شهر را ما مي‌سازيم!
بهروز مرباغي
خيلي‌ها بر اين باور هستند كه شهر را دولت يا شهرداري مي‌سازد. اينان شكل بيروني و ظاهري كار را مي‌بينند. استدلالشان اين است كه طرح جامع و هر طرح كلان‌شهر را دولت تهيه مي‌كند و مديريت شهري آن را اجرا مي‌كند. تا اينجا، حرف نامربوطي نيست. ولي اين طرح كلان‌شهري چگونه تهيه مي‌شود؟ در عرف شهرسازي مدرن، تهيه هر طرح شهري كلان منوط به يك اصل مهم است: برآوردن نياز و حتي خواست مردم. اگر در يك طرح كلان‌شهري، مثلا، عرض معابر را تغيير مي‌دهند، بهانه و مستمسك آن رفع نياز مردم است. اگر بخشي از حريم شهر را وارد محدوده قانوني شهر مي‌كنند، در ظاهر براي ارضاي خواست مردمي است كه در آن پهنه‌ها خانه و كاشانه براي خود ساخته‌اند و براي بهره‌مندي از زيرساخت‌هاي شهري بايد وارد محدوده قانوني شوند. اين بخش قانوني و عرفي شهر است ولي هريك از ماها به شكلي خاص و شخصي در شكل‌گيري شهر نقش داريم. از نماي ساختمان گرفته تا تشكيل كميته‌ها و شوراياري‌ها و ديگر تشكل‌ها. ما حتي با انتخاب مكان شغلي خود بر شهر تاثير مي‌گذاريم. راسته‌ها و محورهاي خاص شهري مويد اين امر است. اما چرا ما به اين تاثيرگذاري واقف نيستيم؟ اين عدم وقوف به نقش و تاثيرمان بر شهر چه تبعاتي دارد؟ طبيعي است اگر متوجه شويم چه نقش موثري در ساخته شدن شهر داريم، متوجه مسووليت‌هاي خودمان مي‌شويم. از يك شهرنشين بي‌تفاوت تبديل به يك شهروند فعال و مطالبه‌گر مي‌شويم. حداقل نتيجه اين تحول آن است كه از انسان نق‌زن پيشامدرن به انسان مسوول و توسعه‌گرا مي‌رسيم.
پس ارزش خود را بدانيم و در شكل‌گيري شهر سهيم شويم. شهرهاي آينده نزديك، بلااستثنا، شهرهاي جهاني خواهند بود. شهر جهاني هم شهري است كه توان بده‌بستان با ديگر شهرها را داشته باشد. براي اين كار بايد چيزي براي عرضه داشته باشد. من و شما كه در شكل‌گيري شهرمان نقش داريم، براي آن روزها چه فكري كرده‌ايم و چه برنامه‌اي داريم؟ فرض كنيم همين تهران ما در بيست- سي سال آينده چه چيزي را در ترازوي بده‌بستان جهاني خواهدگذاشت؟ اين چيز لزوما و قطعا كالا نيست. مي‌تواند كالا باشد به شرطي كه مزيت خاص داشته باشد. اما شهر مي‌تواند فرهنگ مدني شهري خود را در ترازو بگذارد. مي‌تواند داشته‌هاي هنري خود را سهيم شود. تهران مي‌تواند برند خود را با جهان سهيم شود. اما اين برند چيست؟ من و شما در توليد اين برند چه نقشي داريم. چرا فكر مي‌كنيم دولت و بخش عمومي بايد شهر را بچرخاند. چرا اداره شهر دست خود ما نباشد؟ ما چه كم از آن مدير دولتي داريم؟ فقط يك امضا و يك پست! در عوض ما فكر بازتر و تجربه زيسته عميق‌تري داريم. چرا اين دانش و توانايي را به شهر تزريق نكنيم؟ شهر را شهروندان و آناني مي‌سازند كه به اين مسووليت واقف هستند. از آنان باشيم!
معمار و مدرس دانشگاه