنوز در مراحل اوليه هستند. آنچه تاكنون مشخص شده اين است كه NMN ميتواند سطح DNA را در بدن بالا ببرد. اين موضوع از نظر علمي مهم است، چون اگر قرار باشد تغييري در روند پيري ايجاد شود، اول بايد اين پايههاي زيستي تقويت شوند. با اين حال، هنوز نميتوان با اطمينان گفت كه اين تغييرها باعث جوانتر شدن ظاهري يا افزايش طول عمر انسان ميشوند. دانشمندان اين مرحله را آغاز يك مسير ميدانند، نه پايان آن.
نكته جالب اين است كه سازمان غذا و داروي امريكا (FDA) نيز به اين موضوع توجه كرده است. FDA نه گفته NMN خطرناك است و نه آن را به عنوان درمان تأييد كرده، اما اجازه داده اين ماده در قالب پژوهشهاي رسمي و باليني بررسي شود. به زبان ساده، اين يعني NMN آنقدر جدي است كه بايد دقيقتر و علميتر بررسي شود، نه اينكه فقط در حد يك ادعاي تبليغاتي باقي بماند.
اگر كمي جلوتر را نگاه كنيم، تا سال ۲۰۳۰ بعيد است يك قرص يا يك روش خاص بتواند پيري را «حل» كند. آنچه محتملتر به نظر ميرسد، تركيبي از چند راهكار است: كمك به حفظ انرژي سلولها، پيشگيري زودهنگام از بيماريهاي وابسته به سن، استفاده از فناوريهاي جديد ژنتيكي و توجه به سبك زندگي سالم. در اين تصوير كلي، NMN ميتواند يكي از ابزارهاي كمكي باشد، نه يك راهحل جادويي.
همزمان، دانشمندان روي روشهاي پيشرفتهتري هم كار ميكنند؛ مثلا تلاشهايي براي «بازتنظيم» برخي عملكردهاي سلولي كه با افزايش سن دچار اختلال ميشوند. آزمايشها روي حيوانات نشان دادهاند كه در آينده شايد بتوان برخي تواناييهاي از دسترفته بدن را تا حدي بازگرداند، هرچند اين روشها هنوز راه زيادي تا استفاده ايمن در انسان دارند.
در نهايت، هدف علم جاودانه كردن انسان نيست. هدف اين است كه مردم سالهاي بيشتري از عمر خود را سالم، فعال و مستقل زندگي كنند و دوران بيماري و ناتواني به سالهاي پاياني عمر محدود شود. از اين نگاه، آنچه امروز درباره NMN و علم پيري ميدانيم، نه يك وعده اغراقآميز است و نه يك شكست. بلكه نشانه اين است كه انسان براي نخستينبار در تاريخ، در حال ياد گرفتن مديريت بهتر روند پير شدن بدن خود است؛ مسيري كه تا سال ۲۰۳۰ ميتواند شكل تازهاي به مفهوم سالم پير شدن بدهد.