«اعتماد» در گفت‌وگو با تحليلگران همزماني سفر
عارف به روسيه و پيام خرازي به امريكا را بررسي مي‌كند
رو به شرق و غرب
حسن بهشتي‌پور: امريكا با ارسال پيام به دنبال دستيابي به توافق با ايران است
مازيار بالايي: ايران به دنبال ايجاد موازنه مثبت ميان شرق و غرب است
مهدي بيك اوغلي
همزماني سفر محمدرضا عارف به روسيه و ارسال پيام كمال خرازي در خصوص آمادگي ايران براي انجام مذاكرات عادلانه با امريكا، اين فرضيه را مطرح ساخته كه ايران به دنبال شكل‌دهي به نوع خاصي از موازنه مثبت در روابط خود با شرق و غرب عالم است. از زمان دكتر مصدق كه ايران رويكرد موازنه منفي را در روابط خود با دو ابرقدرت اصلي جهان (امريكا و شوروي) پايه‌ريزي كرد تا به امروز تحولات قابل توجهي در عرصه‌هاي بين‌المللي به وقوع پيوسته است. جداي از انقلاب سال 57، جهان فروپاشي اتحاد جماهير شوروي و آغاز نظام تك قطبي و پس از آن شكل‌گيري نظام چند قطبي در قرن جديد ميلادي و شكل‌گيري سازمان‌هاي منطقه‌اي را به چشم ديده است. طبيعي است ايران هم براي سازگاري با اين نظم جديد بين‌المللي بايد راهبردهاي به‌روز شده‌اي را اجرايي سازد. مسعود پزشكيان، رييس دولت چهاردهم از ابتداي زعامت بر راس هرم اجرايي كشور اعلام كرد به دنبال اجراي سياست تنش‌زدايي و مدارا با جهان پيراموني است و در اين راستا سياست‌هاي تعاملي را به كار خواهد گرفت. نئوكان‌هاي امريكايي و جنگ‌طلبان صهيونيست، اما با حمله به ايران تلاش كردند ميز مذاكره را بر هم بزنند. ايران اما ضمن حفظ مواضع اصولي خود هرگز باب گفت‌وگو با طرف‌هاي مقابل را مسدود نساخته. براي كاهش اثرگذاري تحريم‌ها از يك طرف و رفع كامل موانع اقتصادي، ايران به ايجاد مناسبات ارتباطي سازنده با غرب و شرق نياز دارد. اما در عين حال حاضر نيست از اصول و مواضع منطقي خود عقب‌نشيني كند. به همين دليل در روزهايي كه ترامپ دوباره پالس‌هاي مذاكراتي صادر كرده، از يك طرف كمال خرازي، رييس شوراي روابط راهبردي در كنفرانس بين‌المللي «حقوق بين‌الملل تحت تهاجم، تجاوز و دفاع» از آمادگي ايران براي مذاكره و توافق در شرايط عادلانه و شرافتمندانه مي‌گويد و شروط 3گانه‌اي را مطرح مي‌كند و از سوي ديگر محمدرضا عارف، معاون اول رييس‌جمهوري راهي روسيه مي‌شود تا توازني در سياست‌هاي بين‌المللي ايران ايجاد شود. اگر توسعه روابط با شرق را بال چپ ديپلماسي ايران براي پرواز و اوج گرفتن تصور كنيم، توسعه روابط با غرب بال راست اين روابط خواهد بود. «اعتماد» براي بررسي ماهوي اين موضوع سراغ حسن بهشتي‌پور و مازيار بالايي 2نفر از تحليلگران سياسي كشورمان رفته تا از اين 2رخداد رمزگشايي كند. هر كدام از اين تحليلگران از زاويه ديد خود اين اظهارات و رخدادها را تحليل كرده و آن را به معناي تلاش ايران براي توسعه مناسبات ارتباطي با جهان شرق و غرب ارزيابي مي‌كنند.
