«اعتماد» كانون‌هاي سازنده فيك‌نيوزها و شايعات را واكاوي مي‌كند
هشتگ‌سازی عليه دولت
يافته‌هاي تحليلي نشان مي‌دهد بسياري از هشتگ‌هايي كه عليه دولت و چهره‌هاي مردمي وايرال مي‌شود در قالب يك پروژه رسانه‌اي در حلقه بسته‌اي سازماندهي شده‌اند
مهدي بيك اوغلي
15 ماه از خدمت دولت چهاردهم مي‌گذرد اما همچنان شراره‌هاي تهديد، بحران، حاشيه‌سازي و شايعات عليه دولت پايان نگرفته است. مشخص نيست شايعات عليه دولت را كدام كانون‌ها با چه اهدافي دنبال مي‌كنند و هدف اصلي شايعه‌سازان و هشتگ‌سازان چيست؟ يك روز هشتگ عدم كفايت سياسي رييس‌جمهور توسط كانون‌هاي راديكال راست ترند مي‌شود و روز ديگر همين كانون‌ها هشتگ استيضاح وزراي اثرگذار و اصلاح‌طلب كابينه را مطرح مي‌كنند. يك روز موضوع محاكمه روحاني- ظريف وايرال مي‌شود و فردا روز، تندروها ايده استعفاي عارف را به عنوان يكي از نقاط كانوني كابينه مطرح مي‌كنند. كافي است نگاهي به حجم انبوه بحران‌ها، هشتگ‌ها، شايعات و حاشيه‌سازي‌ها عليه دولت طي يك سال و اندي كه از تشكيل كابينه مي‌گذرد، بيندازيم تا مشخص شود كابينه چهاردهم با چه دشواري‌هاي شگرفي براي حل مشكلات مردم و تحقق اهدافش روبه‌رو بوده است. در آخرين نمونه از يك چنين شايعات بي‌پايه و اساس، ديروز خبر استعفاي محمدرضا عارف، معاون اول رييس‌جمهوري در برخي سايت‌ها منتشر شد و بلافاصله با تكذيب دولتي‌ها مواجه شد. بدون اينكه كسي توضيح بدهد اين شايعه با چه هدف و مبتني بر كدام منبع خبري تنظيم شده بود؟ شايعه بي‌پايه و اساسي كه واكنش معاون ارتباطات و اطلاع‌رساني دفتر معاون اول رييس‌جمهور را در پي داشت. خامسيان در اين خصوص نوشت: «كساني كه دركي از منافع ملي ندارند به دنبال حاشيه‌سازي براي دولت هستند.» او ادامه داد: «سفر دكتر عارف به مسكو براي شركت در اجلاس شانگهاي يكي از مهم‌ترين سفرهاي ديپلماتيك مقام ارشد دولت بعد از اسنپ بك محسوب مي‌شود. حال در آستانه اين سفر عده‌اي كه دركي از منافع ملي ندارند با خبرسازي به دنبال حاشيه‌سازي براي دولت هستند به چه قيمتي؟ حرمت رسانه و روزنامه‌نگاري را پاس داريد.» براي تحليل و واكاوي كانون‌هاي هشتگ‌ساز بايد سير و غوري در منافع برخي افراد و گروه‌ها و اصلاحات كاربردي دولت داشته باشيم. افراد و گروه‌هايي كه به طرز عجيبي منافع و تحركات آنها با منافع دشمنان بيروني و اسراييلي‌ها در يك راستاست.
واكاوي ريشه‌هاي بحران و شايعه عليه دولت
اما اين براي نخستين‌بار نيست كه دولت چهاردهم با يك چنين حملات، بحران‌ها، شايعات و بداخلاقي‌هايي مواجه مي‌شود. دولتي كه با شعار تنش‌زدايي و گفت‌وگو و مذاكره براي رفع مشكلات اقتصادي و معيشتي مردم روي كار آمد، اما از همان روز نخست و مراسم تحليف رييس‌جمهورش با تهديد، ترور، بحران، شايعه و حاشيه‌سازي مواجه شد. تير نخست مشكل آفريني در مسير فعاليت‌هاي دولت را اسراييل شليك كرد؛ زماني كه اسماعيل هنيه براي مراسم تحليف رييس‌جمهور راهي تهران شده بود. اما اين همه ماجرا نبود؛ در ادامه ترامپ در امريكا روي كار آمد و در يكي از نخستين تصميماتش، فرمان فشار حداكثري عليه ايران را امضا كرد. اوج بحران‌ها اما در جريان جنگ 12 روزه عليه كشورمان نمايان شد. زماني كه اسراييل با حمايت‌هاي امريكا به ايران حمله كرد تا به‌زعم خود كار جمهوري اسلامي را براي هميشه يكسره كند. به اعتقاد بسياري از تحليلگران اين هدف اسراييلي‌ها و امريكايي‌ها قابل تحقق بود اگر در داخل كشور، كمبود اقلام اساسي، سوخت و ساير نيازمندي‌هاي مردم ايجاد مي‌شد و دولت مستقر در روند خدمت‌رساني خللي ايجاد مي‌كرد، اما با انسجام و اتحاد ميان مردم و دولت و تدابير اتخاذ شده، دشمن به هيچ كدام از اهدافش دست پيدا نكرد و ايران براي ايرانيان باقي ماند. با آتش‌بس اعمال شده اغلب تحليلگران خواستار حفاظت از انسجام و اتحاد برآمده از جنگ 12 روزه شدند و دولت نهايت تلاش خود را به كار گرفت كه به ابرپروژه مدنظر خود كه كاهش مشكلات اقتصادي مردم از طريق رفع تحريم‌ها بود، متمركز شود. در همان زمان اما برخي تحليلگران اشاره كردند كه پروژه نفوذ را تنها در حوزه‌هاي نظامي و لجستيكي نبايد محدود كرد و محتمل است كه برخي نفوذي‌ها در قالب هشتگ‌سازي‌ها و گسترش شايعات به دشمنان كمك كنند .
كانون‌هاي فشار از داخل
همزمان با افزايش فشارهاي خارجي در قالب تهديد، تحريم و جنگ در داخل نيز رقباي انتخاباتي پزشكيان از حال و هواي رقابت‌هاي انتخاباتي خارج نشدند و مدام بر طبل تخريب و تهديد و حاشيه‌سازي براي دولت كوبيدند. كمتر از 4 ماه پس از تشكيل كابينه وزير اقتصاد كابينه در مجلس دوازدهم استيضاح و از قطار كابينه پياده شد. در شرايطي كه نرخ ارز حول و حوش 70 هزار تومان بود، گردانندگان نمايش استيضاح كه عمدتا از اعضاي جبهه پايداري بودند، به مردم و رييس‌جمهور قول دادند كه خروج همتي از كابينه، رشد نرخ ارز را كنترل مي‌كند و اوضاع اقتصادي بهتر مي‌شود! اما نه تنها نرخ ارز تعديل نشد، بلكه با گسترش شايعات و اخبار فيك بر آتش انتظارات تورمي دميده شد. اين چهره‌ها روزي نبود كه خبر گران شدن بنزين را روي خروجي رسانه‌هاي خود قرار نداده و هشتگ آن را گرم نكنند. يافته‌هاي تحليلي اخير توسط مراكز تحليلي داده‌محور نشان مي‌دهد، بسياري از هشتگ‌هايي كه عليه چهره‌هاي دولتي و اصلاح‌طلبان (مثلا طرح عدم كفايت سياسي رييس‌جمهور يا محاكمه روحاني- ظريف) يا موضوعات تاثيرگذار مانند گراني ارز و گراني بنزين و... در فضاي مجازي وايرال مي‌شود و براي چند روز در صدر ترندهاي مجازي قرار مي‌گيرد، مردمي نبوده، بلكه در قالب يك پروژه رسانه‌اي سازمان يافته در حلقه بسته‌اي از برخي گروه‌هاي سياسي- رسانه‌اي راديكال سازماندهي شده است. شواهد كمّي (توزيع محتوا، الگوي تعامل، عدم حضور عمومي در فضاي واقعي) و كيفي (روايت‌بندي يك‌سويه، فقدان واكنش نهادي) همگي به اين نتيجه‌گيري‌ها اشاره دارند. در اين فضاسازي‌هاي مجازي (مثلا در ماجراي انحلال بانك آينده توسط بانك مركزي) براي ايجاد يك ارتباط علّي مصنوعي استفاده شده و در روايت پويش، تصميم مستقل بانك مركزي را به عقب‌نشيني بانك مركزي در برابر مطالبه اين افراد سناريو‌سازي شد. اين درحالي است كه مخاطب عمومي هرگز درگير اين فضاسازي‌هاي كاذب نشد و حاضر به دنبال كردن اين روايت ساختگي نشد. مجموعه اين داده‌ها حاكي از آن است كه برخي افراد و گروه‌ها به صورت منسجم در حال پمپاژ شايعه، خبر فيك و هشتگ‌هاي ساختگي عليه دولت، فعالان اصلاح‌طلب و جامعه مدني ايران هستند و تلاش مي‌كنند اين اخبار فيك را به عنوان ديدگاه مردمي و نظرات عمومي بازتاب بدهند! برخي معتقدند دليل اصلي اين فضاسازي‌ها به تلاش دولت براي اصلاح برخي نارسايي‌ها و كژكاركردي‌ها باز مي‌گردد. در يك نمونه، دولت در تلاش براي عملياتي ساختن روند تخصيص بودجه به دنبال اصلاح ناترازي بودجه و حذف بودجه برخي افراد و نهادهاي غيرموثر است. طبيعي است كه اصلاح اين ناترازي‌ها و نارسايي‌ها براي دولت بدون هزينه نخواهد بود. رييس‌جمهور و ياران نزديكش اما بدون توجه به اين حواشي تلاش مي‌كنند از طريق اصلاح كژكاركردي‌هاي داخل و بهبود مناسبات ارتباطي در خارج، زمينه بهبود شاخص‌هاي اقتصادي و كاهش معضلات معيشتي مردم را فراهم سازند. طبيعي است كه آگاهي مردم از واقعيت تلاش‌هاي دولت و تحليل درست از آنچه در ساختار اجرايي در حال وقوع است، كشور را در برابر اين شايعه‌سازي‌ها و هشتگ‌سازي‌ها مصون ساخته و ايمن مي‌كند.