حسن بهشتي‌پور: امريكا با ارسال پيام به دنبال دستيابي به توافق با ايران است
حسن بهشتي پور تحليلگر مسائل سياست خارجي در گفت‌وگو با «اعتماد» در خصوص سفر عارف به روسيه براي شركت در نشست شانگهاي و تبعات آن مي‌گويد: « نشست‌هايي از جنس نشست شانگهاي چه در سطح سران، چه در سطح نخست‌وزيران و وزراي امور خارجه كه به صورت دوره‌اي برگزار مي‌شود، عمدتا فرصتي است براي ملاقات مسوولان و سران كشورهاي مختلف با هم و ترسيم دورنمايي از يك ارتباط سازنده در حوزه‌هاي مختلف سياسي، ارتباطي، اقتصادي و راهبردي. يكي از موضوعات مهمي كه در جريان سفر عارف به روسيه براي ايران داراي اهميت است بي‌اثر كردن تلاش‌هايي است كه كشورهاي غربي براي بازگشت 6قطعنامه تحريمي قبلي و قطعنامه‌هاي تحريمي جديد دنبال مي‌كنند. حضور چين و روسيه به عنوان 2قدرت داراي حق وتو در شوراي امنيت سازمان ملل مي‌تواند مانعي در مسير تلاش‌هاي اروپا/ امريكا عليه ايران ايجاد كند و عارف در مذاكرات با اين كشورها تلاش خواهد كرد ضرورت اين هماهنگي‌ها را يادآور سازد.» بهشتي‌پور ادامه مي‌دهد: «ديدارهاي عارف با نخست وزيران هند، پاكستان، چين و روسيه فرصت مغتنمي است كه ايران بتواند در چهارچوب ديدارهاي دوجانبه از ظرفيت اين اجلاس استفاده كند و تلاش غربي‌ها را بي‌اثر يا كم‌اثر سازد. فرصت ديگر، پيگيري و اجرايي ساختن توافق‌نامه‌هاي ايران و روسيه است. از آنجا كه روسيه ميزبان اين اجلاس است، ملاقات‌هاي دوجانبه‌اي ميان عارف معاون رييس‌جمهور ايران و ميخاييل ميشوستين نخست‌وزير روسيه مي‌تواند زمينه اجراي هرچه سريع‌تر توافق‌هاي ايران و روسيه را فراهم كند يا حداقل موانع پيش روي اجراي اين توافق‌نامه‌ها را بر‌طرف سازد. » او با اشاره به اينكه مساله مهم بعدي سخنراني عارف در اين اجلاس است، مي‌گويد: « فرصتي پيش آمده كه ايران در يك نشست بين‌المللي، نقطه نظراتش را در موضوعات مختلف به اطلاع شركت‌كنندگان و افكار عمومي بين‌المللي برسانند. اين سخنراني بدون ترديد انعكاس خبري و رسانه‌اي قابل توجهي خواهد داشت و در حوزه ديپلماسي عمومي ارزش افزوده بسياري به نفع ايران ايجاد مي‌كند. اما اينكه آيا اين سفر روابط ايران را با همه اعضاي شانگهاي گسترش مي‌دهد، هنوز به‌طور قطع نمي‌توان درباره آن اظهارنظر كرد. واقع آن است كه روابط بين كشورهاي عضو شانگهاي آنگونه كه بايد و شايد تنگاتنگ نشده است. روابط اين كشورها عمدتا با كشورهاي بيرون از شانگهاي تنظيم شده است. اما در عين حال حضور چين و هند در اين سازمان از منظر اقتصادي فضاي مثبتي را ايجاد كرده است. حدود يك دوم كل جمعيت جهان و يك سوم كل مساحت سرزميني جهان در اين سازمان حضور دارند. روسيه 10ميليون متر مربع، چين 9ميليون متر مربع و هند هم حول و حول همين حدود مساحت سرزميني دارند. ضمن اينكه ايران و روسيه 2كشور مهم از منظر منابع انرژيك هستند كه وزن و ارزش اين سازمان را بيشتر مي‌كند.» اين تحليلگر معتقد است« در نهايت بايد ديد اين ظرفيت‌ها چه زماني قرار است به اعداد و ارقام عيني در حوزه اقتصاد و مسائل راهبردي بدل شوند؟ و شانگهاي تا چه اندازه در حوزه‌هاي سياسي و اقتصادي داراي نفوذ و هژمون است و بعد اين ظرفيت‌ها را به نفع كشورهاي عضو به كار مي‌گيرد.» بهشتي‌پور در پاسخ به اين پرسش «اعتماد» كه با توجه به تلاش امريكا و اروپا براي بازگرداندن 6 قطعنامه تحريمي قبلي يا صدور قطعنامه‌هاي جديد عليه ايران، ايجاد هماهنگي‌هاي راهبردي و استراتژيك با روسيه و چين به عنوان 2عضو داراي حق وتو در شوراي امنيت تا چه اندازه مي‌تواند تلاش غربي‌ها را بي‌اثر سازد؟ مي‌گويد: «روسيه و چين مي‌توانند در تصويب بودجه‌هاي تحريمي عليه ايران، مانع تراشي كنند. ضمن اينكه اگر قرار باشد قطعنامه جديدي عليه ايران صادر شود، مخالفت روسيه داراي اهميت خواهد بود. مساله مهم در مورد 6 قطعنامه قبلي عليه ايران اين است كه روسيه، چين و ايران معتقدند دوره برجام و آن قطعنامه‌ها به سر آمده است. اما امريكا و اروپا و متحدانشان مي‌گويند، با پايان موعد برجام اين قطعنامه‌ها باز مي‌گردد. در واقع از 6 مهر‌ماه عملا ديگر قطعنامه‌اي عليه ايران وجود ندارد. هر ادعايي در مورد ايران بايد دوباره طرح شده و در خصوص آن راي‌گيري شود. روسيه و چين مي‌توانند بگويند اين ادعاي غربي‌ها را قبول نداشته و تحريم‌ها را اجرايي نمي‌كنند. » اودرباره صحبت‌هاي اخير كمال خرازي رييس شوراي راهبردي روابط خارجي در كنفرانس بين‌المللي «حقوق بين‌الملل تحت تهاجم، تجاوز و دفاع»درباره آمادگي ايران براي مذاكره با امريكا مي‌گويد: « به نظرم آقاي خرازي يك بحث كلي را مطرح كرده است. همانطور كه وزير امور خارجه كشورمان هم اخيرا در نشستي كه آقاي سجادپور آن را اداره مي‌كرد، گفتند، زمينه براي مذاكره فراهم شده است. امريكايي‌ها درخواست‌ها و تماس‌هايي براي مذاكره برقرار كرده‌اند و در صورتي كه اراده واقعي براي توافق وجود داشته باشد ايران آماده پيمودن اين مسير است. به هر حال بين ايران و امريكا تبادل پيام‌هايي در جريان است و در صورتي كه اراده سياسي لازم شكل بگيرد توافق محتمل است. البته بايد توجه داشت نه ايران رويكرد قبلي خود و مطالباتش را تغيير داده و نه امريكا. اينكه علي‌رغم اين خطوط قرمز و مواضع دو طرف چگونه قرار است مذاكره كرده و به تفاهم برسند، رخدادهاي آينده مشخص مي‌كند.»
مازيار بالايي: ايران به دنبال ايجاد موازنه مثبت ميان شرق و غرب است
مازيار بالايي نماينده حزب اعتماد ملي در جبهه اصلاحات ايران درگفت‌وگو با «اعتماد» در خصوص سفر محمد رضا عارف معاون اول رييس‌جمهور به روسيه در عين حال صحبت‌هاي اخير كمال خرازي و تشريح شروط 3گانه ايران براي مذاكره با امريكا مي‌گويد: « سفر آقاي عارف در اين برهه حساس و سرنوشت‌ساز، سفر بسيار مهمي است. اين سفر در شرايطي برگزار مي‌شود كه ترامپ همزمان با اين سفر اعلام كرد بسته تحريمي تازه‌اي را عليه روسيه تدارك ديده كه به زعم امريكايي‌ها ايران هم مي‌تواند شامل آن شود! به نظر مي‌رسد پس از ماجراي اسنپ‌بك و مواضع حمايتي روسيه و چين از ايران در عين حال افزايش ميزان صادرات نفت ايران به 2.3ميليون بشكه نفت، امريكا دريافته كه شرايط با 10سال قبل تفاوت‌هاي چشمگيري پيدا كرده و ايالات متحده به راحتي نمي‌تواند ايران را منزوي و گرفتار سازد. در واقع دوره‌اي كه امريكا اراده مي‌كرد و همه جهان ناچار به پذيرش آن بودند سر آمده است. » بالايي يادآور مي‌شود: «در شرايطي كه چين تلاش مي‌كند موازنه تك‌قطبي جهان را بر هم بزند و هژمون تازه‌اي ايجاد كند، امريكا به دنبال آن است كه نقش نظارتي خود در دنيا را حداقل در ظاهر حفظ كند. سازمان شانگهاي به لحاظ ماهيتي در برابر نظم مسلط امريكايي است و تاسيس آن براي برهم زدن هژمون اقتصادي، سياسي و راهبردي امريكا بوده است. امروز بسياري از تحليلگران و استراتژيست‌هاي امريكايي به دولت ترامپ هشدار مي‌دهند به جاي حاشيه‌سازي، تلاش كند قدرت امريكا را در بخش‌هاي مختلف تقويت سازد. شانگهاي امروز بدل به قدرتي شده كه مي‌تواند تحريم‌هاي امريكايي را ناديده گرفته و حتي دلار زدايي كند. » او معتقد است: «پس از سفر اخير آقاي پزشكيان به چين براي شركت در اجلاس سران شانگهاي و دعوت از پزشكيان براي حضور در جشن‌هاي استقلال چين، اين‌بار سفر عارف به روسيه، تلاشي است براي تنظيم روابط راهبردي با روسيه و چين و توسعه مناسبات با ساير كشورهاي عضو اين سازمان. بالايي در پاسخ به پرسش «اعتماد» در خصوص معناي همزماني سفر عارف و صحبت‌هاي كمال خرازي در خصوص آمادگي ايران براي انجام مذاكراتي عادلانه مي‌گويد: « در آستانه سفر آقاي عارف به روسيه، كمال خرازي هم صحبت‌هاي مهمي در خصوص مذاكره با امريكا مطرح كرد كه مي‌توان آن را تلاش براي ايجاد موازنه مثبت ميان شرق و غرب در نظر گرفت. آقاي خرازي اشاره كردند كه ايران هرگز در برابر زورگويي‌ها كوتاه نمي‌آيد اما در عين حال همواره آماده انجام مذاكره منصفانه و شرافتمندانه براي حل مشكلات است. صحبت‌هاي خرازي در شرايطي كه شرايط تازه‌اي در روابط بين‌الملل ايجاد شده و تحريم‌ها عملا عليه ايران كم‌اثرتر شده، آماده انجام يك مذاكره عادلانه است. صحبت‌هاي آقاي خرازي همچنين سفر آقاي عارف به روسيه و صحبت‌ها اخير علي لاريجاني دبير شعام نشان‌دهنده راهبرد متفاوت ايران براي حل معادلات است. در واقع ايران مي‌گويد در برابر زورگويي‌ها سر خم نمي‌كند اما آماده انجام مذاكره براي حل واقعي معادلات في مابين ايران و امريكاست. » عضو شوراي مركزي حزب اعتماد ملي يادآور مي‌شود: «جمهوري اسلامي با اين راهبردها و اين اظهارات نشان داد، بر خلاف ديدگاه‌هاي برخي تحليلگران كه نسبت به توسعه مناسبات يك‌طرفه با كشورهاي شرقي گلايه مي‌كنند در حال ايجاد توازني مثبت ميان مناسبات ارتباطي خود با غرب و شرق است. ايران در عين اينكه روابط راهبردي با روسيه و چين و حتي هند و پاكستان برقرار مي‌كند، تلاش مي‌كند تا با كشورهاي غربي هم روابط سازنده‌اي ايجاد كند. اين رويكردي است كه بسياري از متحدان ايران مانند روسيه و چين هم درخواست كرده و توصيه مي‌كنند ايران مشكلاتش را با امريكا و كشورهاي غربي حل و فصل كند.».